تفسیر نتیجه آزمایش خون | راهنمای جامع و ساده برای جواب آزمایش خون

هدف از انجام آزمایش خون چیست؟

آزمایش خون برای اندازه‌گیری یا بررسی سلول‌ها، مواد شیمیایی، پروتئین‌ها یا سایر مواد موجود در خون شما استفاده می‌شود. آزمایش خون که به عنوان پنل خون نیز شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین انواع آزمایش‌های آزمایشگاهی است. آزمایش خون اغلب به عنوان بخشی از یک معاینه منظم انجام می‌شود.

بطور کلی پزشک با توجه به وضعیت و شرایط پزشکی بیمار ممکن است آزمایش خون را برای موارد زیر تجویز کند:

• کمک به تشخیص بیماری‌ها و شرایط خاص.
• نظارت بر یک بیماری یا وضعیت مزمن (طولانی مدت)، مانند دیابت یا کلسترول بالا.
• بررسی اینکه آیا درمان یک بیماری مؤثر است یا خیر.
• بررسی اینکه آیا اندام‌های شما به خوبی کار می‌کنند. اندام‌های شما شامل کبد، کلیه‌ها، قلب و تیروئید شما می‌شود.
• کمک به تشخیص اختلالات خونریزی یا لخته شدن خون.
• بررسی اینکه آیا سیستم ایمنی بدن شما در مبارزه با عفونت‌ها مشکل دارد یا خیر.

آزمایش خون، همان‌گونه که گفته شد، یک بررسی آزمایشگاهی از نمونه خون است که برای بررسی موارد مختلفی از جمله عملکرد برخی اندام‌ها (مانند کبد، کلیه‌ها، تیروئید و قلب)، عفونت‌ها و برخی اختلالات ژنتیکی و همچنین ارزیابی سلامت عمومی فرد استفاده می‌شود.

پس از تجزیه و تحلیل نمونه در آزمایشگاه و جمع‌آوری نتایج، در بیشتر موارد گزارش آزمایش خون به فرد آزمایش‌شونده ارائه می‌شود. این گزارش اجزای مختلف خون و مقدار آنها را شرح می‌دهد. برای افرادی که پیشینه پزشکی ندارند، گزارش‌های ارائه شده پس از آزمایش خون می‌تواند پیچیده و تشخیص دشوار باشد.

سازمان غذا و دارو(FDA) تصریح می‌کند که تمام نتایج آزمایشگاهی باید در زمینه سلامت کلی فرد و همراه با سایر معاینات یا ارزیابی‌های حیاتی مورد استفاده قرار گیرند. این بدان معناست که نتایج آزمایشگاهی به تنهایی برای تشخیص بیماری ها کافی نیست؛ باید در کنار انجام آزمایش‌های خون، سابقه پزشکی، علائم بالینی، داروهای مصرفی، شرایط خاص فرد و دیگر نتایج هم‌زمان بررسی شوند تا پزشک یا متخصص بتواند در مورد مشکل فرد نطریه خود را ابراز کند. آزمایش‌ها، به خصوص آنهایی که برای اهداف تشخیصی مهم به کار می‌روند، باید مطابق با استانداردهای فنی، کنترل کیفیت و اعتبارسنجی انجام شوند تا نتایج قابل اعتماد باشد.

آزمایش خون برای نظارت بر سلامت و تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی ضروری است. اگر از سلامت کامل برخوردار هستید و هیچ بیماری زمینه‌ای ندارید، انجام آزمایش خون جامع ممکن است فقط هر ۳ تا ۵ سال یکبار لازم باشد. انجام آزمایش خون دو بار در سال اغلب برای افرادی که در شرایط پزشکی خاص مانند بیماری‌های مزمن قرار دارند یا داروهایی مصرف می‌کنند که نیاز به نظارت دارند، توصیه می‌شود.در دوران کودکی، معمولاً در هر معاینه برای کودکان سالم آزمایش خون لازم نیست. آزمایش‌ها معمولاً زمانی توصیه می‌شوند که فرزند شما علائمی مانند خستگی، عفونت‌های مداوم یا رشد آهسته را نشان دهد. 

طبق توصیه متخصصان تعداد دفعات انجام آزمایشات خون برای بزرگسالاان به شرح زیر می‌باشد:

• بزرگسالان سالم زیر ۴۰ سال هر ۱ تا ۳ سال
• بزرگسالان ۴۰ تا ۶۴ سال سالانه یا طبق توصیه
• بزرگسالان ۶۵ سال به بالا سالانه
• افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن ۲ تا ۴ بار در سال

اختصارات آزمایش خون
نتایج آزمایش خون عموماً از سیستم اندازه‌گیری متریک و اختصارات مختلف استفاده می‌کنند، از جمله:

-cmm: سلول در هر میلی‌متر مکعب
-fL (فمتولیتر): کسری از یک میلیونیم لیتر
-g/dL: گرم در دسی‌لیتر
-IU/L: واحدهای بین‌المللی در هر لیتر
-mEq/L: میلی‌اکی‌والان در هر لیتر
-mg/dL: میلی‌گرم در هر دسی‌لیتر
-mL: میلی‌لیتر
-mmol/L: میلی‌مول در هر لیتر
-ng/mL: نانوگرم در هر میلی‌لیتر
-pg (پیکوگرم): یک تریلیونم گرم

 انواع آزمایش خون

سازمان جهانی بهداشت(WHO) منشور و اصول کلی درباره آزمایش‌های تشخیصی از جمله آزمایش خون دارد. سازمان WHO یک فهرست تحت عنوان لیست تشخیص‌های ضروری( EDL: Essential Diagnostics List) منتشر کرده است که در لیست موجود، آزمایش‌های استاندارد تعیین شده برای هر کشور، مشخص شده است. این لیست شامل آزمایش‌های عمومی خون، آزمایش‌های عفونت‌ها، بیماری‌های مزمن و غیره است. این سازمان در حوزه‌های مختلف بیماری‌ها (بیماری‌های عفونی، بیماری‌های مزمن، بهداشت عمومی و فوریت‌ها) توصیه‌ها و استانداردهایی درباره کیفیت آزمایش، چگونگی تفسیر نتایج و ارتباط نتایج آزمایشات با وضعیت سلامت افراد ابلاغ نموده است. بعنوان مثال، در ابلاغیه‌ جدید سازمان WHO درباره خصوصیات مورد ترجیح (Preferred Product Characteristics) برای آزمایش‌های خونی انجام‌شده در بیماری آلزایمر، تأکید شده است که در تفسیر نتایج باید شرایط فردی مانند سن، جنسیت، جهش‌های ژنتیکی، داروها، بیماری‌های زمینه‌ای و شرایط منطقه‌ای افراد نیز در نظر گرفته شود.

آزمایش خون جامع معمولاً از سه آزمایش اصلی شمارش کامل خون، پنل متابولیک و پنل لیپید و آزمایشات فرعی دیگر تشکیل شده است.  در هر کدام از این آزمایشات، زیرآزمایش‌های مختلفی وجود دارد که در مجموع تصویر کلی از سلامت فرد ارائه می‌دهند. هر آزمایش برای کنترل موارد مختلفی انجام می‌شود که پزشک می‌تواند از طریق تجزیه و تحلیل دقیق نتایج، بطور دقیق‌تری بیماری یا عارضه موردنظر را تشخیص دهد. رایج‌ترین آزمایشات خون که با توجه به شرایط پزشکی افراد انجام می‌شود عبارتند از:

• شمارش کامل خون(CBC)
• آزمایش متابولیک پایه(BMP) 
• آزمایش متابولیک جامع(CMP)
• آزمایش چربی خون(پنل لیپید)

سایر آزمایشات فرعی خون عبارتند از:

• اندازه‌گیری هورمون محرک تیروئید
• آزمایش شاخص‌های آنزیم خون

شمارش کامل خون (CBC)

شمارش کامل خون (CBC) بر سه نوع سلول خونی تمرکز دارد: گلبول‌های سفید خون (WBC)، گلبول‌های قرمز خون (RBC) و پلاکت‌ها. با اندازه‌گیری حجم سلول‌های خونی، آزمایش CBC به پزشک اجازه می‌دهد تا سلامت کلی فرد را ارزیابی کند و همچنین بیماری‌های زمینه‌ای مانند لوسمی و کم‌خونی را بررسی کند.

سازمان ملی بهداشت (NIH) می‌گوید: شمارش کامل خون (CBC) یکی از رایج‌ترین بررسی‌های آزمایشگاهی در پزشکی است و اطلاعاتی در مورد اندازه و مقدار سلول‌های خون در گردش ارائه می‌دهد.  CBC استاندارد شامل تعداد گلبول‌های قرمز (RBC)، هموگلوبین (Hb) و هماتوکریت (Hct)، شاخص‌های گلبول قرمز محاسبه شده، تعداد پلاکت‌ها و تعداد گلبول‌های سفید (WBC) است.

در ادامه تحقیقات انجام شده توسط سازمان ملی بهداشت، زیرآزمایش‌های CBC می‌توانند به شناسایی طیف وسیعی از آسیب‌شناسی‌ها کمک کنند و همچنان یکی از رایج‌ترین و مفیدترین آزمایش‌های درخواستی در پزشکی بالینی هستند. در حالی‌که آنالیزورهای خودکار امکان نتایج سریع و دقیق را فراهم کرده‌اند، ممکن است در موقعیت‌های مختلف، نتایج کاذب ایجاد شوند. تمایز بین تغییرات واقعی و ناهنجاری‌های کاذب می‌تواند بر تصمیم‌گیری در مورد شرایط بالینی و مراقبت از بیمار تأثیر بگذارد. نتایج باید در زمینه بالینی و طبق دستورالعمل‌های آزمایشگاهی محلی تفسیر شوند، زیرا فواصل مرجع برای هر آزمایشگاه خاص است. بررسی اسمیر خون محیطی در ارزیابی هرگونه نتیجه غیرطبیعی CBC ضروری است و توصیه می‌شود.

زیرآزمایش‌های CBC عبارتند از:

تعداد گلبول‌های سفید خون؛ WBC در آزمایش خون

گلبول‌های سفید خون که با نام “لکوسیت” نیز شناخته می‌شوند، جزء اصلی سیستم ایمنی بدن هستند. تعداد بالای گلبول‌های سفید خون می‌تواند نشان‌دهنده وجود عفونت باشد، در حالی که تعداد کم آنها می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های مختلفی از جمله HIV، لوسمی، هپاتیت و آرتروز باشد.
شمارش افتراقی گلبول‌های سفید خون
آزمایشگاه پنج جزء اصلی گلبول‌های سفید خون و نسبت آنها به یکدیگر را آزمایش می‌کند. اگر این اجزا از تعادل خارج شوند، می‌تواند نشان‌دهنده عفونت و همچنین انواع بیماری‌های مختلف باشد.

• میزان نرمال wbc در آزمایش خون: تعداد طبیعی گلبول‌های سفید خون ۴۵۰۰ تا ۱۱۰۰۰ گلبول سفید در هر میکرولیتر است.

 نسبت‌های طبیعی اجزای گلبول سفید عبارتند از:

• نوتروفیل‌ها: ۴۰ تا ۶۰ درصد از کل
• لنفوسیت‌ها: ۲۰ تا ۴۰ درصد
• مونوسیت‌ها: ۲ تا ۸ درصد
• ائوزینوفیل‌ها: ۱ تا ۴ درصد
• بازوفیل‌ها: ۰.۵ تا ۱ درصد

گلبو‌های قرمز؛ RBC در آزمایش خون

گلبول‌های قرمز خون (RBCs) اکسیژن را به بافت‌های سراسر بدن منتقل می‌کنند و این امر اهمیت این اجرای خون را برای عملکرد سالم بدن نشان می‌دهد. شمارش گلبول‌های قرمز خون، حجم گلبول‌های قرمز خون را در یک فرد تخمین می‌زند. اگر نتایج، تعداد گلبول‌های قرمز بالاتر یا پایین‌تر از حد نرمال را نشان دهد، می‌تواند نشان‌دهنده شرایط پزشکی مختلفی برای فرد باشد. با این حال، این نوع آزمایش قادر به تعیین علل ریشه‌ای هرگونه بی‌نظمی نیست، به این معنی که در این صورت، آزمایش‌های بیشتری لازم خواهد بود.

• سطح نرمال گلبول‌های قرمز خونRBC: مردان: ۴.۳-۵.۹ میلیون در میلی‌متر مکعب زنان: ۳.۵-۵.۵ میلیون در میلی‌متر مکعب

هماتوکریت؛Hct در ازماش خون

آزمایش هماتوکریت نسبت گلبول‌های قرمز خون را اندازه‌گیری می‌کند. گلبول‌های قرمز خون اکسیژن را در سراسر بدن حمل می‌کنند. داشتن تعداد خیلی کم یا خیلی زیاد از آنها می‌تواند نشانه بیماری‌های خاصی باشد. این آزمایش در تشخیص کم‌خونی، در میان سایر بیماری‌های پزشکی، مفید است.

• هماتوکریت طبیعی برای مردان ۴۰ تا ۵۴ درصد و برای زنان ۳۶ تا ۴۸ درصد است.

هموگلوبین؛ Hgb در آزمایش خون

هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز وجود دارد و اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌های بدن می‌فرستد. آزمایش هموگلوبین همچنین در تشخیص کم‌خونی مفید است، به طوری که بسیاری از پزشکان این آزمایش را به آزمایش هماتوکریت ترجیح می‌دهند.

• هموگلوبین طبیعی برای مردان از محدوده ۱۳.۵ تا ۱۷.۵ گرم در دسی‌لیتر و برای زنان ۱۲.۰ تا ۱۵.۵ گرم در دسی‌لیتر است.

تست A1C (HbA1C)

آزمایش هموگلوبین A1C (HbA1C) یک آزمایش خون است که میانگین سطح گلوکز خون شما، که به آن قند خون نیز گفته می‌شود، را در طول دو تا سه ماه گذشته نشان می‌دهد. گلوکز نوعی قند در خون شماست که از غذاهایی که می‌خورید ناشی می‌شود.

• مقدار A1C (HbA1C) کمتر از ۵.۷٪، نشان‌دهنده سطح قند خون سالم بدون خطر ابتلا به دیابت است. 
• پیش دیابت: ۵.۷٪ تا ۶.۴٪. این محدوده نشان دهنده سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است که ممکن است بدون تغییر در سبک زندگی منجر به دیابت شود.

 میانگین حجم گلبول‌های قرمز؛ MCV در آزمایش خون

میانگین حجم گلبول‌های قرمز یا فضایی که هر گلبول قرمز اشغال می‌کند، از طریق این آزمایش اندازه‌گیری می‌شود. نتایج خارج از محدوده طبیعی می‌تواند نشانه‌ای از کم‌خونی یا سندرم خستگی مزمن و سایر شرایط پزشکی باشد.

• در شمارش کامل خون (CBC)، میزان MCV کمتر از ۸۰ فمتولیتر است، در حالی که MCV طبیعی بین ۸۰ تا ۱۰۰ فمتولیتر است.
   

میانگین هموگلوبین گلبول‌های قرمز؛ MCH در آزمایش خون

آزمایشگاه میانگین مقدار هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز را آزمایش می‌کند. سطوح بالا می‌تواند نشان‌دهنده کم‌خونی و سطوح پایین آن می‌تواند نشانه سوءتغذیه باشد.

• سطح طبیعی MCH در بزرگسالان حدود ۲۷ تا ۳۱ پیکوگرم (pg) در هر سلول است. این اعداد ممکن است بسته به دستگاه مورد استفاده برای آزمایش متفاوت باشند. این اعداد در کودکان خردسال متفاوت است. فردی که MCH پایینی دارد، غلظت آن در هر سلول ۲۷ پیکوگرم یا کمتر است.

میزان توزیع گلبول‌های قرمز؛ RCDW یا RDW  در آزمایش خون

 این آزمایش، توزیع گلبول‌های قرمز خون را بررسی می‌کند، نه اندازه واقعی آنها را. سطوح خارج از محدوده طبیعی می‌تواند نشان دهنده شرایطی مانند کم‌خونی، سوءتغذیه و بیماری کبد باشد.

• مقدار طبیعی RDW برابر با ۱۳ ± ۱.۵٪ است.

آزمایش تعداد پلاکت‌ها (PLT)

پلاکت‌ها سلول‌های کوچکی هستند که به لخته شدن خون کمک می‌کنند. این آزمایش میزان پلاکت‌های موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. اگر آزمایش، تعداد بالایی را نشان دهد، می‌تواند نشان‌دهنده کم‌خونی، سرطان یا عفونت باشد، در حالی که تعداد کم می‌تواند از بهبود زخم‌ها جلوگیری کرده و منجر به خونریزی شدید شود.

• تعداد پلاکت‌های طبیعی در بزرگسالان از ۱۵۰،۰۰۰ تا ۴۵۰،۰۰۰ پلاکت در هر میکرولیتر خون متغیر است. تعداد پلاکت کمتر از ۱۵۰،۰۰۰ کمتر از حد طبیعی است. وقتی تعداد پلاکت‌های شما پایین است، ممکن است در قطع شدن خونریزی مشکل داشته باشید.

حجم متوسط پلاکت؛MPV در آزمایش خون

این آزمایش حجم پلاکت‌ها را در خون آزمایش می‌کند. حجم پلاکت پایین می‌تواند باعث بی‌نظمی در خونریزی شود، در حالی که حجم پلاکت بالا می‌تواند خطر حمله قلبی یا سکته مغزی را در فرد افزایش دهد.

• محدوده طبیعی حجم متوسط پلاکت معمولاً ۷ فمتولیتر (fL) تا ۱۱.۵ fL برای بزرگسالان غیرباردار است.

جدول محدوده طبیعی اجزای خون

خون یک مایع تخصصی در بدن است که این مایع از چهار جزء اصلی تشکیل شده است: پلاسما، گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها. خونی که در رگ‌ها، شریان‌ها و مویرگ‌ها جریان دارد، به عنوان خون کامل شناخته می‌شود که از حدود ۵۵٪ پلاسما و ۴۵٪ سلول‌های خونی ترکیب شده است. نقش سلول‌های خونی انتقال اکسیژن و مواد غذایی در سراسر بدن، حفاظت از بدن در برابر عفونت‌ها، تنظیم فشار خون و ….می‌باشد، بنابراین توجه به محدوده نرمال این اجزای خون ضروری، در حفظ سلامت عمومی و عملکرد صحیح ارگان‌های بدن حائز اهمیت می‌باشد و متخصصان تاکید می‌کنند که برای کنترل مقدار نرمال اجزای خون و پیشگیری از بروز مشکلات و بیماری‌ها، چکاپ‌های پزشکی خود و انجام آزمایشات را جدی بگیرید.

 برای آگاهی نسبت به سطح طبیعی و نرمال هریک از اجزای سازنده خون، می‌توانید اطلاعات جدول ذیل را مطالعه نمائید.

پنل متابولیک پایه (BMP) 

یک پنل متابولیک پایه (BMP) اجزای متابولیک اساسی خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش سطح گلوکز بدن، تعادل الکترولیت‌ها و نشانگرهای عملکرد کلیه را اندازه‌گیری می‌کند. 

گلوکز خون

آزمایش قند خون(گلوکز)، سطح گلوکز خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. گلوکز نوعی قند و منبع اصلی انرژی بدن شماست. این ماده از غذایی که می‌خورید به دست می‌آید. هورمونی به نام انسولین به انتقال گلوکز از جریان خون به سلول‌های شما برای استفاده به عنوان انرژی کمک می‌کند.

• محدوده طبیعی گلوکز خون ۷۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۳.۹ تا ۵.۶ میلی‌مول در لیتر)

آزمایش کلسیم

این آزمایش سطح کلسیم خون را اندازه‌گیری می‌کند. اگر آزمایش سطح پایینی را نشان دهد، می‌تواند نشان‌دهنده کم‌کاری غدد پاراتیروئید، کمبود کلسیم در رژیم غذایی یا کمبود ویتامین D و سایر بیماری‌های کمتر شایع باشد.

• نتایج طبیعی کلسیم خون در بزرگسالان: ۸.۵ تا ۱۰.۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL)

سطوح بالای کلسیم ا می‌تواند نشان‌دهنده شرایطی از جمله پرکاری غدد پاراتیروئید، مصرف بیش از حد ویتامین D، مشکلات کلیوی و همچنین علل نگران‌کننده‌تری باشد که معمولاً نیاز به بررسی بیشتر دارند. تفسیر صحیح سطح کلسیم اغلب نیاز به آزمایش پارامترهای دیگری مانند پروتئین کل سرم و آلبومین دارد.

آزمایش فسفر

آزمایشگاه میزان فسفر خون را آزمایش می‌کند. سطوح بالای آن می‌تواند نشان دهنده مشکلات کلیه‌ها و غدد پاراتیروئید باشد و ممکن است نشانه سوء تغذیه یا سوء مصرف الکل باشد.

• سطح نرمال فسفر خون: 
  • بزرگسالان: ۲.۸ تا ۴.۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، 
  • کودکان: ۴.۰ تا ۷.۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

الکترولیت‌ها

الکترولیت‌ها مواد معدنی موجود در خون و سایر مایعات بدن هستند که بار الکتریکی دارند. الکترولیت‌ها از بسیاری جهات بر عملکرد بدن شما تأثیر می‌گذارند، از جمله: میزان آب بدن. اسیدیته خون (pH) و عملکرد اعصاب و عضلات شما. الکترولیت‌هایی که در خون موردآزمایش قرار می‌گیرند عبارتند از:

• آزمایش پتاسیم. پتاسیم به ارتباط بین اعصاب و عضلات کمک می‌کند، قلب را تنظیم می‌کند و عملکرد عضلات را حفظ می‌کند. داروهای ادرارآور (ماده یا دارویی که برای افزایش ادرار استفاده می‌شود) می‌توانند باعث کاهش سطح پتاسیم شوند.
  • محدوده طبیعی بین ۳.۷ تا ۵.۲ میلی‌اکی‌والان در لیتر (۳.۷۰ تا ۵.۲۰ میلی‌مول در لیتر).
• آزمایش سدیم. سدیم ماده معدنی است که به تکانه‌های عصبی و انقباضات عضلات و همچنین متعادل کردن سطح آب بدن کمک می‌کند. تغییر در سطح این ماده در خون، می‌توانند نشانه احتمالی کم‌آبی بدن، اختلالات غده فوق کلیوی، کورتیکواستروئیدها و اختلالات کلیوی یا کبدی باشند.
  • محدوده طبیعی سطح سدیم خون ۱۳۵ تا ۱۴۵ میلی‌اکی‌والان در لیتر (mEq/L) است.
• آزمایش کلرید. این آزمایش سطح کلرید بدن را اندازه‌گیری می‌کند. افزایش سطح کلرید می‌تواند نشان‌دهنده کم‌آبی بدن و همچنین اختلالات کلیوی و اختلال عملکرد غده فوق کلیوی باشد.
  • سطح طبیعی کلرید برای آزمایش خون بین ۹۶ تا ۱۰۶ میلی‌اکی‌والان در لیتر است.
• آزمایش دی اکسید کربن(بی کربنات). سطح دی اکسید کربن (همچنین ممکن است آن را به نام بی‌کربنات نیز شنیده باشید) موجود در خون نشان می‌دهد که ریه‌ها و کلیه‌های شما چقدر خوب کار می‌کنند. 
  • مقادیر طبیعی بی کربنات در بزرگسالان ۲۳ تا ۳۰ میلی اکی والان در لیتر است.

آزمایش‌های مرتبط با عملکرد کلیه

آزمایش‌های خاص کلیه عبارتند از: 

• میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR): یکی از رایج‌ترین آزمایش‌های خون برای بررسی بیماری مزمن کلیه است که این آزمایش نشان می‌دهد که کلیه‌های شما چقدر خوب مواد را فیلتر می‌کنند. 
  • میزان GFR بالای ۶۰ طبیعی در نظر گرفته می‌شود. 
  • میزان GFR کمتر از ۶۰ ممکن است به معنای بیماری کلیوی باشد. 
  • میزان GFR: ۱۵ یا کمتر به معنای نارسایی کلیه‌ها است.
• آزمایش کراتینین: کراتینین یک مولکول زائد شیمیایی است که برای ایجاد انرژی عضلانی مهم است. افزایش سطح کراتینین می‌تواند نشانه‌ای از اختلال عملکرد کلیه باشد.
  • میانگین محدوده کراتینین برای مردان ۰.۷ تا ۱.۲ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و برای زنان ۰.۵ تا ۱.۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.
• آزمایش نیتروژن اوره خون (BUN): این آزمایش حجم نیتروژن موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. سطح بالای آن می‌تواند ناشی از آسیب یا بیماری کلیوی باشد، در حالی که سطح پایین آن ممکن است نشانه‌ای از سوء تغذیه یا آسیب شدید کبدی باشد.
  • محدوده طبیعی در نظر گرفته شده ۷ تا ۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

پنل متابولیک جامع (CMP)

یک پنل متابولیک جامع (CMP) علاوه بر اجزای اساسی BMP، مواد تولید شده توسط کبد شما را نیز اندازه‌گیری می‌کند.آزمایش پنل متابولیک جامع (CMP)، که به‌عنوان پنل شیمی نیز شناخته می‌شود، اطلاعات مهمی در مورد متابولیسم (نحوه استفاده بدن از غذا و انرژی) و تعادل برخی مواد شیمیایی در بدن شما ارائه می‌دهد. این تست جامع شامل چندین آزمایش است:

• آزمایش پروتئین کل. در این آزمایش، آزمایشگاه نسبت دو نوع پروتئین را آزمایش می‌کند: آلبومین و گلوبولین. سطح پایین پروتئین می‌تواند نشان‌دهنده شرایط مختلفی از جمله اختلالات کبدی و کلیوی و سوء تغذیه باشد، در حالی که سطح بالای آن می‌تواند نشانه‌ای از التهاب، عفونت یا اختلال مغز استخوان باشد.
  • مقدار نرمال پروتئین کل: 6.0-8.3 گرم در دسی لیتر (60 تا 83 گرم در لیتر)
• 
  آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT). آلانین آمینوترانسفراز (ALT) آنزیمی است که عمدتاً توسط سلول‌های کبدی تولید می‌شود. سطح بالای آن می‌تواند نشانه‌ای از آسیب کبدی باشد.
  • مقدار نرمال آنزیم  (ALT): 4-36 واحد در لیتر.
• 
  آزمایش آلبومین. آلبومین پروتئینی است که توسط کبد تولید می‌شود. حجم آن در داخل اندام را می‌توان از طریق این آزمایش اندازه‌گیری کرد. سطح غیرطبیعی آن می‌تواند ناشی از مشکلات کبدی یا کلیوی باشد.
  • محدوده طبیعی آلبومین بین ۳.۴ تا ۵.۴ گرم در دسی‌لیتر است.
• آزمایش آلکالین فسفاتاز(ALP). آلکالین فسفاتاز آنزیمی است که معمولاً در سلول‌های کبد و استخوان تولید می‌شود. نتایج متفاوت با سطوح طبیعی می‌تواند نشان‌دهنده آسیب کبدی و مشکلات استخوانی مانند راشیتیسم یا تومورهای استخوانی باشد.
  • مقدار طبیعی آنزیم (ALP): 20-130 واحد در لیتر.
• آزمایش آسپارتات آمینوترانسفراز (AST). آسپارتات آمینوترانسفراز آنزیمی است که معمولاً در گلبول‌های قرمز و بافت ماهیچه‌ای و همچنین قلب، پانکراس، کبد و کلیه‌ها یافت می‌شود. در آزمایش(AST) سطح این آنزیم را در بدن اندازه‌گیری می‌کند و نتایج بالاتر از محدوده سالم نشان‌دهنده انواع بیماری‌ها از جمله برخی از انواع سرطان و همچنین آسیب کبدی، قلبی یا کلیوی است.
  • مقدار طبیعی آنزیم(AST): 8-33 واحد در لیتر.

آزمایش بیلی‌روبین. بیلی‌روبین یک نشانگر زیستی برای آزمایش اختلال عملکرد کلیه و کبد است که در تشخیص بیماری‌هایی مانند زردی نوزادی، کم‌خونی و بیماری‌های کبدی مفید است.

• سطح طبیعی بیلی روبین
  •  بیلی‌روبین مستقیم (که به آن کونژوگه نیز گفته می‌شود): کمتر از ۰.۳ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (کمتر از ۵.۱ میکرومول در لیتر).
  •  بیلی‌روبین کل: ۰.۱ تا ۱.۲ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۱.۷۱ تا ۲۰.۵ میکرومول در لیتر)

آزمایش قند خون ناشتا

سطح قند خون به راحتی تحت تأثیر مصرف اخیر غذا یا نوشیدنی قرار می‌گیرد. بنابراین، آزمایش قند خون ناشتا پس از حداقل شش ساعت ناشتا بودن انجام می‌شود. نتایج غیرطبیعی می‌تواند نشان دهنده دیابت، در کنار سایر شرایط پزشکی باشد.

• سطح قند خون ناشتا کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۵.۶ میلی‌مول در لیتر) طبیعی است. 
• سطح قند خون ناشتا از ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۵.۶ تا ۶.۹ میلی‌مول در لیتر) پیش‌دیابت در نظر گرفته می‌شود.

آزمایش چربی خون( بررسی عملکرد قلب و بیماری‌های قلبی)

آزمایش چربی خون که با عنوان “پنل لیپید” نیز شناخته می‌شود،  شامل آزمایش‌های مختلفی است که برای اندازه‌گیری انواع مختلف تری‌گلیسیرید (چربی) و کلسترول در خون استفاده می‌شود.

آزمایش کلسترول تام

این آزمایش سطح کلی کلسترول LDL (بد) و HDL (خوب) را در خون اندازه‌گیری می‌کند.

• محدوده کلسترول تام در بزرگسالان به شرح زیر است: 
  • طبیعی: کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر. 
  • غیرطبیعی و بالا: ۲۰۰ تا ۲۳۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر.

آزمایش تری‌گلیسیرید

در آزمایش‌ تری‌گلیسیرید، چربی موجود در خون بررسی می‌شود. بی‌نظمی‌های موجود در میزان چربی خون، یک عامل خطر احتمالی برای بیماری قلبی و سایر بیماری‌های پزشکی هستند.

• سطح تری‌گلیسیرید طبیعی: زیر ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) برای بزرگسالان؛ کمتر از ۹۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای کودکان و نوجوانان (۱۰ تا ۱۹ سال) 
• سطوح غیرطبیعی و بالا: بین ۱۵۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر.

آزمایش کلسترول HDL

کلسترول HDL که به عنوان لیپوپروتئین با چگالی بالا (یا کلسترول خوب) نیز شناخته می‌شود، در محافظت در برابر بیماری‌های قلبی مفید است. سطوح پایین آن می‌تواند خطر مشکلات قلبی را افزایش دهد.

• مقدار نرمال hdl در آزمایش خون: ۳۵ تا ۶۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای مردان، ۳۵ تا ۸۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای زنان.

آزمایش کلسترول LDL

کلسترول LDL که به عنوان لیپوپروتئین با چگالی کم (یا کلسترول بد) نیز شناخته می‌شود، با بیماری قلبی و گرفتگی عروق مرتبط است.
محدوده‌های کلسترول LDL برای بزرگسالان به شرح زیر است:

•  سطح طبیعی LDL: کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (این مقدار برای افراد مبتلا به دیابت یا بیماری قلبی هدف است.)
•  سطح متعادل: ۱۰۰ تا ۱۲۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر. 
• سطح غیرطبیعی و بالا: ۱۳۰ تا ۱۵۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

آزمایش نسبت کلسترول تام به HDL

محاسبه این نسبت می‌تواند به تعیین خطر ابتلا به بیماری قلبی در فرد کمک کند. این نسبت با تقسیم کلسترول HDL بر کلسترول تام به دست می‌آید. سطوح بالای آن می‌تواند نشانگر احتمالی مشکلات قلبی باشد.

• ارائه دهندگان خدمات درمانی معمولاً نسبت طبیعی را کمتر از ۵:۱ می‌دانند. نسبت بسیار خوب ۳/۵:۱ یا کمتر خواهد بود. اگر سطح کلسترول/HDL شما بالا باشد،پزشک ممکن است برای سبک زندگی شما تغییراتی را توصیه یا برای کنترل بهتر سطح کلسترول دارو تجویز کند.

تست تیروئید؛ TSH در آزمایش خون

آزمایش عملکرد تیروئید، سطح هورمون‌های تیروئید را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند تا مشکلات تیروئید را بررسی کند. رایج‌ترین آزمایش، سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) شما را بررسی می‌کند. اگر سطح TSH شما بالا یا پایین باشد، پزشک ممکن است شما را برای آزمایش خون تیروکسین (T4) و/یا تری‌یدوتیرونین (T3) ارجاع دهد.

آزمایش T4(تیروکسین)

تیروکسین، یا T4،  هورمونی است که توسط غده تیروئید در بدنتان تولید می‌کند. آزمایش T4، سطح T4 را در نمونه خون شما اندازه‌گیری می‌کند. در صورتی‌که سطح T4 خیلی زیاد یا خیلی کم باشد، ممکن است ناشی از مشکل تیروئید باشد.

• سطح طبیعی T4 کل در بزرگسالان از 5.0 تا 12.0 میکروگرم در دسی لیتر است.

آزمایش T3( تری یدوتیرونین)

آزمایش تری یدوتیرونین (T3) سطح T3 را در نمونه خون شما اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش برای کمک به تشخیص بیماری تیروئید استفاده می‌شود.

• محدوده طبیعی T3 کل : 60 تا 180 نانوگرم در دسی‌لیتر (ng/dL)، یا 0.9 تا 2.8 نانومول در لیتر (nmol/L)
• محدوده طبیعی T3 آزاد: 130 تا 450 پیکوگرم در دسی‌لیتر (pg/dL)، یا 2.0 تا 7.0 پیکومول در لیتر (pmol/L)

آزمایش شاخص‌های آنزیم خون

تست نشانگرهای آنزیم، آزمایش‌هایی برای فعالیت آنزیم‌های خاص در بدن هستند. بیماری‌ها یا مشکلاتی که ارثی هستند و از طریق خانواده‌ منتقل می‌شوند، می‌توانند بر نحوه عملکرد آنزیم‌ها تأثیر بگذارند. نتایج این آزمایش معمولاً به صورت درصدی از فعالیت آنزیم طبیعی گزارش می‌شود. این آزمایشات شامل موارد ذیل هستند:

• آزمایش آنزیم‌های قلبی.
• ایزوآنزیم‌های کراتینین فسفوکیناز (CPK) یا آزمایش کراتین کیناز، شامل CK-MB، CK-MM و CK MM.
• آزمایش آنزیم‌های کبدی (ALT، AST، آلکالین فسفاتاز، GGT، 5'-NT)

آزمایش آنزیم‌های قلبی

مطالعات آنزیم‌های قلبی، سطح آنزیم‌ها و پروتئین‌هایی را که با آسیب عضله قلب مرتبط هستند، اندازه‌گیری می‌کنند. این آزمایش پروتئین‌های تروپونین I (TnI) و تروپونین T (TnT) را بررسی می‌کند.

• به طور کلی، سطح طبیعی تروپونین از ۰ تا ۰.۰۴ نانوگرم در میلی‌لیتر متغیر است. با این حال، این می‌تواند در بین آزمایشگاه‌ها متفاوت باشد. سطوح بالاتر از ۰.۰۴ نانوگرم در میلی‌لیتر معمولاً نشان دهنده آسیب به قلب یا سایر بیماری‌ها، مانند بیماری کلیوی یا ورزش شدید بدنی است.

آزمایش ایزوآنزیم (CPK) کراتینین فسفوکیناز (CPK)

آزمایش CPK یک ابزار تشخیصی حیاتی برای ارزیابی سلامت عضلات، قلب و مغز است. با اندازه‌گیری سطح آنزیم‌ها، به تشخیص و مدیریت بیماری‌هایی مانند حملات قلبی، اختلالات عضلانی و مشکلات عصبی کمک می‌کند.
 CK - که همچنین کراتین فسفوکیناز (CPK) نامیده می‌شود- یک آنزیم است و آنزیم پروتئینی است که واکنش‌های شیمیایی خاصی را در بدن شما تسریع می‌کند. CK به تولید انرژی کمک می‌کند. این آزمایش میزان کراتین کیناز (CK) را در نمونه خون شما اندازه‌گیری می‌کند. این آنزیم انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

• آنزیم CPK-1 (که CPK-BB نیز نامیده می‌شود). بیشتر در مغز و ریه‌ها یافت می‌شود. افزایش غیرمعمول این آنزیم در خون ممکن است نشان از وجود بیماری یا التهاب در این اندام باشد. بنابراین افزایش این آنزیم ناشی از اختلالات سلول های مغزی، سکته مغزی، تومور مغزی، عفونت ریوی و التهاب ریه عنوان شده است.
• آنزیم CPK- CPK-2 (که CPK-MB نیز نامیده می‌شود) عمدتاً در قلب یافت می‌شود و براثر برخی مشکلات قلبی مانند التهاب ماهیچه‌های قلب وآسیب قلبی مقدار آن در خون افزایش می‌یابد.

• سطح طبیعی CPK: در بزرگسالان  در محدوده 20 تا 200 واحد در لیتر (U/L) مشخص شده است، اگرچه محدوده‌ها ممکن است بین آزمایشگاه‌ها کمی متفاوت باشند.
•  سطح بالای CPK: CPK-1 (CK-BB): نشان‌دهنده آسیب مغزی، سکته مغزی یا اختلالات ریوی است.
• سطح بالای CPK-2 (CK-MB): نشان‌دهنده بیماری‌های قلبی مانند انفارکتوس میوکارد یا میوکاردیت است.

آزمایش آنزیم‌های کبدی

آزمایش‌های عملکرد کبد، آزمایش‌های خونی هستند که برای کمک به یافتن علت علائم و نظارت بر بیماری یا آسیب کبدی استفاده می‌شوند. این آزمایش‌ها سطح آنزیم‌ها و پروتئین‌های خاصی را در خون شما اندازه‌گیری می‌کنند.

آزمایش‌های عملکرد کبد معمولاً شامل آلانین ترانس آمیناز (ALT) و آسپارتات ترانس آمیناز (AST)، آلکالین فسفاتاز (ALP)، گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)، بیلی‌روبین سرم، زمان پروترومبین (PT)، نسبت نرمال‌شده بین‌المللی (INR)، پروتئین کل و آلبومین هستند.

• معمولاً محدوده طبیعی آنزیم AST بین 10 تا 40 واحد در لیتر و آنزیمALT بین 7 تا 56 واحد در لیتر گزارش می‌شود. افزایش خفیف، معمولاً 2 تا 3 برابر بیشتر از محدوده طبیعی در نظر گرفته می‌شود. 

در برخی شرایط، این آنزیم‌ها می‌توانند به شدت افزایش یافته و به 1000 واحد برسند. افزایش غیرطبیعی آنزیم کبدی ممکن است بدلایل مختلفی اتفاق افتد از جمله:

•  نوشیدن الکل،
•  نارسایی قلبی - وضعیتی که در آن قلب خون را آنطور که باید پمپ نمی‌کند.
• انواع هپاتیت A، هپاتیت B و هپاتیت C.

در صورتی‌که سطح آنزیم های کبدی از محدوده طبیع خارج شود، منجر به بروز برخی عوارض و مشکلات می‌گردد:

• سطح آنزیم‌های کبدی از ۸۰ تا ۱۵۰: نشان‌دهنده کاهش عملکرد کبد است که به‌طور بالقوه منجر به عوارضی مانند سیروز یا آسیت می‌شود. 
• سطح آنزیم‌های کبدی از ۱۵۰ تا ۲۰۰: نشان‌دهنده آسیب شدید سلول‌های کبدی است که احتمالاً منجر به سیروز، نارسایی کبد یا حتی سرطان کبد می‌شود.

نتیجه گیری

در جمع‌بندی می‌توان گفت که آزمایش خون یکی از اساسی ترین و دقیق‌ترین روش‌های ارزیابی وضعیت سلامت انسان است که با هدف شناسایی اختلالات متابولیک، عملکرد اندام‌ها و پیش‌بینی بیماری‌های بالقوه انجام می‌شود. این آزمون با فراهم آوردن نتایج بیوشیمیایی و سلولی، امکان تحلیل جامع عملکرد بدن را در سطح مولکولی فراهم می‌کند.

 تفسیر علمی و دقیق نتایج آزمایش خون، هنگامی که بر پایه دانش پزشکی، سوابق بیمار و شرایط بالینی انجام گیرد، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در تشخیص زودهنگام، انتخاب درمان مناسب و پایش روند بهبودی ایفا کند. در عصر پزشکی نوین، که بر پیشگیری و شخصی‌ سازی درمان تأکید دارد، آزمایش خون دیگر تنها ابزاری تشخیصی و گزارش سلامت فرد نیست، بلکه به عنوان یک مرکز اطلاعاتی زیستی، مسیری برای درک عمیق‌تر از سلامت و مدیریت هدفمند بیماری‌ها فراهم می‌سازد و به‌عنوان پیش نمایی از آینده سلامت افراد می‌باشد.

پرسش و پاسخ

1. آزمایش BUN (نیتروژن اوره خون) چیست؟

 BUN یا آزمایش نیتروژن اوره خون، میزان نیتروژن اوره را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند. نیتروژن اوره یک ماده زائد است که با تجزیه پروتئین‌ها در بدن شما تشکیل می‌شود. این ماده در خون شما حمل می‌شود و سپس توسط کلیه‌های شما هنگام ادرار کردن دفع می‌شود.

2. علائم بد در آزمایش خون چیست؟

سطح گلبول‌های قرمز خون که بالاتر یا پایین‌تر از حد معمول هستند، می‌توانند نشانه‌ای از کم‌آبی، کم‌خونی یا خونریزی باشند. گلبول‌های قرمز خون اکسیژن را از ریه‌های شما به بقیه بدن منتقل می‌کنند. سطح گلبول‌های سفید خون که بالاتر یا پایین‌تر از حد معمول هستند، می‌توانند نشانه‌ای از عفونت، سرطان خون یا اختلال سیستم ایمنی باشند.

3. مهمترین نکته در آزمایش خون چیست؟

پزشک با توجه به شرایط پزشکی و وضعیت بیمار، مشخص می‌کدن که چه نوع آزمایش خون باید اشنجام شود. بصورت کلی، مهمترین آزمایشات معمولاً تست و بررسی سطح هموگلوبین، هماتوکریت، تعداد گلبول‌های سفید خون، تعداد پلاکت‌ها و اندازه گلبول‌های قرمز خون هستند.

4. چه زمانی باید نگران نتایج آزمایش خون باشیم؟

تعیین اهمیت پزشکی یک نتیجه واحد که کمی بالا یا کمی پایین است، ممکن است دشوار باشد. به همین دلیل است که پزشک ممکن است آزمایش را تکرار کند و به همین دلیل ممکن است نتایج آزمایش‌های قبلی شما را بررسی کند. با این حال، نتیجه‌ای خارج از محدوده مرجع ممکن است نشان دهنده یک مشکل باشد و نیاز به بررسی بیشتر دارد.

5. آیا از طریق آزمایش خون می‌توان کمبود ویتامین‌ها را تشخیص داد؟

اگر در مورد مواد مغذی خاصی - مانند کمبودهای رایج ویتامین‌ها و حتی املاح- نگرانی دارید، آزمایش خون فردی برای آزمایش سطح ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی از جمله ویتامین‌های A، D، C، K و ویتامین‌های گروه B مانند ویتامین‌های B-12، B-6، B-1 و فولات، مواد معدنی مانند منیزیم، کلسیم و ... در دسترس است.

منبع

Blood Test Results