مصرف مکمل‌های بارداری | راهنمای تغذیه‌ای مادران آینده

اهمیت تغذیه در دوران بارداری

در دوران بارداری، تغذیه و مصرف منابع غذایی سرشار از ویتامین ها و مواد مغذی بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گیرد. خانم‌ها در این دوران، بیشتر از قبل از بارداری به بسیاری از مواد مغذی مهم نیاز دارند. انتخاب غذای سالم و ایجاد برنامه غذایی به شما کمک می‌کند تا نیاز کودک در حال رشد خود را تامین کنید. همچنین به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید که شما و کودکتان وزن مناسبی به دست آورید. ایجاد برنامه غذایی سالم قبل و در طول بارداری منجر به کاهش خطر ابتلا به اختلالاتی مانند دیابت بارداری، زایمان زودرس و عوارض مرتبط با چاقی  می‌شود، همچنین حفظ رژیم غذایی مناسب و مغذی، از برخی اختلالات بارداری مانند پره اکلامپسی (Pre-eclampsia = وضعیتی که در آن زن باردار دچار فشار خون بالا و پروتئین در ادرار می‌شود) و فشار خون بالا پیشگیری می‌کند.

مصرف مکمل‌های بارداری و ویتامین‌ها در دوران بارداری از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار است، زیرا این دوران یکی از حساس ترین مراحل زندگی یک زن است و نیازهای تغذیه‌ای بدن به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. ویتامین‌ها و مواد معدنی نقش حیاتی در رشد و تکامل جنین، حفظ سلامت مادر و پیشگیری از عوارض بارداری دارند.

در حال حاضر، سازمان بهداشت جهانی (WHO) مصرف روزانه مکمل آهن و اسید فولیک را به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری برای کاهش خطر کم وزنی هنگام تولد، کم خونی مادر و کمبود آهن توصیه می‌کند. همچنین برای زنان بارداری که  کمتر از 20 درصد کم خونی دارند، توصیه می‌کند که مکمل آهن خوراکی متناوب و اسید فولیک با 120 میلی گرم آهن عنصری و 2.8 میلی گرم اسید فولیک، یک بار در هفته برای زنان باردار به منظور بهبود تاثیرات بر سلامت مادر و نوزاد مصرف شود.

ضرورت مصرف مکمل‌های بارداری

اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، باید مراقب برنامه غذایی و نوع تغذیه خود باشید که شامل مصرف ویتامین‌ها یا هر نوع مکمل دیگری است. باید نسبت به انواع ویتامین‌ها و تاثیرات آنها را در دوران بارداری آگاه باشید؛ چرا که برخی ویتامین‌ها به سلامت شما و کودک تان کمک می‌کنند، در حالی که برخی دیگر نه تنها برای سلامت مادر و کودک تاثیر چندانی ندارند، بلکه مضرر نیز هستند.

 در ادامه به دلایل اهمیت و ضرورت مصرف ویتامین‌ها در دوران بارداری اشاره می‌شود:

بهترین مکمل‌های بارداری

مکمل‌های دوران بارداری نقش مهمی در سلامت مادر و جنین ایفا می‌کنند. طبق تحقیقات انجام شده، بهترین مکمل‌ها شامل اسید فولیک، آهن، کلسیم و ویتامین‌های مختلف هستند که نیازهای غذایی مادر و جنین را در دوران بارداری تامین می‌کنند. مصرف مکمل‌های حاوی اسید فولیک پیش از بارداری و در اوایل آن می‌تواند از اختلالات و نقص‌های عصبی در جنین جلوگیری کند. همچنین، مکمل‌های آهن به تولید هموگلوبین و جلوگیری از کم‌خونی کمک می‌کنند. کلسیم نیز برای رشد صحیح استخوان‌ها و دندان‌ها در دوران جنینی ضروری است. همواره توصیه می‌شود که پیش از شروع مصرف هرگونه مکمل، با پزشک معالج خود مشورت کنید تا نیازهای خاص شما و جنین به بهترین شکل تامین شود. در ادامه مطالب بهترین مکمل های بارداری معرفی می‌شوند:

آهن

اگر در دوران بارداری دچار کم خونی هستید، ممکن است کودک شما رشد مناسبی نداشته و به به وزن مطلوب نرسد، ممکن است زود به دنیا بیاید (زایمان زودرس) یا با وزن کم، تولد شود. همچنین بدلیل کم خونی، خودتان کم انرژی هستید و خستگی زیاد ممکن است شما را از بهبود سریع پس از تولد باز دارد.

مقدار حدودی نیاز روزانه به آهن در: مردان 8 میلی گرم - زنان 18 میلی گرم - زنان باردار 27 میلی گرم می‌باشد.

مصرف مکمل آهن قبل از بارداری درست تا 3 ماه پس از زایمان ایده خوبی است. مهم ترین دوره برای مصرف مکمل آهن، سه ماهه‌های 2 و 3 هستند، زیرا این زمانی است که نیازهای کودک و نیازهای مادر بیشتر است. انتظار می‌رود سطح هموگلوبین زنان باردار حداقل 110 گرم در لیتر در سه ماهه اول، 105 گرم در لیتر در هفته 28 بارداری و 100 گرم در لیتر پس از زایمان باشد.

فولیک اسید

اسید فولیک به ویژه در اوایل بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا به رشد لوله عصبی، که به مغز و ستون فقرات تبدیل می‌شود، کمک می‌کند. مطالعات نشان داده اند که فولات به جلوگیری از نقایص جدی مادرزادی به نام نقص لوله عصبی (NTDs) کمک می‌کند.

سازمان غذا و دارو (FDA)، از بین ویتامین‌ها و مکمل‌های ضروری در دوران بارداری، بر مصرف فولات از 3 ماه قبل از بارداری برای کاهش خطر مشکلات جدی و موثر بر مغز کودک (آنسفالی) و ستون فقرات (اسپینا بیفیدا)، تاکید بیشتری دارد. بنابراین، همه زنان در دوران بارداری باید روزانه 400 میکروگرم اسید فولیک را یا از غذاهای غنی شده (مانند نان‌های غنی شده، آرد، پاستا، برنج، آرد ذرت، و برخی غلات صبحانه)، همچنین مکمل‌های غذایی یا ترکیبی از منابع غذایی و مکمل‌ها، علاوه بر فولاتی که از رژیم غذایی سالم دریافت می‌کنند، مصرف کنند.

از آنجایی که بسیاری از زنان نیازهای فولات خود را تنها از طریق منابع غذایی تامین نمی‌کنند، اغلب مصرف مکمل‌های اسید فولیک به زنان در سنین باروری توصیه می‌شود. با این حال، مصرف بیش از حد اسید فولیک در دوران بارداری ممکن است مقاومت به انسولین را افزایش داده و رشد مغز را در کودکان کاهش دهد. بنابراین باید توجه داشته باشید که طبق نیاز بدن و مقدار توصیه شده توسط پزشک، مصرف کنید. بنابراین از 3 ماه قبل از بارداری و برای سه ماه اول بارداری مصرف مکمل روزانه با 400 میکروگرم اسید فولیک یا در صورت صلاحدید پزشک 600 میکروگرم توصیه می‌شود.

مقدار حدودی نیاز روزانه به فولیک اسید در: مردان 400 میکروگرم - زنان 400 میکروگرم - زنان باردار 600 میکروگرم می‌باشد.

ویتامین D

پیامدهای نامطلوب سلامتی مانند پره اکلامپسی، وزن کم هنگام تولد، هیپوکلسمی نوزادان، رشد ضعیف پس از تولد، شکنندگی استخوان و افزایش بروز بیماری‌های خودایمنی با سطوح پایین ویتامین D در دوران بارداری و همچنین نوزادی مرتبط است. ویتامین D یکی از مهمترین ویتامین‌های ضروری در دوران بارداری شناخته شده است. مادران باردار باید مطمئن شوند که مقادیر توصیه شده ویتامین D را در دوران بارداری هم برای سلامتی خود و هم برای رشد سالم کودک دریافت می‌کنند.

مصرف مکمل ویتامین D در دوران بارداری وضعیت ویتامین D مادر را بهبود می‌بخشد و ممکن است خطر پره اکلامپسی، وزن کم هنگام تولد و زایمان زودرس را کاهش دهد. مصرف توصیه شده برای ویتامین D در زنان باردار معادل 5 میکروگرم ( برابر با 200 IU) در روز است. منابع غذایی ویتامین D شامل غذاهای حاوی ویتامین دی و مکمل های غذایی می‌شود.

مقدار حدودی نیاز روزانه به ویتامین دی در: بزرگسال 600 واحد - بالای 70 سال 800 واحد - زنان باردار بر حسب نیاز 200 تا 600 واحد میباشد. بنابراین به همه توصیه میشود که روزانه یک عدد مکمل ویتامین دی 1000 واحد استفاده کنند.

ید

ید برای تولید هورمون‌های تیروئید مادر و جنین که رشد مغز و سیستم عصبی جنین را تنظیم می‌کنند، ضروری است. نیاز یک زن به ید به طور قابل توجهی در طول بارداری افزایش می‌یابد تا بتواند نیاز این ماده معدنی را برای جنین به مقدار کافی تامین کند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف بیش از حد مکمل ید در دوران بارداری می‌تواند غلظت TSH سرم را افزایش دهد و در نتیجه بر عملکرد تیروئید مادر تأثیر منفی بگذارد. توصیه می‌شودزنان باردار و شیرده سالم روزانه یک قرص 150 میکروگرم فقط حاوی ید از زمان تایید بارداری تا اتمام شیردهی مصرف کنند.

مقدار حدودی نیاز روزانه به ید در: بزرگسال 150 میکروگرم و زنان باردار 220 میکروگرم می‌باشد. بنابراین به همه توصیه میشود که روزانه یک عدد مکمل ید 150 میکروگرم استفاده کنند.

امگا 3

یافته‌های محققان نشان می‌دهد که مکمل امگا 3 در دوران بارداری می‌تواند اثرات مطلوبی بر پره اکلامپسی، وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس و افسردگی پس از زایمان داشته باشد و می‌تواند رشد عمومی بدن، سیستم ایمنی و فعالیت بینایی در نوزادان و عوامل خطر متابولیک قلبی را در زنان باردار بهبود بخشد. بنابراین بطور کلی، افزایش مصرف امگا 3 با بهبود لانه گزینی جنین ، کاهش زایمان زودرس و اثرات مثبت بر رشد مغز جنین مرتبط است.

DHA (دوکوزاهگزانوئیک اسید) DHA نوعی اسید چرب امگا 3 است. اسیدهای چرب امگا 3 چربی سالمی هستند که نقش مهمی برای رشد مغز و چشم کودک شما در دوران بارداری ایفا می‌کنند. این نوع امگا 3 را می‌توانید در غذاهای مختلف مانند ماهی پیدا کنید. 

مقدار حدودی نیاز روزانه به امگا3 در: بزرگسال و باردار 500 تا 1000 میکروگرم میباشد.

کولین

کولین که نوعی ویتامین گروه ب(ویتامین ب 4) می‌باشد، برای تشکیل لوله عصبی، رشد مغز و سلامت کلی مادران باردار ضروری است و آن را به یک ترکیب پایه‌ای برای مراقبت‌های دوران بارداری تبدیل می‌کند. مصرف ناکافی کولین و کمبود آن، با نقایص لوله عصبی، نقص شناختی در فرزندان و عوارض سلامت مادر مرتبط است. نشان داده شده است که کولین باعث تقویت رشد مغز جنین می‌شود و مکمل‌های مصرف شده در دوران بارداری ممکن است منجر به بهبود تمرکز و توجه در دوران کودکی و همچنین کاهش خطر اسکیزوفرنی در این کودکان در مراحل بعدی زندگی شود.

منیزیم

برای بسیاری از زنان باردار، به‌ویژه زنانی که مقدار منیزیم دریافتی آنها کمتر از میزان توصیه شده است. مصرف مکمل منیزیم در دوران بارداری، ممکن است بتواند محدودیت رشد جنین و پره اکلامپسی (فشار خون بالا و پروتئین در ادرار در دوران بارداری) را کاهش دهد و وزن نوزاد را هنگام تولد افزایش دهد.

مصرف سولفات منیزیم برای جلوگیری از تشنج در پره اکلامپسی و برای کنترل تشنج در اکلامپسی تایید شده است. پره اکلامپسی و اکلامپسی هر دو عوارض تهدید کننده زندگی هستند که می‌توانند در دوران بارداری رخ دهند.

مقدار منیزیم توصیه شده در بارداری حدود 350-360 میلی گرم روزانه و در دوران شیردهی 310-320 میلی گرم است.(UL: سطح بالای مصرف قابل تحمل حداکثر میزان مصرف روزانه است که بعید است اثرات مضری بر سلامتی داشته باشد). مقدار UL برای منیزیم که از مکمل‌ها تامین شود، معادل با 350 میلی گرم است.

کلسیم

در زنان باردار، کلسیم به مراحل تکاملی و روند رشد کودک کمک می‌کند و باعث تقویت رشد استخوان‌ها و استحکام دندان‌ها، تشکیل قلب سالم، روند تشکیل سیستم اعصاب و ماهیچه‌ها در دوران جنینی و ریتم طبیعی قلب می‌شود. کلسیم در بدن زن باردار نه تنها در استخوان‌های خودش ذخیره می‌شود، بلکه باید نیاز جنین به رشد استخوان و دندان را نیز تامین کند. اگر زن باردار دچار کمبود کلسیم باشد، ممکن است در دوران بارداری دچار گرفتگی عضلات پا، درد مفاصل و لگن شود. بنابراین اگر می‌خواهید استخوان‌هایتان قوی بمانند، باید کلسیم بیشتری دریافت کنید تا زمانی که کودک مراحل رشد خود را بدن شما می‌گذراند. توصیه میشود افراد باردار، مکمل کلسیم را از هفته 14 بارداری تا شش ماه پس از زایمان مصرف کنند.

مقدار حدودی نیاز روزانه به کلسیم در: بزرگسال و باردار 1000 میلی گرم می‌باشد.

مولتی ویتامین‌های دوران بارداری

مصرف برخی ویتامین‌ها، مانند اسید فولیک، آهن و کلسیم، در دوران بارداری از اهمیت بیشتری برخوردار هستند، زیرا به رشد و تکامل جنین کمک می‌کنند. دریافت مقادیر لازم این مواد مغذی از طریق غذا می‌تواند مشکل باشد، بنابراین ویتامین‌های دوران بارداری به تامین این مواد تغذیه‌ای کمک می‌کنند.

مصرف مکمل‌های بارداری و ویتامین‌ها قبل و در طول بارداری خطر عوارضی مانند زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد و همچنین اختلالات مادرزادی مانند “اسپینا بیفیدا” را در کودک کاهش می‌دهد. همراه با مراقبت‌های منظم دوران بارداری، مصرف ویتامین‌های دوران بارداری یکی از بهترین اقداماتی است که می‌توانید برای داشتن کودکی سالم انجام دهید.

مصرف ویتامین‌های چندگانه بارداری فقط با تجویز پزشک توصیه می‌شود. بنابراین در صورت عدم نیاز بدن مادر، نیازی به مصرف مکمل‌های مختلف نیست و دریافت مقادیر بیشتر ویتامین‌ها به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. آنچه توصیه می‌شود این است که همیشه با پزشک خود مشورت کنید. این امکان وجود دارد که شما نیاز به مکمل ویتامین دوران بارداری با مواد مغذی مشخصی مانند ویتامین D یا اسید فولیک بیشتر داشته باشید.

مکمل‌های غیر ضروری دوران بارداری

مکمل ویتامین A 

به طور کلی در ویتامین‌های دوران بارداری، ویتامین A برای رشد جنین، به ویژه برای بینایی و عملکرد سیستم ایمنی مهم است، اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند عوارضی ایجاد کند. نشان داده شده است که مقادیر بیش از حد ویتامین A در دوران بارداری باعث ناهنجاری‌های مادرزادی نوزاد در هنگام تولد می‌شود. ویتامین A را باید  به مقدار کافی از ویتامین های دوران بارداری و غذاها دریافت کنید. دریافت ویتامین A بی خطر است اما در مقادیر محدود باید مصرف شود و مصرف مکمل‌های ویتامین A در دوران بارداری شما توصیه نمی‌شود.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) به دلیل اثرات تراتوژنیک ثانویه ( اختلال در رشد طبیعی جنین در دوران بارداری و بروز ناتوانی‌های مادرزادی) ناشی از مصرف بیش از حد ویتامین A، توصیه می‌کند که در دوران بارداری حداکثر دوز مصرفی ویتامین A معادل با 10000 واحد بین المللی در روز یا 25000 واحد بین المللی در هفته، پس از 60 روز اول بارداری، برای سلامت مادر و نوزاد ایمن می‌باشد. هنگامی که دوز ویتامین A از پیش ساخته شده بالاتر از 10000 واحد بین المللی در روز باشد، ممکن است خطر بالقوه تراتوژنیسیته وجود داشته باشد. گزارش‌هایی از ناهنجاری‌ها در کودکانی وجود دارد که مادران آنها دوزهای بالایی از ویتامین A را در دوران بارداری مصرف می‌کنند (بیش از 25000 واحد در روز).

مکمل ویتامین E

در حالی که ویتامین E برای سلامتی بسیار مهم است، توصیه می‌شود که در دوران بارداری از مصرف مکمل‌های ویتامین E و دریافت دوز زیاد این ویتامین خودداری کنید. مطالعات نشان داده است که مصرف مکمل‌های ویتامین E، سلامت مادر یا نوزاد بهبود نمی‌بخشد و در عوض ممکن است خطر درد شکم و پارگی زودرس کیسه آمنیوتیک را افزایش دهد. با اینکه کمبود ویتامین E می‌تواند منجر به سقط جنین یا زایمان زودرس شود، مصرف بیش از حد ویتامین E در دوران بارداری نیز ممکن است خطراتی بدنبال داشته باشد. بزرگترین نگرانی مصرف بیش از حد ویتامین E در دوران بارداری، افزایش خطر زایمان زودرس، درد شکم، افزایش استرس اکسیداتیو و پارگی زودرس غشای جنینی قبل از زایمان است.

دوز توصیه شده ویتامین E در بارداری انسان 30-22 میلی گرم در روز است. همچنین حد بالای قابل تحمل مصرف ویتامین E در دوران بارداری برابر با 1000 میلی‌گرم در روز توصیه شده است که نشان‌دهنده بالاترین سطح دریافتی این ویتامین است و احتمالاً هیچ خطری برای سلامتی اکثر زنان ندارد.

سایر مکمل‌های مناسب برای دوران بارداری 

همانگونه که در مطالب فوق ذکر شد، مهمترین ویتامین‌های دوران بارداری شامل اسید فولیک (به ویژه در مراحل اولیه بارداری) و ویتامین D هستند، اما برخی افراد ممکن است به دریافت بیشتر امگا 3 و ید نیز نیاز داشته باشند و گیاهخواران باید مطمئن شوند که ویتامین B12 کافی دریافت می‌کنند. همچنین مکمل ویتامین C ممکن است به کاهش خطر عوارض بارداری مانند پره اکلامپسی، محدودیت رشد داخل رحمی و کم خونی مادر کمک کند.

بهترین زمان مصرف مکمل‌های بارداری

زمانی که تصمیم به اقدام برای بارداری گرفتید، ایده خوبی است که بلافاصله مصرف روزانه یک مکمل دوران بارداری را شروع کنید. در حالت ایده آل، شما باید مصرف ویتامین‌های دوران بارداری را حداقل یک ماه قبل از بارداری شروع کنید و مطمئناً این ویتامین‌ها  بیشترین تاثیر را در 12 هفته اول بارداری (که رشد کودک در بحرانی ترین نقطه خود است) خواهند داشت. 

معمولا بهترین زمان مصرف مکمل ها مطابق جدول زیر است اما مطابق نظر پزشک در افراد مختلف میتواند متفاوت باشد.

عوارض جانبی مصرف بیش از حد مکمل‌ها و ویتامین‌ها در دوران بارداری

مانند سایر مکمل‌ها و داروهای مصرفی، ممکن است در هنگام مصرف ویتامین‌های دوران بارداری عوارض جانبی را تجربه کنید. این عوارض معمولاً خفیف هستند اما می‌توانند بسیاری از قسمت‌های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهند. علاوه بر این، مصرف یکی از ویتامین‌های دوران بارداری قبل از تولد نوزاد، ممکن است برخی از علائم را که بدن شما در حال حاضر به دلیل بارداری با آن مواجه است، وخیم‌تر کند.

برخی از زنان ممکن است عوارض جانبی ناشی از مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌های دوران بارداری را تجربه کنند. دو مورد از عوارض جانبی رایج عبارتند از:

• یبوست: خوردن غذاهای با فیبر بیشتر و افزایش میزان آب نوشیدنی ممکن است به این مشکل کمک کند. در مواقع دیگر، ممکن است به نرم کننده مدفوع نیاز داشته باشید.
• حالت تهوع: مصرف ویتامین با معده پر و بعد از غذا گاهی اوقات می‌تواند به این مشکل کمک کند.

نتیجه گیری

تغذیه سالم و مصرف مکمل‌های دوران بارداری نقش اساسی در حفظ سلامت مادر و جنین دارند و تاثیرات آنها بر رشد و تکامل جنین توسط محققان اثبات شده است. از جمله موارد مهم تغذیه‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، مصرف مناسب ویتامین‌ها، مواد معدنی و مکمل‌های ضروری است که نیازهای بیشتر مادر به دریافت این مواد مغذی را در دوران بارداری تامین می‌کنند. با رعایت اصول تغذیه‌ای صحیح و مصرف مکمل‌های مناسب، می‌توان از بروز مشکلات تغذیه‌ای و بهداشتی جلوگیری کرده و دوران بارداری را به بهترین شکل ممکن سپری کرد. بنابراین، آگاهی از اهمیت تغذیه و مکمل‌ها در دوران بارداری و مشورت با پزشک متخصص، از جمله اقداماتی است که می‌تواند سلامت مادر و جنین را تضمین کند و به تجربه‌ای مثبت و سازنده تبدیل نماید.

پرسش و پاسخ

1. مصرف کدام قرص در بارداری بهتر است؟

مصرف اسید فولیک قبل و در دوران بارداری از اهمیت ویژه ای برخوردار می‌باشد. مصرف حداقل یک قرص اسید فولیک 400 میکروگرمی هر روز قبل از بارداری و تا هفته 12 بارداری ضروری است. اسید فولیک می‌تواند به جلوگیری از نقایص مادرزادی معروف به نقص لوله عصبی، از جمله “اسپینا بیفیدا” کمک کند.

2. دستورالعمل‌های تغذیه ای برای بارداری چیست؟

هنگامی که باردار هستید، به مواد مغذی بیشتری مانند پروتئین، آهن، اسید فولیک، ید و کولین نیاز دارید. همچنین دریافت مقدار کافی کلسیم، ویتامین D، پتاسیم و فیبر بسیار مهم است. انتخاب هوشمندانه غذایی می‌تواند به شما کمک کند بارداری سالمی داشته باشید

3. تغذیه ایده آل در بارداری چگونه است؟

برای حفظ یک بارداری سالم، تقریباً 300 کالری اضافی در روز مورد نیاز است. این کالری باید از یک رژیم غذایی متعادل از پروتئین، میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل تامین شود. همچنین مصرف شیرینی‌ها و چربی‌ها باید به حداقل برسد.

منبع

Supplements During Pregnancy