خار پاشنه چیست | بررسی علت و راهکارهای درمان خار پاشنه

خار پاشنه چیست

خار پاشنه، زائده‌های استخوانی کوچک و برآمده‌ای روی پاشنه پا هستند که اگرچه این عارضه اغلب بدون علامت می‌باشد، اما می‌تواند باعث درد پاشنه و تأثیر بر کیفیت زندگی شود. خار پاشنه ممکن است زمانی ایجاد شود که پاشنه‌‌های پا به طور مکرر تحت فشار یا ضربه قرار گیرند. در پاسخ، بدن ممکن است با ساختن استخوان بیشتر سعی در بهبود وضعیت داشته باشد و ممکن است رباطی که استخوان پاشنه را به استخوان‌های انگشتان پا (فاسیای کف پا) متصل می‌کند، ملتهب شود. علاوه بر فشار مکانیکی، مطالعات اخیر نشان می‌دهد که عوامل متابولیکی مانند کمبود ویتامین D و ناهنجاری‌های پروفایل لیپیدی در تشکیل این زائده‌ها در پاشنه پا نقش دارند.

با وجود اینکه خار پاشنه یک بیماری نسبتاً شایع است، همه افراد درد ناشی از رشد آن را تجربه نمی‌کنند. تعداد زیادی از موارد به طور تصادفی در طول آزمایش‌های اشعه ایکس که برای سایر مشکلات پا تجویز شده‌اند، تشخیص داده می‌شوند. با این حال، هنگامی که درد به دلیل خار پاشنه احساس می‌شود، می‌تواند شدید باشد و در فعالیت‌های عادی روزمره اختلال ایجاد کند.

علت خار پاشنه

خار پاشنه معمولاً در نتیجه فشار مزمن و طولانی مدت بر روی رباط‌ها و عضلات پا ایجاد می‌شود. خار پاشنه می‌تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود، اما شایع‌ترین آن فشار مکرر به پا است. این فشار می‌تواند از منابع مختلفی از جمله دویدن، پریدن یا ایستادن برای مدت طولانی ناشی شود. افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند نیز در معرض خطر ابتلا به خار پاشنه هستند، زیرا وزن اضافی فشار بیشتری بر پاها وارد می‌کند.

سایر عوامل خطر خار پاشنه عبارتند از:

• سن: با افزایش سن، غضروفی که مفاصل پاهای ما را محافظت می‌کند، شروع به ساییدگی می‌کند و دچار تغییرات دژنراتیو می‌شود که می‌تواند منجر به ایجاد خار پاشنه شود.
• اختلالات التهابی: افراد مبتلا به بیماری‌های آرتروز از جمله آرتروز، آرتریت روماتوئید و نقرس بیشتر در معرض ابتلا به خار استخوانی هستند.
• کفش نامناسب: کفش‌هایی که به درستی اندازه نیستند یا پشتیبانی/ضربه کافی را فراهم نمی‌کنند، می‌توانند در ایجاد تروما، فشار و خار پاشنه نقش داشته باشند.

لازم به ذکر است که هر کسی که تحت فشار پا قرار می‌گیرد یا این عوامل خطر را دارد، لزوماً به خار پاشنه مبتلا نمی‌شود. همچنین بسیار مهم است که بدانیم خار پاشنه به خودی خود به ندرت باعث درد می‌شود. تشکیل خار استخوانی معمولاً فقط نشانه‌ای از وجود التهاب است.

عوامل خطر خار پاشنه چیست؟

• وضعیت پا و مشکلات ساختاری: ساختار پاها و چگونگی تأثیر آن بر محل فرود پاها هنگام لمس زمین و طریقه راه رفتن شما، در ایجاد خار پاشنه نقش دارند. به عنوان مثال، وقتی هنگام راه رفتن، پاهایتان به سمت داخل می‌چرخد و وزن بدن را به جای قسمت پنجه پا به لبه داخلی منتقل می‌کند، به این حالت چرخش بیش از حد پا گفته می‌شود و به‌طور قابل توجهی با تشکیل خار پاشنه کف پا مرتبط است. داشتن کف پای صاف یا قوس زیاد نیز با ایجاد خار پاشنه مرتبط دانسته شده است.
• چاقی: یک مطالعه نشان داده است که 82٪ از افراد مبتلا به خار پاشنه کف پا، یا اضافه وزن دارند یا چاق هستند، مطالعه دیگری نیز گزارش داد که افراد مبتلا به خار پاشنه کف پا حدود 7 برابر بیشتر از افرادی که این بیماری را ندارند، احتمال چاقی دارند.
• سن بالا: میزان بروز خار پاشنه با افزایش سن به میزان زیادی افزایش می‌یابد، به طور متوسط ​​حدود 55٪ از افراد بالای 62 سال ممکن است نوعی خار پاشنه داشته باشند، همچنین مشخص شد که 98.4٪ از افرادی که خار پاشنه کف پا دارند، بالای 40 سال سن دارند. تصور می‌شود تغییرات دژنراتیو و تغییر الگوهای راه رفتن با افزایش سن در افزایش احتمال بروز این عارضه نقش دارد.
• اختلالات روماتوئید: خار پاشنه پا معمولاً در هر اختلال مرتبط با روماتولوژی یافت می‌شود. مشخص شد افرادی که خار پاشنه کف پا دارند در مقایسه با افرادی که ندارند، 3 تا 10 برابر بیشتر احتمال دارد که یک ناحیه در بدنشان دچار آرتروز شود.
• جنسیت: مطالعات نشان داده است که به طور کلی در سنین بالاتر، میزان ابتلا به خار پاشنه بین زنان و مردان مشابه است، در حالی که در جمعیت‌های جوان‌تر، تا 49 سال، میزان ابتلا در زنان بسیار بیشتر از مردان است که به نظر می‌رسد در نتیجه پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند باشد که می‌تواند ساختار طبیعی پا را تغییر دهد.
• فاشیای کف پا: ارتباط آماری قوی بین ابتلا به فاسیای کف پا و ابتلا به خار پاشنه وجود دارد. در واقع، خار پاشنه کف پا در ۴۵ تا ۸۵ درصد از افرادی که فاسیای کف پا دارند، وجود دارد. تصور می‌شود که این به دلیل وجود عوامل خطر مشابه در هر دوی این بیماری‌ها باشد و اینکه تأثیر فاسیای کف پا بر روی پاها به‌طور غیرمستقیم می‌تواند در تشکیل خار پاشنه کف پا نقش داشته باشد.
• فعالیت‌های بدنی خاصی که بار و فشار روی پاها را افزایش می‌دهند: مانند دویدن، آهسته دویدن و پریدن.
• کفش نامناسب: کفش‌های نامناسب می‌توانند نحوه راه رفتن فرد را تغییر دهند و به نواحی بیشتری نسبت به سایر نواحی فشار وارد کنند. کفش‌های قدیمی و فرسوده، کفش‌های پاشنه بلند یا کفش‌هایی که بالشتک کافی ندارند، همگی می‌توانند به دلیل عدم جذب ضربه یا بالشتک، که باعث کاهش تأثیر بارگذاری عمودی زیاد روی پاها می‌شود، بر پاها تأثیر منفی بگذارند.
• دیابت: اگرچه بیماری دیابت به‌طور کامل به‌عنوان یک عامل خطر برای ایجاد خار پاشنه ثابت نشده است، اما برخی مطالعات، ارتباطی بین این دو یافته‌اند. به عنوان مثال، یک مطالعه گزارش داده است که افرادی که خار پاشنه کف پا دارند، 4 برابر بیشتر احتمال دارد که به دیابت نیز مبتلا شوند.

علائم خار پاشنه

خار پاشنه همیشه علامتی ندارد و از آنجا که در داخل پا رشد می‌کند، تشخیص آن می‌تواند دشوار باشد. حتی زمانی که علائمی از خود نشان می‌دهد، بیماران اغلب علائم متناوب را به عنوان علائمی که نیازی به درمان فوری ندارند، طبقه‌بندی می‌کنند. مانند تقریباً هر بیماری دیگری، تشخیص زودهنگام معمولاً بهترین راه برای اطمینان از طیف گسترده‌ای از گزینه‌های درمانی است.

خارهای استخوانی در پاشنه پا معمولاً با استفاده از تصویربرداری پیشرفته تشخیص داده می‌شوند، اما علائمی وجود دارد که می‌توانید به دنبال آنها باشید:

در صورت وجود این علائم، ممکن است لازم باید برای تشخیص و تایید عارضه به پزشک مراجعه کنید:

درد (متناوب یا مزمن)

این درد بسته به شدت خار پاشنه می‌تواند شدید یا مبهم باشد.

التهاب یا تورم

التهاب یا تورم در جلوی پاشنه پا از عوارض شایع این بیماری است.

گرما در ناحیه آسیب‌دیده 

ناحیه‌ای از پاشنه پا که هنگام لمس آن احساس گرم شدن در آن ناحیه می‌کنید، می‌تواند نشانه‌ای از ایجاد زائده استخوانی باشد.

تغییرات در بافت اطراف پاشنه پا

برای کسانی که به خصوص نسبت به ظاهر پاهایشان دقیق هستند، ممکن است تغییر در بافت اطراف پاشنه قابل توجه باشد.

برآمدگی کوچک از زیر پاشنه پا

اگرچه معمولاً زائده استخوانی مرتبط با خار پاشنه در داخل پا باقی می‌ماند، اما می‌تواند تا حدی بزرگ شود که شروع به بیرون زدن کند. برآمدگی که گاهی اوقات هنگام لمس آن ناحیه احساس می‌شود.

 حساسیت عمومی در برخی نواحی پا

هنگامی‌که در قسمتی از پا که راه می‌روید احساس می‌کنید که روی پاشنه‌تان ضربه وارد می‌شود، مخصوصا اگر ورزشکار هستید یا زیاد روی پاهایتان می‌ایستید، گاهی اوقات نشانه‌ای از خار پاشنه است. 

اما علائم خارپاشنه اغلب ناشی از  خود زائده استخوانی در پاشنه پا نیست، بلکه وجود التهاب در این ناحیه اغلب به‌عنوان علائم مرتبط با این عارضه است که توسط متخصص تشخیص داده می‌شود. 

تفاوت خار پاشنه و فاسیای کف پا

خار پاشنه و فاسیای کف پا دو عارضه کاملاً متفاوت هستند که ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و معمولاً با هم اشتباه گرفته می‌شوند زیرا اغلب با درد مزمن پاشنه مرتبط هستند و هر دو باعث درد پاشنه می‌شوند.

• فاسیای کف پا ناشی از التهاب فاسیای پلانتار است که این بخش، یک نوار ضخیم از بافت است که در امتداد کف پای شما قرار دارد.
• خار پاشنه، زائده‌های استخوانی هستند که روی استخوان پاشنه ایجاد می‌شوند و اغلب به دلیل فشار طولانی مدت روی پا ایجاد می‌شوند.

تشخیص خار پاشنه

خار پاشنه را می‌توان با انجام رایدلوژی و مشاهده عکس رادیولوژی توسط پزشک تشخیص داد. در بیشتر موارد، زائده استخوانی علت اصلی درد پاشنه نیست، بنابراین زائده معمولاً به حال خود رها می‌شود و علت درد پاشنه درمان می‌شود. به عنوان مثال، یک تاندون دردناک و ملتهب در نزدیکی زائده(فاسیای کف پا) ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. اگر خار پاشنه علت اصلی درد پاشنه باشد، ممکن است جراحی یا تزریق لازم باشد.

درمان خار پاشنه

درمان درد پاشنه معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های مختلف درمانی است. خوشبختانه، جراحی به ندرت مورد نیاز است. هدف درمان تسکین درد و التهاب و همچنین جلوگیری از ایجاد هرگونه مشکل بیشتر است.

گزینه‌های درمانی برای درد پاشنه و خار پاشنه مرتبط ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• داروهای ضدالتهاب و مسکن مانند:
  • کپسول ژلوفن 400 میلی گرم: در صورت درد هر 8 ساعت یک عدد با معده پر
  • قرص ناپروکسن 500 میلی گرم: در صورت درد هر 12 ساعت یک عدد با معده پر
  • قرص آلفن ایکس 100 میلی گرم: در صورت درد هر 12 ساعت یک عدد با معده پر
• تزریق کورتیکواستروئید برای درد و التهاب شدید مانند:
  • ویال دپومدرول(دورو مدرول=متیل پردنیزولون): تزریق با سرنگ 2 میل در پاشنه پا + آمپول بی حسی لیدوکائین - حداکثر 3 بار در سال
• جراحی (برای موارد شدیدتر و طولانی‌تر)
• درمان با امواج شوک خارج از بدن (ESWT) برای تحریک بهبود: 
  • یک روش غیرجراحی و غیرتهاجمی برای درمان خار پاشنه که در آن به وسیله ارسال امواج صوتی پرانرژی به بافت آسیب‌دیده و افزایش گردش خون و تحریک تولید کلاژن و رگ‌زایی، به تسریع بازسازی بافت‌ها و کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند. درمان معمولاً طی حدود 3تا6 جلسه و با فواصل زمانی منظم انجام گرفته و پس از آن تمرینات ورزشی و پوشیدن کفش مناسب توصیه می‌شود.

درمان خارپاشنه در منزل

• استراحت و اجتناب از فعالیت‌هایی که درد را تشدید می‌کنند.
• پرهیز از ایستادن طولانی روی سطوح سخت (در منزل دمپایی نرم بپوشید و روی سرامیک سخت، به مدت طولانی بی حرکت نمانید.)
• استفاده از یخ برای کاهش التهاب؛ روزانه 2تا3 مرتبه، غلتادن کیسه یخ یا بطری آب یخ زده زیر پاشنه به مدت 15تا20 دقیقه
• تمرینات کششی و تقویتی و کشش مناسب قبل از فعالیت. مانند:
  • صبح قبل از تحرک 3تا5 مرتبه، کشیدن انگشتان به سمت ساق هر بار 20تا30 ثانیه
  • روبه‌روی دیوار، دست‌ها روی دیوار، یک پا جلو، یک پا عقب با پاشنه روی زمین.  خم شدن به جلو تا کشش در ساق احساس شود؛ روزانه 3 مرتبه، هر بار 20 تا 30 ثانیه.
  • حوله را روی زمین بگذارید و با انگشتان پا جمع کنید؛ روزانه 10تا15 مرتبه
  • غلتادن توپ تنیس یا توپ ماساژ زیر پا؛ روزانه 5 تا 6 مرتبه، جهت افزایش خون رسانی به کف پا و رفع گرفتگی
• استفاده از کفش یا کفی مناسب؛ کفی نرم و قوس‌دار (arch support) مانند:
  • پد خارپاشنه سیلیکونی فول ساپورت
  • پد خارپاشنه پلی اورتان
  • پد خارپاشنه منزل
• بستن یا نواربندی پا
• کاهش وزن
• تحرک پا، اما به حد تناسب؛ به جای دویدن، دوچرخه سواری کنید.
• کفش‌های طبی یا ارتز(Orthosis) برای کاهش فشار و ایجاد پشتیبانی؛ دارای پاشنه حدود 3.2 سانتی‌متر
• استعمال کرم خارپاشنه کرویا: دارای ترکیبات گیاهی نرم کننده و حتی رفع ترک عمیق پا، حل کننده توده های سخت آهکی کلسیمی، ترمیم کننده آسیب دیدگی رباط کف پا - استعمال شبانه به کف پا و پوشاندن آن محل با پلاستیک به مدت 8 ساعت

چه ویتامین‌هایی به بهبود خار پاشنه کمک می‌کنند؟

• مکمل‌های گلوکوزامین و کندرویتین: این مکمل‌ها ممکن است از سلامت مفاصل پشتیبانی کنند. مانند:
  • قرص گلوکزامین کندرویتین ام اس ام نوتری بست: روزانه 2 عدد با معده پر
  • قرص جوینت ریس ایکس: روزانه 1 تا 3 عدد با معده پر
  • قرص استئوپلاس یوروویتال: روزانه 2 عدد با معده پر
  • قرص آلفلکسیل آلفا ویتامینز: روزانه 3 عدد با معده پر
  • قرص جوینتیس ویتابیوتیکس: روزانه 2 عدد با معده پر
  • قرص گلوکواستار نیچرز اونلی: روزانه 1 تا 2 عدد با معده پر
  • قرص فلکساویت آپوویتال: روزانه 2 عدد با معده پر
• مکمل اسیدهای چرب امگا ۳: امگا ۳ موجود در روغن ماهی و دانه‌های کتان دارای خواص ضد التهابی هستند که ممکن است درد و ناراحتی زائده استخوانی را کاهش دهند. مانند:
  • کپسول نرم ژلاتینی امگا 3 ویواتیون: روزانه 1 تا 3 عدد با معده پر
  • کپسول لبرترن 550 یوروویتال: روزانه 1 عدد با معده پر
  • کپسول امگا 3 پلاس کورکومین یوروویتال: روزانه 2 عدد با معده پر
  • سافت ژل اتنتین 3: روزانه 1 عدد با معده پر
  • سافت ژل سوپر میکس آنتی ایجینگ: روزانه 1 تا 3 عدد با معده پر
  • سافت ژل اسمارت امگا: روزانه 1 عدد با معده پر
  • شربت امگا 3 سانستول
  • شربت لیکو پیور
• ویتامین‌های D و K: ویتامین D نقش مهمی در جذب کلسیم و سلامت استخوان دارند.
  • قرص کلسی‌مگ پلاس D3 و K2 یوروویتال: روزانه 2 عدد با معده پر
  • کپسول ویتامین K2 و d3 یوروویتال: روزانه 1 عدد با معده پر
  • کپسول منیزیم پلاس د3 و کا2 یوروویتال: روزانه 1 عدد با معده پر
  • کپسول آ + د3 + کا2 یوروویتال: روزانه 1 عدد با معده پر
  • قرص ویتامین K2 پلاس یوروویتال: روزانه یک عدد با معده پر

چه ورزش‌هایی مناسب خار پاشنه هستند؟

• تمرین کشش ساق پا.
• تمرین غلتاندن توپ زیر پا.
• تمرین کشش پا در حالت نشسته.
• تمرین گرفتن و رها کردن اشیا با انگشتان پا.
• ماساژ خار پاشنه.
• تمرین کشش پا با نوار الاستیک یا حوله.
• تمرین چرخش پا به داخل در حالت نشسته (با نوار الاستیک) .
• تمرین بالا بردن پاشنه.

نتیجه گیری

بررسی بیماری خار پاشنه نشان می‌دهد که این عارضه اغلب به دلیل فشار مداوم بر فاسیای کف پا، التهاب و رسوب کلسیم در ناحیه پاشنه ایجاد می‌شود و می‌تواند با علائمی مانند درد شدید به‌ویژه هنگام برداشتن اولین قدم‌ها در صبح یا پس از استراحت همراه باشد. تشخیص به‌موقع و توجه به علت‌های زمینه‌ای مانند اضافه‌وزن، فعالیت‌های بدنی سنگین یا کفش نامناسب، نقش مهمی در مدیریت بیماری دارد. درمان خار پاشنه با رویکردی ترکیبی شامل اقدامات پیشگیرانه مانند استراحت، فیزیوتراپی، تمرینات کششی، استفاده از کفش و کفی طبی و در صورت نیاز درمان‌های دارویی یا مداخلات جراحی انجام می‌شود. به‌کارگیری این روش‌ها به صورت هدفمند می‌تواند درد بیمار را کاهش داده، عملکرد حرکتی را بهبود بخشد و از عود مجدد بیماری پیشگیری کند.

پرسش و پاسخ

1. برای بهبودی خار پاشنه چه اقدامات اساسی صورت می‌گیرد؟

خود خار پاشنه یک عارضه دائمی است. ممکن است برای برداشتن کلسیفیکاسیون(جمع شدن کلسیم در یکی از بافت‌های بدن)، جراحی خار پاشنه با حداقل تهاجم انجام دهید، اما جراحی معمولاً آخرین راه حل است. در بیشتر موارد، پزشک متخصص آموزش‌های لازم برای انجام مجموعه‌ای از درمان‌های درد پاشنه راهنمایی می‌کند تا مشکلات اساسی را برطرف کند.

2. چه چیزی خار پاشنه را بدتر می‌کند؟

درد ناشی از خار پاشنه درمان نشده معمولاً پس از بیدار شدن از خواب در صبح یا پس از یک دوره بی‌تحرکی در طول روز بدتر می‌شود.

3. از کجا بفهمیم خار پاشنه داریم؟

زائده‌های استخوانی در پاشنه پا معمولاً با استفاده از تصویربرداری پیشرفته تشخیص داده می‌شوند، اما علائمی نیز وجود دارد که می‌توانید به آنها توجه کنید:

• گرما در ناحیه درد (متناوب یا مزمن)
• التهاب یا تورم
• تغییر در بافت اطراف پاشنه پا
• برآمدگی کوچک از زیر پاشنه

منبع

Heel Spurs: Causes, Symptoms And Treatment