رتینول چیست؛ از صفر تا صد رتینول

ویدئوی توضیحات سرکار خانم دکتر ذنوبی در رابطه با رتیتول و خواص آن

رتینول (ویتامین آ) چیست؟

رتینول (Retinol) یکی از مشتقات ویتامین آ (Vit A = یک ویتامین محلول در چربی) است. ویتامین آ به دو صورت در طبیعت یافت می‌شود که یک نوع آن با نام رتینوئید (Retinoid) در مواد حیوانی مانند لبنیات، گوشت و نوع دیگر به شکل کاروتنوئید (Carotenoid) در مواد گیاهی مانند میوه و سبزیجات یافت می‌شود. هر دو نوع رتینوئید و کاروتنوئید در مواد غذایی پس از ورود به بدن  در قسمت کبد تبدیل به رتینول می‌شوند و به وسیله سیستم لنفاوی به تمامی اعضای بدن می‌رسند. علاوه بر آن پوست بدن توانایی جذب ویتامین آ (Vit A) را به صورت موضعی نیز دارد. 

رتینول چه مزیتی برای پوست دارد؟ 

1) رفع چروک و خطوط ریز و افتادگی پوست با استفاده از رتینول

ویتامین آ (رتینول) با افزایش تولید کلاژن پوست باعث رفع خطوط و چروک می‌شود. این رتینوئید هم‌چنین با حذف فیبرهای الاستین آسیب دیده پوست و افزایش رگ‌زایی پوست، باعث جلوگیری و رفع افتادگی  و ترمیم پوست خواهد شد. در واقع رتینوئید از اپیدرم (Epidermis = لایه سطحی پوست) به درم (dermis = لایه میانی پوست) نفوذ می‌کند، در لایه میانی پوست به وسیله خنثی کردن رادیکال‌های آزاد می‌تواند تولید کلاژن و الاستین را افزایش دهد و با خاصیت پر کنندگی  و ترمیم پوست به درمان چین و چروک و خطوط ریز  کمک می‌کند.

2) تأثیر رتینول در کاهش تیرگی ناشی از آفتاب و کاهش لک پوستی

طبق مطالعات انجام شده، رتینول از آسیب سلولی، بیماری پوستی و پیری پوست جلوگیری می‌کند. این رتینوئید هم‌چنین از پوست در مقابل عوامل محیطی مانند آلودگی و اشعه‌های UV خورشید که به آن پیری نوری گویند (پیری نوری = آسیب خورشید به پوست) نیز محافظت خواهد کرد که برروی سلامت پوست و ظاهر آن تأثیر بسیاری خواهد داشت. رتینوئیدها نرخ جایگزین شدن سلول‌ها را افزایش داده و در نتیجه از بروز لک و تیرگی جلوگیری می‌کنند. بنابرین طی مصرف طولانی مدت رتینول‌ها ، لک‌های حاصل از ملاسما یا هایپرپیگمنتاسیون کم رنگ می‌گردد (Melasma = تارهای تیره و لک‌های پوستی در اثر تغییر هورمون و … مخصوصاً در دوران بارداری) (hyperpigmentation = لک‌های پوستی در اثر افزایش تولید ملانین یا رنگدانه‌های پوستی)

3) درمان جوش و جای جوش به کمک رتینول

طبق مطالعات انجام شده در آکادمی پوست شناسی آمریکا (American Academy of Dermatology)، استعمال موضعی رتینول چه در کودکان و چه در بزرگسالان، به درمان جوش کمک می‌کند. رتینول با لایه برداری ملایم پوست، با عث پاکسازی آلودگی، چربی و سلول‌های مرده پوست می‌شود. این عمل باعث رفع انسداد منافذ شده و در نتیجه از بروز آکنه و جوش پیشگیری خواهد کرد.

4) تسریع درمان پسوریازیس با رتینول و خطوط پوستی در اثر رشد عضلات

برای درمان پسوریازیس، رتینول به هر دو صورت موضعی و خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ویتامین آ با تأثیرگذاری بر روی سیتوکین‌ها و اینترلوکین‌ها باعث کاهش التهابات پوستی می‌شود(Cytokine and interleukin = پروتئین‌هایی که در پاسخ به واکنش‌ها و التهابات بدن تولید می‌شوند). هم‌چنین ممکن است متخصصان پوست برای درمان پسوریازیس‌های شدیدتر، آسیترتین (Acitretin) خوراکی که نوعی دیگر از رتینوئیدها است، تجویز کنند (psoriasis = بیماری التهابی خودایمنی که در اثر حمله سیستم ایمنی به پوست، تکثیر سلول‌ها افزایش می یابد). هم چنین در اثر چاق و لاغر شدن ناگهانی و رشد سریع عضلات، یکسری خطوط سفید بر سطح پوست ایجاد می‌شود که با مصرف طولانی و مدیریت شده رتینول‌ها قابل درمان است.

خرید بهترین ویتامین A اصل از داروخانه حاتم

راه‌های تأمین رتینول (ویتامین آ) بدن

ویتامین آ به صورت رتینوئید در مواد حیوانی مانند: ماهی، لبنیات، تخم مرغ، روغن کبد ماهی، و میگو به فراوانی یافت می‌شود.

ویتامین آ به صورت کارتنوئید در مواد گیاهی مانند: هویج، گوجه، سیب زمینی شیرین، انبه، نارنگی و گیاهان سبز یافت می‌شود.

مزیت‌های رتینول موضعی برای پوست و انواع آن

رتینول (ویتامین آ) موضعی باعث افزایش تولید کلاژن می‌شود و در طی مدت مصرف، باعث از بین رفتن چروک‌ و خطوط صورت خواهند شد. رتینوئیدها  هم‌چنین دارای خاصیت ضد التهابی هستند که به رفع انسداد منافذ کمک می‌کنند. ویتامین آ موضعی به شکل‌های: کرم، ژل، سرم، و روغن وجود دارند. ممکن است این ترکیب را در مرطوب کننده‌، ضد آفتاب و باقی محصولات پوستی مشاهده کرده باشید. البته لازم به ذکر است که بهترین تأثیر رتینوئیدها، برای رفع جوش و آکنه‌های غیر التهابی مانند جوش‌های سر سیاه و سر سفید می‌باشد. اگر دارای آکنه و جوش‌های التهابی هستید ممکن است متخصصان پوست برای شما رتینوئید قوی لایه بردار مانند ایزو ترتینوئین یا راکوتان تجویز کنند. و اما انواع موضعی‌های حاوی رتینول، رتین آ، یا ترتینوئین شامل موارد زیر می‌باشند:

• موضعی حاوی ترتینوئین به صورت ژل یا کرم  0/05 و 0/025 درصد ترتینوئین و یا کرم لایه بردار کترل و…
• موضعی حاوی ترتینوئین به همراه استروئیدها (کورتون‌ها). از آنجایی که ترتینوئین با خاصیت لایه برداری می‌تواند باعث افزایش حساسیت پوست و قرمزی و التهاب و خارش و پوسته پوسته شدن شود، گاهی در کنار ترتینوئین، پزشک یک کورتون موضعی برای رفع التهاب پوستی ناشی از مصرف ترتینوئین نیز تجویز می‌کند مانند هیدروکورتیزون، بتامتازون، مگاکورت، ژانوناید، یا فلوئوسینولون و … . برای سهولت در استفاده از چندین موضعی، پزشک می‌تواند یک موضعی حاوی چندین ماده مؤثره تجویز کند، برای مثال برای درمان ملاسما، کرم یخچالی ژانولوما (januluma = ترتینوئین + فلوئوسینولون = هیدروکینون) تجویز می‌شود.
• موضعی حاوی ترتینوئین در محصولات آرایشی بهداشتی ضدلک و لایه بردار و ضد جوش  

راهنمای جامع استفاده از لایه بردار ترتینوئین 

1) قبل از استفاده از ترتینوئین موضعی، پوست خود را به طور کامل بشویید. برای بار اول مقداری از آن را روی ناحیه کوچکی از پوست بازوی خود تست نمایید و در صورت عدم واکنش و حساسیت، به میزان یک نخود از این محصول را بر ناحیه آسیب دیده پوست استعمال نمایید.

2) از آنجایی که ترتینوئین میزان حساسیت پوست به نور خورشید را به شدت افزایش می‌دهد، باید شب هنگام  استعمال شده و در طول روز از برخورد مستقیم با  نور خورشید خودداری کرده و  حتماً روزانه چندین مرتبه از ضدآفتاب با SPF بالا و متناسب با ترتینوئین استفاده نمایید.

3) برای جلوگیری از ایجاد عوارض ترتینوئین مانند افزایش حساسیت پوست و قرمزی و التهاب و خارش و پوسته پوسته شدن، بهتر است میزان استفاده را تدریجی افزایش دهید. بدین صورت که در یک یا دو هفته اول  به صورت دو شب در هفته و سپس در یک یا دو هفته دوم به صورت  یک شب در میان و سپس در صورت عدم بروز واکنش پوستی هر شب استعمال گردد.

4) به دلیل اثر لایه برداری ترتینوئین، علائم خشکی و قرمزی و خارش پوست بسیار بروز می‌کند. به همین دلیل باید روزانه چندین مرتبه از مرطوب کننده مناسب پوست خشک و متناسب با ترتینوئین استفاده نمایید.

5) از استعمال ترتینوئین روی نواحی با آسیب شدید پوستی، جوش روزاسه، اگزما، زخم باز، پسوریازیس و آفتاب سوختگی یا هر نوع سوختگی دیگر و … خودداری نمایید.

6) استعمال ترتینوئین از یک هفته قبل از اصلاح باید متوقف شود.

7) از استعمال ترتینوئین در دوران بارداری جداً خودداری نمایید چون رده X بوده و موجب نواقص شدید در جنین می‌شود.

8) هم زمان با  استفاده از ترتینوئین، از استعمال فرآورده‌های حاوی الکل و صابون‌های ساینده و کرم‌های ضد جوش و لایه بردار دیگربرای آن ناحیه از پوست خودداری فرمایید.

9) مدت زمان استفاده از ترتینوئین به شدت بیماری پوستی و نظر پزشک شما بستگی دارد اما به طور میانگین طول دوره درمان با ترتینوئین 12 هفته است و در هفته‌های ابتدایی تغییر واضحی  در پوست مشاهده نمی‌کنید چون ترتینوئین ابتدا به بازسازی  اولیه لایه‌های پوست می‌پردازد.

رتینول چه عوارض جانبی دارد؟

عوارض رتینول موضعی

رتینول برای همه افراد انتخاب مناسبی نیست و استفاده بیش از اندازه آن می‌تواند خطرناک باشد. اگر دارای بیماری‌های پوستی از قبیل: رزاسه (قرمزی و جوش‌های التهابی)، اگزما، حساسیت‌های پوستی، پوست خشک و جوش‌های هورمونی هستید، بهتر است از محصولات موضعی دارای رتینول استفاده نکنید. عوارض جانبی ویتامین آ موضعی می‌تواند خشکی پوست، افزایش حساسیت به اشعه UV و تشدید اگزما باشد. بنابرین برای درمان خشکی پوست حاصل، به طور مداوم مرطوب کننده استفاده نمایید. همچنین از زمان استفاده از ترتینوئین تا حدوداً 6 هفته ابتدایی، ظهور قرمزی خفیف طبیعی است و به مرور زمان برطرف می‌شود. برای پوست‌های بسیار حساس و جلوگیری از کاهش سوزش بهتر است نیم ساعت بعد از استعمال ترتینوئین، محل را شستشو دهید. ممکن است در اثر استفاده از ترتینوئین عوارضی مانند تغییر رنگ پوست به سمت تیره شدن، تورم، قرمزی، جوش سر سفید و … نیز بروز نماید.

عوارض رتینول خوراکی

بیشتر افراد ویتامین آ مورد نیاز را از رژیم غذایی خود به دست می‌آورند و به همین دلیل مصرف بیش از حد ویتامین آ عوارض جانبی جدی خواهد داشت. این عوارض جانبی شامل: سردرد، تار بودن دید، سرگیجه، آسیب کلیوی و در مواقعی حتی منجر به کما و مرگ هم می‌شود.

رتینول (ویتامین آ) چه تداخل دارویی دارد؟

نکته‌ دیگری که باید مدنظر باشد تداخل دارویی ویتامین آ است. اگر شما از داروهای آسیترتین (درمان پسوریازیس)، بگزاروتن (ضد سرطان) و اورلیستات (دفع کننده چربی غذا)  و ویتامین کا (Vit K) استفاده می‌کنید، با ویتامین آ موضعی و خوراکی تداخل داشته و نباید همزمان  استفاده شوند.

نتیجه‌گیری

رتینول‌ها مشهور به داشتن تأثیرات مثبت بر روی جوانسازی پوست و رفع جوش صورت هستند. رتینول علاوه بر بهترین انتخاب بودن برای پوست، در دسترس‌ترین نوع رتینوئید می‌باشد اما رتینول باید حداقل چند ماه استفاده شود تا تأثیرات اصلی آن نشان داده شود.

پرسش و پاسخ

1. آیا رتینول واقعاً پیری را معکوس می‌کند؟
رتینول با افزایش گردش سلولی پوست و ایجاد ظاهری جوان‌تر، علائم پیری را کاهش می‌دهد. همچنین تولید کلاژن را افزایش می‌دهد و رنگ پوست را صاف می‌کند تا ظاهر خطوط ریز، چین و چروک و شلی پوست را کاهش دهد. هایپرپیگمانتاسیون و آسیب ناشی از نور خورشید نیز ممکن است به مرور زمان محو شوند.

2. مضرات رتینول روی صورت چیست؟
رتینول ممکن است باعث خشکی، لایه برداری و تحریک پوست ظریف صورت شود و می‌تواند حساسیت به محصولات دیگر، و نور خورشید را افزایش دهد. ممکن است به خصوص برای بیماری‌های پوستی حساس مانند اگزما یا روزاسه تحریک کننده باشد.

3. آیا استفاده روزانه از رتینول خوب است؟
اگر پوست شما می‌تواند رتینول را تحمل کند، می‌توانید آن را هر شب استفاده کنید. در ابتدا، پیشنهاد می‌شود که به آرامی شروع کنند، یک یا دو بار در هفته در شب‌های غیر متوالی استفاده کنند. به تدریج به یک شب در میان، و در نهایت هر شب افزایش دهید.