علائم تب دنگی: نشانه‌ها، تشخیص و خطرات احتمالی

علائم تب دنگی

بسیاری از افراد ممکن است علائم خاصی نداشته باشند، اما در صورت بروز، این علائم می‌توانند با بیماری‌هایی مانند آنفولانزا اشتباه گرفته شوند.

علائم تب دنگی معمولاً 4 تا 10 روز پس از گزش پشه آلوده ظاهر می‌شوند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• تب شدید (تا 40 درجه سانتیگراد)
• سردرد
• درد عضلانی، استخوانی یا مفصلی (گاهی به آن "تب استخوان شکن" گفته می‌شود)
• حالت تهوع
• استفراغ کردن
• درد شدید پشت چشم‌ها
• تورم غدد لنفاوی
• کهیر یا بثورات پوستی

بیشتر افراد مبتلا به تب دنگی طی یک هفته یا کمی بیشتر بهبود می‌یابند. با این حال، در برخی موارد ممکن است علائم بدتر شوند و تهدید کننده زندگی باشند. این بیماری تب دنگی شدید، تب خونریزی دهنده دنگی یا سندرم شوک دنگی نامیده می‌شود.

تب دنگی شدید: علائم خطرناک

در موارد شدید، بیماری تب دنگی باعث آسیب به رگ‌های خونی و کاهش شدید پلاکت‌های خون(کمک کننده به لخته شدن خون) می‌شود. علائم هشدار دهنده تب شدید دنگی، که یک وضعیت اورژانسی تهدید کننده زندگی است، می‌تواند به سرعت ایجاد شود. علائم هشدار دهنده معمولاً یک یا دو روز پس از کاهش تب ظاهر می‌شوند. این وضعیت می‌تواند منجر به عوارض خطرناکی از جمله موارد زیر شود:

• خونریزی داخلی (از بینی، لثه یا مدفوع خونی)
• نارسایی اندام‌ها (قلب، کبد، کلیه‌ها)
• افت شدید فشار خون و شوک (سندروم شک دنگی)
• مشکلات تنفسی و بیهوشی

• معده درد شدید
• استفراغ مداوم
• وجود خون در ادرار، مدفوع یا استفراغ
• خونریزی زیر پوست، در برخی موارد شبیه کبودی
• تنفس دشوار یا سریع
• خستگی
• تحریک‌پذیری یا بی‌قراری

علائم تب دنگی در کودکان

در کودکان، علائم تب دنگی ممکن است به شکل خفیف‌تری ظاهر شود و اغلب شبیه سرماخوردگی معمولی یا آنفولانزا باشد. با این حال، برخی نشانه‌های هشدار دهنده در کودکان شامل موارد زیر است:

• بی‌قراری و تحریک‌پذیری
• کاهش اشتها و امتناع از غذا خوردن
• خواب‌آلودگی غیرعادی
• تغییر رنگ پوست به زردی یا کبودی

آیا تب دنگی مسری است؟

تب دنگی از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. تنها راه انتقال این بیماری، نیش پشه‌های آلوده است. با این حال، در موارد نادر، انتقال ویروس از طریق خون آلوده یا از مادر به نوزاد در دوران بارداری گزارش شده است.

آیا تب دنگی کشنده است؟

در بیشتر موارد، تب دنگی خفیف و غیرکشنده است. با این حال، در برخی افراد، بیماری می‌تواند به فرم تب دنگی شدید (Dengue Hemorrhagic Fever) تبدیل شود که علائمی مانند افت فشار خون، خونریزی داخلی و شوک را به همراه دارد و در صورت عدم درمان می‌تواند کشنده باشد. بنابراین، در صورت مشاهده علائم شدید، مراجعه سریع به پزشک ضروری است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

تب دنگی شدید یک وضعیت اورژانسی تهدیدکننده زندگی به شمار می‌رود. اگر اخیراً به منطقه‌ای مراجعه کرده‌اید که تب دنگی در آن رخ می‌دهد، در صورتی که تب داشتید و هر یک از علائم هشدار دهنده را مشاهده کردید، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. علائم هشداردهنده آن شامل درد شدید معده، استفراغ، مشکلات تنفسی، یا وجود خون در بینی، لثه، استفراغ یا مدفوع است. اگر اخیراً به مسافرت رفته‌اید و تب و علائم خفیف تب دنگی پیدا کرده‌اید، با پزشک خود تماس بگیرید.

علل ابتلا

چهار نوع ویروس دنگی وجود دارد که باعث بیماری تب دنگی می‌شود. با قرار گرفتن در اطراف یک فرد مبتلا، دچار تب دنگی نمی‌شوید. این بیماری از طریق نیش پشه منتقل می‌شود.

دو نوع پشه که اغلب ویروس‌های دنگی را منتشر می‌کنند، هم در داخل و هم در اطراف اقامتگاه‌های انسانی رایج هستند. هنگامی که پشه فردی را که به ویروس دنگی آلوده شده است نیش می‌زند، ویروس وارد پشه می‌شود. وقتی پشه آلوده فرد دیگری را نیش بزند، ویروس وارد جریان خون او می‌شود و باعث عفونت می‌گردد.

پس از بهبودی از یک نوع ویروس دنگی، شما به آن نوع ویروس مصونیت طولانی‌مدت پیدا می‌کنید، اما در برابر سه نوع دیگر ویروس دنگی مصون نخواهید بود. این بدان معناست که ممکن است در آینده با یکی از سه نوع دیگر ویروس دنگی دوباره آلوده شوید. ابتلا به تب دنگی برای بار دوم، سوم یا چهارم می‌تواند خطر دنگی شدید را افزایش دهد.

عوامل خطر

شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به تب دنگی یا نوع شدیدتر بیماری هستید، در صورتی که:

• در مناطق گرمسیری زندگی می‌کنید یا به سفر می‌روید. افرادی که به مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری سفر می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ویروس دنگی قرار دارند. مناطق پرخطر شامل جنوب شرقی آسیا، جزایر غربی اقیانوس آرام، آمریکای لاتین و آفریقا هستند.
• در گذشته به تب دنگی مبتلا شده‌اید. عفونت قبلی با ویروس تب دنگی خطر ابتلا به علائم شدید را در صورت ابتلای مجدد به تب دنگی افزایش می‌دهد.

عوارض

تب دنگی شدید می‌تواند باعث خونریزی داخلی و آسیب اندام شود. فشار خون می‌تواند تا سطح خطرناکی کاهش یابد و باعث شوک شود. در برخی موارد، تب دنگی شدید می‌تواند منجر به مرگ شود.

زنانی که در دوران بارداری به تب دنگی مبتلا می‌شوند، ممکن است در هنگام زایمان ویروس را به جنین منتقل کنند. علاوه بر این، نوزادان زنانی که در دوران بارداری تب دنگی می‌گیرند، در معرض خطر زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد یا ناراحتی جنینی هستند.

پیشگیری

واکسن

واکسن تب دنگی که متاسفانه در ایران وجود ندارد، می‌تواند برای افراد 6 تا 60 ساله در دسترس باشد. واکسن دنگی مجموعه‌ای از دو یا سه دوز است، بسته به واکسنی که در طی ماه‌ها دریافت می‌کنید. واکسن‌های تب دنگی برای افرادی طراحی شده‌اند که در مناطقی زندگی می‌کنند که ویروس‌های دنگی شایع هستند و قبلاً حداقل یک بار به تب دنگی مبتلا شده‌اند. این واکسن‌ها در قاره ایالات متحده در دسترس نیستند. با این حال، در سال 2019، سازمان غذا و داروی ایالات متحده، واکسن Dengvaxia را برای افراد 9 تا 16 ساله که سابقه ابتلا به تب دنگی دارند و در مناطق ایالات متحده که تب دنگی شایع است، تأیید کرد.

جلوگیری از نیش پشه

سازمان جهانی بهداشت تأکید می کند که واکسن به تنهایی ابزار مؤثری برای کاهش تب دنگی در مناطقی نیست که این بیماری شایع است. پیشگیری از نیش پشه و کنترل جمعیت پشه همچنان مهم‌ترین روش‌ها برای جلوگیری از شیوع تب دنگی هستند.

اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید یا به منطقه‌ای سفر می‌کنید که تب دنگی در آن شایع است، این نکات می‌توانند به کاهش خطر نیش پشه کمک کنند:

• در خانه‌های دارای تهویه مطبوع یا با غربالگری خوب بمانید. پشه‌های حامل ویروس دنگی بیشتر در ساعات بین صبح تا غروب فعال هستند، اما ممکن است در شب نیز نیش بزنند.
• لباس محافظ بپوشید. هنگام رفتن به مناطق آلوده به پشه، برای کاهش خطر نیش‌ خوردن، پیراهن آستین بلند، شلوار بلند، جوراب و کفش بپوشید.
• از مواد دافع پشه استفاده کنید. پرمترین را می‌توان روی لباس، کفش، وسایل کمپینگ و توری تخت استفاده کرد. شما همچنین می‌توانید لباس‌های ساخته شده با پرمترین را خریداری کنید. برای محافظت از پوست خود، از دافع حشرات با حداقل ۱۰ درصد غلظت DEET استفاده کنید.
• زیستگاه پشه‌ها را کاهش دهید. پشه‌های حامل ویروس دنگی معمولاً در خانه‌ها و اطراف آن زندگی می‌کنند و در آب‌های راکد، مانند آب جمع‌شده در لاستیک‌های مستعمل خودرو، تکثیر می‌شوند. شما می‌توانید با حذف زیستگاه هایی که پشه‌ها در آن تخم می گذارند به کاهش جمعیت کمک کنید. حداقل هفته‌ای یک بار ظروفی که آب راکد در آن‌ها قرار دارد، مانند ظروف حیوانات و گلدان‌های گل، را خالی و تمیز کنید. ظروف آب راکد را تا زمان تمیز کردن پوشیده نگه دارید.

نتیجه‌گیری

تب دنگی یک بیماری ویروسی است که از طریق نیش پشه‌ها منتقل می‌شود و در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری شیوع دارد. این بیماری می‌تواند از شکل خفیف با علائمی شبیه به آنفولانزا تا شکل شدیدتر و تهدیدکننده زندگی، از جمله تب خونریزی دهنده دنگی، متغیر باشد. افزایش شیوع این بیماری در سراسر جهان، حتی در مناطقی که سابقاً کم‌تر در معرض آن بودند، مانند اروپا و جنوب ایالات متحده، نشان‌دهنده اهمیت مقابله با آن است. در حال حاضر، مؤثرترین راه برای پیشگیری، اجتناب از نیش پشه و کاهش زیستگاه‌های تکثیر پشه است. در کنار این اقدامات، تلاش‌های جهانی برای تولید واکسن همچنان ادامه دارد تا بتوان در آینده به کنترل این بیماری نزدیک‌تر شد. با توجه به خطرات جدی تب دنگی شدید، اطلاع‌رسانی عمومی و انجام اقدامات پیشگیرانه ضروری است.

پرسش و پاسخ

1. چرا پشه آئدس نقش مهمی در انتقال ویروس تب دنگی دارد؟

پشه آئدس، به ویژه پشه آئدس ایجپتی (Aedes aegypti) و پشه آئدس آلبوپیکتس (Aedes albopictus)، نقش کلیدی در انتقال ویروس تب دنگی ایفا می‌کنند. این پشه‌ها به دلیل ویژگی‌های خاص خود، مانند عادت به زندگی نزدیک به انسان‌ها و تکثیر در آب‌های راکد در محیط‌های شهری و نیمه‌شهری، قادرند ویروس دنگی را به طور مؤثر منتقل کنند. پشه آئدس ایجپتی بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری یافت می‌شود و عمدتاً در طول روز و به ویژه در ساعات صبح و عصر فعال است. این پشه‌ها به دلیل توانایی انتقال ویروس‌های مختلف دیگر نیز، از جمله ویروس زیکا و ویروس چیکونگونیا، به عنوان ناقلان مهم بیماری‌های ویروسی شناخته می‌شوند. همچنین، این پشه‌ها به راحتی می‌توانند در مکان‌های شهری مانند خانه‌ها و محلات زندگی کنند و به همین دلیل، کنترل آن‌ها برای کاهش شیوع تب دنگی بسیار حیاتی است.

2. چگونه تغییرات اقلیمی بر شیوع تب دنگی تأثیر می‌گذارد؟

تغییرات اقلیمی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر شیوع تب دنگی داشته باشد. افزایش دما و تغییر الگوهای بارش می‌تواند به افزایش جمعیت پشه‌های حامل ویروس دنگی منجر شود. پشه‌های آئدس به دماهای گرم و محیط‌های مرطوب نیاز دارند تا تخم‌گذاری کنند و زنده بمانند. افزایش دما می‌تواند دوره رشد و تکثیر پشه‌ها را تسریع کرده و به شیوع بیشتر ویروس دنگی کمک کند. همچنین، بارش‌های غیرمعمول و تغییرات در الگوهای بارش می‌تواند به ایجاد زیستگاه‌های جدید برای پشه‌ها، مانند آب‌های راکد، منجر شود که به نوبه خود موجب افزایش جمعیت پشه‌ها و خطر شیوع تب دنگی می‌شود. تغییرات اقلیمی همچنین می‌تواند باعث جابجایی پشه‌ها به مناطق جدیدی شود که قبلاً در معرض ویروس دنگی نبوده‌اند، بنابراین افزایش شیوع در مناطقی که به طور سنتی کمتر تحت تأثیر قرار می‌گرفتند نیز امکان‌پذیر است.

3. چه اقدامات خاصی برای کنترل و کاهش جمعیت پشه‌های آئدس می‌توان انجام داد؟

برای کنترل و کاهش جمعیت پشه‌های آئدس، می‌توان اقدامات مختلفی را اتخاذ کرد. یکی از مهم‌ترین اقدامات، کاهش منابع آب راکد است که پشه‌ها برای تخم‌گذاری به آن‌ها نیاز دارند. این شامل تخلیه و تمیز کردن ظروفی مانند گلدان‌ها، ظرف‌های آب حیوانات خانگی و لاستیک‌های مستعمل است که می‌توانند به عنوان زیستگاه‌های پشه عمل کنند. علاوه بر این، استفاده از مواد دافع پشه مانند پرمترین بر روی لباس‌ها و وسایل کمپینگ و استفاده از دافع‌های حشرات حاوی DEET بر روی پوست می‌تواند به کاهش نیش پشه‌ها کمک کند. نصب توری‌های پنجره و درب‌ها، استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع و فیلتر کردن هوا در منزل نیز می‌تواند به جلوگیری از ورود پشه‌ها کمک کند. همچنین، برنامه‌های کنترل پشه در سطح محلی، از جمله پاشیدن مواد ضد پشه و استفاده از روش‌های بیولوژیکی برای کنترل جمعیت پشه‌ها، می‌تواند مؤثر باشد. همکاری با جوامع محلی برای افزایش آگاهی درباره اقدامات پیشگیری و کنترل پشه‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

4. چه پیشرفت‌هایی در زمینه واکسن تب دنگی در حال انجام است و چه چالش‌هایی وجود دارد؟

پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه تولید واکسن تب دنگی در حال انجام است، اما چالش‌های زیادی نیز وجود دارد. واکسن Dengvaxia، که توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تأیید شده است، برای افرادی که سابقه ابتلا به تب دنگی دارند و در مناطق پرخطر زندگی می‌کنند، قابل استفاده است. این واکسن نیاز به دو یا سه دوز دارد و برای افراد 9 تا 16 ساله طراحی شده است. با این حال، واکسن‌های موجود هنوز در همه مناطق جهان در دسترس نیستند و همچنین، واکسن Dengvaxia برای افرادی که قبلاً به تب دنگی مبتلا نشده‌اند، می‌تواند خطرات جدی ایجاد کند. چالش دیگر در زمینه تولید واکسن، پوشش محافظتی آن است، زیرا ویروس دنگی دارای چهار نوع مختلف است و واکسن‌های موجود ممکن است فقط برای برخی از انواع ویروس مؤثر باشند. علاوه بر این، نظارت بر ایمنی و اثربخشی واکسن‌ها در جمعیت‌های مختلف و در شرایط مختلف اقلیمی و جغرافیایی نیز نیازمند تحقیق و بررسی‌های بیشتر است. بنابراین، ادامه تحقیقات و توسعه واکسن‌های جدید که بتوانند به طور گسترده‌تری محافظت کنند، برای مبارزه با تب دنگی ضروری است.

5. پشه آئدس چه تأثیری بر تنوع زیستی و اکوسیستم‌های محلی دارد؟

پشه آئدس می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر تنوع زیستی و اکوسیستم‌های محلی داشته باشد. این پشه‌ها به دلیل جابجایی گسترده و تطابق‌پذیری بالا، می‌توانند به عنوان گونه‌های غیربومی در مناطق جدید وارد شوند و با تغییر در تعادل طبیعی اکوسیستم‌ها، تأثیر منفی بر تنوع زیستی بگذارند. به عنوان مثال، ورود پشه‌های آئدس به مناطق جدید می‌تواند رقابت با سایر گونه‌های محلی برای منابع غذایی و زیستگاه‌ها را افزایش دهد. این پشه‌ها می‌توانند به تغییر در رفتار و تعداد شکارچیان طبیعی و رقبا در اکوسیستم‌های محلی منجر شوند و تأثیرات منفی بر زنجیره‌های غذایی داشته باشند. همچنین، روش‌های کنترل پشه‌ها، مانند استفاده از حشره‌کش‌ها و تکنولوژی‌های ژنتیکی، می‌تواند به طور غیرمستقیم بر دیگر گونه‌های موجود در اکوسیستم تأثیر بگذارد و به تغییرات در ساختار و عملکرد اکوسیستم‌ها منجر شود. بنابراین، مدیریت و کنترل پشه‌ها باید با توجه به تأثیرات زیست‌محیطی انجام شود تا آسیب‌های غیرضروری به تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها کاهش یابد.

6. چکار کنیم تب دنگی نگیریم؟

 مواد دفع‌کننده پشه مانند اسپری‌ها و کرم‌ها به کاهش نیش پشه‌ها کمک می‌کند. همچنین استفاده از پشه‌بند در مناطق پرخطر و پوشیدن لباس‌های بلند توصیه می‌شود. برای جلوگیری از ورود پشه‌ها به داخل منزل، استفاده از توری‌های مناسب بر روی پنجره‌ها و درب‌ها نیز توصیه شده است.

7. تب دنگی تا کی ادامه دارد؟

تب دنگی نوعی بیماری ویروسی که انتقال آن به انسان، از طریق گزش پشه‌های آلوده به ویروس دنگی است. بطور معمول علائم بیماری 2 تا 7 روز ادامه دارند. در حال حاضر درمان قطعی برای بیماری تب دنگی وجود ندارد.

منبع:

Dengue Fever