از تاری دید تا نابینایی؛ هرآنچه باید در مورد سکته چشمی بدانید

سکته چشمی چیست

طبق نظر متخصصان، در عارضه سکته چشمی انسداد جریان خون، شبکیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شبکیه لایه نازکی است که سطح داخلی پشت چشم شما را می‌پوشاند و نقش آن بدین ترتیب است که سیگنال‌های نوری را به مغز شما ارسال می‌کند تا بتواند هرآنچه را که چشمان شما می‌بیند، درک کند.

هنگامی‌که وریدهای شبکیه مسدود می‌شوند، مایعات به شبکیه نشت می‌کنند. این عمل باعث تورم می‌شود و از گردش اکسیژن جلوگیری می‌کند که بر توانایی دید شما تأثیر می‌گذارد. وقتی که جریان خون به شبکیه به‌طور کامل قطع شود، آسیب شدید به چشم می‌تواند رخ دهد.

انسداد در ورید اصلی شبکیه چشم، انسداد ورید مرکزی شبکیه (CRVO) نامیده می‌شود. هنگامی که در یکی از وریدهای شاخه کوچکتر شبکیه اتفاق می‌افتد، انسداد ورید شاخه‌ای شبکیه (BRVO) نامیده می‌شود. اگر شریان مرکزی شبکیه را تحت تأثیر قرار دهد، به عنوان انسداد شریان مرکزی شبکیه (CRAO) شناخته می‌شود. انسداد شریان مرکزی شبکیه (CRAO) می‌تواند شدیدترین حالت از سه مورد ذکرشده باشد.

علائم سکته چشمی

علائم سکته چشمی ممکن است به آرامی در طی چند ساعت یا چند روز ایجاد شوند یا ممکن است ناگهانی ظاهر شوند. این علائم همچنین بستگی به این دارند که کدام رگ خونی مسدود شده است و انسداد رگ چشم از کدامیک از انواع انسداد CRVO، BRVO یا CRAO باشد.

اگر علائم بیماری، به‌ویژه از دست دادن ناگهانی بینایی یا بروز تغییراتی مانند تاری دید یا لکه‌های شناور را فقط در یک چشم تجربه کرده اید، این علائم، نشانه‌ای قوی از بروز سکته شبکیه است. سکته شبکیه، به دلیل انسداد در شریان خون‌رسانی به شبکیه یک چشم ایجاد می‌شود که منجر به مشکلات بینایی در آن چشم می‌شود.

شدت و میزان از دست دادن بینایی و ناحیه میدان دید تحت تأثیر، ممکن است به ناحیه شبکیه‌ای بستگی داشته باشد که در محل انسداد جریان خون درگیر شده است. انسداد در شریان مرکزی اغلب منجر به علائم شدیدتر و از دست دادن بینایی مرکزی می‌شود.

علائم انسداد ورید مرکزی و شاخه‌ای شبکیه (CRVO و BRVO) ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• لکه‌های شناور: این لکه‌ها ممکن است به صورت لکه‌های خاکستری کوچکی یا نقاط تاریک ظاهر شوند که در میدان دید شما شناور هستند.
• تاری دید: ممکن است دید شما را به‌طور پیوسته در یک طرف یا تمام میدان دید را ضعیف تر کند.
• از دست دادن بینایی: ممکن است به تدریج یا به‌طور ناگهانی از دست دادن بینایی را تجربه کنید و ممکن است خفیف تا شدید باشد.
• کاهش میدان دید: ممکن است بخشی از دید محیطی کاهش یابد.
• درد یا فشار: اگرچه سکته‌های چشمی اغلب بدون درد هستند، موارد شدید انسداد ورید مرکزی شبکیه (CRVO) ممکن است باعث ایجاد فشار موضعی یا ناراحتی در چشم آسیب دیده شود.
• خونریزی: شبکیه چشم شما ممکن است قرمز به نظر برسد یا لکه‌های خونی در سرتاسر آن مشاهده شود.
• دیدن سایه یا پرده: ممکن است احساس شود که یک پرده در جلو چشم ظاهر میشود.
• گاها سردرد: ممکن است در برخی از افراد، سردرد خفیف بروز کند. 
• گاها تغییر رنگ دید: ممکن است در برخی از افراد، دید رنگ ها تغییر کند.

شایع‌ترین علامت انسداد شریان مرکزی شبکیه (CRAO) از دست دادن جزئی یا کامل بینایی مرکزی است. ممکن است شبیه پرده سیاهی باشد که جلوی چشم شما پایین می آید. شبکیه ممکن است رنگ پریده به‌نظر برسد و دارای یک لکه قرمز گیلاسی باشد. انسداد شریان مرکزی شبکیه (CRAO) مشابه یک حادثه ایسکمیک عروق مغزی است.

به‌طور کلی می‌توان گفت که میزان آسیب بستگی به مدت زمان انسداد جریان خون دارد. هر چه وقفه در جریان خون بیشتر باشد، آسیب بیشتر و علائم شدیدتر خواهد بود.

علائم سکته چشمی چیست

علت سکته چشمی

انسداد جریان خون که شبکیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد، باعث سکته چشمی می‌شود. قطع جریان خون معمولاً به دلیل باریک شدن رگ‌های خونی ناشی از تجمع پلاک‌های چربی یا لخته شدن خون است. دلیل اصلی رخ دادن سکته چشمی مشخص نیست، اما برخی از شرایط سلامتی، مانند فشار خون بالا و دیابت، ممکن است خطر بروز سکته چشمی را افزایش دهد. این عوامل عبارتند از:

• فشار خون بالا یا بیماری های قلبی
• دیابت
• کلسترول بالا
• گلوکوم = آب سیاه یا هر گونه افزایش فشار چشم
• اختلالات انعقادی و افزایش خطر لخته شدن خون
• مصرف سیگار یا سن بالا یا بی تحرکی یا هر علتی که باعث بروز التهاب در عروق چشم شود

چه کسانی بیشتر در معرض خطر سکته چشمی قرار دارند؟

هر فرد ممکن است در معرض خطر سکته چشمی باشد، اما برخی عوامل احتمال آن را افزایش می‌دهد. به‌عنوان مثال، سکته چشمی ممکن است در افراد مسن و مردان (به‌ویژه مردان 60 ساله و بالاتر) شایع‌تر باشد. با این حال، افراد جوانی که با عوامل خطر خاص این بیماری همراه هستند، نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند.

برخی شرایط پزشکی و بیماری‌های زمینه ای نیز خطر سکته چشم را افزایش می‌دهد. این موارد عبارتند از:

• دیابت
• گلوکوم ( نوعی اختلال چشمی به نام آب‌ سیاه)
• مشکلاتی که بر جریان خون تأثیر می‌گذارد (مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا)
• سایر شرایط قلبی عروقی
• باریک شدن شریان کاروتید یا شریان گردن
• اختلالات خونی نادر
• مصرف دخانیات نیز احتمال ابتلا به هر نوع سکته را افزایش می‌دهد

سکته چشمی چگونه تشخیص داده می شود؟

• معاینه چشم؛ پزشک متخصص چشم یا مراقبت‌های فوری اورژانس ممکن است با معاینه چشمان شما شروع کنند. پزشک ممکن است از یک افتالموسکوپ، که فوندوسکوپ نیز نامیده می‌شود، برای بررسی دقیق داخل چشم و تشخیص تورم یا خونریزی و … استفاده کند(فوندوس ، محل تجمع عروق پشت چشم میباشد). همچنین توضیحاتی در مورد علائم شما خواهند پرسید.
• تست میدان بینایی؛ جهت تشخیص نقاط کور در بینایی یا کاهش دید محیطی.
• توموگرافی انسجام نوری (OCT): یک تست تصویربرداری سریع بدون درد که می‌تواند با استفاده از امواج نور، تصویر مقطعی از شبکیه ایجاد کند و تورم شبکیه یا گلوکوم را تشخیص دهد.
• آنژیوگرافی فلورسین(Fluorescein Angiography): شامل تزریق رنگ به بازوی شما برای کمک به برجسته کردن رگ‌های خونی در چشم شما و تصویربرداری از عروق شبکیه و تشخیص نقطه انسداد میباشد.
• سونوگرافی چشم؛ بررسی ساختار داخلی چشم در صورت وجود خون در شبکیه انجام میگیرد.

از آنجایی که علائم چشم ممکن است ناشی از یک بیماری زمینه ای باشد، ممکن است برای موارد زیر نیز مورد آزمایش قرار بگیرید:

• گلوکوم ( اختلال چشمی آب سیاه) ؛ اندازه گیری فشار چشم به وسیله  تست تونومتری یا فشار سنجی
• فشار خون بالا
• دیابت
• بیماری قلبی

اگر قبلاً برای کنترل هریک یکی از شرایط فوق به پزشک مراجعه کرده اید، متخصص چشم ممکن است در هنگام پیگیری روند درمان شما برای سکته چشمی، این موضوع را در نظر بگیرد.

درمان سکته چشمی 

درمان سکته چشمی به شدت آسیب واردشده ناشی از بروز سکته چشمی بستگی دارد. نکته دیگر، سلامت کلی بدن و چشم شماست. برخی از روش‌های درمانی توصیه شده توسط متخصصان عبارتند از:

• برای موارد اورژانسی؛ 
  • متخصص داروهای حل کننده لخته را مخصوصا طی 6 ساعت اول تجویز می‌کند مانند هپارین تزریقی و...
  • متخصص به کمک مانیتول ، فشار داخل چشم را کاهش میدهد.
  • متخصص به کمک  پاراسنتز قدامی چشم(تخلیه مقداری از زلالیه قدامی چشم)، میتواند فشار چشم را کاهش دهد
• متخصص ، کره چشم را به روشی خاص ماساژ داده تا انسداد شبکیه باز شود
• داروهای ضد فاکتور رشد اندوتلیال عروقی( anti-VEGF) که مستقیماً به چشم تزریق می‌شوند(intravitreal injection) و از رشد عروق جدید جلوگیری میکنند. چون رشد غیر طبیعی این عروق، میتواند منجر به خونریزی در چشم و اختلال بینایی شود. این داروها مانند:
  • ویال  بواسیزوماب(آواستین): تزریق از ناحیه سفیدی چشم به درون چشم - بدون نیاز به بیهوشی و فقط با بی حسی - تزریق با حداقل درد
  • ویال افلیبرسپت = تیالیا ایرانی = آیلیا خارجی: تزریق از ناحیه پشت چشم نزدیک شبکیه به درون چشم - بدون نیاز به بیهوشی و فقط با بی حسی - تزریق با حداقل درد
• کورتیکواستروئیدها که به چشم نیز تزریق می‌شوند تا التهاب را کاهش دهند. این داروها مانند:
  • آمپول دگزامتازون چشمی: تزریق مستقیم آمپول دگزامتازون به درون زجاجیه چشم
  • آمپول بتامتازون چشمی: تزریق مستقیم آمپول بتامتازون از پشت چشم نزدیک شبکیه
• لیزر درمانی (فتوکواگولاسیون لیزری=Photocoagulation surgery یا لیزر شبکیه چشم) به منظور مسدود کردن رگ‌های خونی جدید که منجر به خونریزی یا اختلال بینایی میشوند.
• فشار بالا یا هیپرباریک اکسیژن (hyperbaric oxygen therapy)؛ روش درمانی اکسیژن درمانی هایپرباریک با استنشاق O2/CO2 و تامین اکسیژن خالص در فضای بسته با هوای بالاتر از حد معمول، اکسیژن رسانی به بدن را افزایش می‌دهد؛ که موجب گشاد شدن عروق و بهبود جریان خونرسانی به چشم میگردد.

عوارض احتمالی سکته چشمی چیست؟

افرادی که دچار سکته چشمی می‌شوند ممکن است بهبود پیدا کنند، به خصوص اگر بلافاصله پس از مشاهده اولین علائم، روند درمانی را پیگیری کنند. اما احتمال بروز برخی عوارض وجود دارد، از جمله:

• اِدِم ماکولا یا التهاب ماکولا: ماکولا قسمت میانی شبکیه است که به وضوح بینایی کمک می‌کند. تورم ماکولا ممکن است دید شما را تار کند یا منجر به از دست دادن بینایی شود.
• نئوواسکولاریزاسیون: در این حالت عروق خونی جدید و غیرطبیعی در شبکیه ایجاد می‌شود. این رگ‌های خونی می‌توانند به داخل زجاجیه (مایع داخل چشم) نشت کرده و باعث ایجاد لکه‌های شناور شوند. در موارد شدید، شبکیه می‌تواند به‌طور کامل جدا شود.
• گلوکوم نئوواسکولار: این افزایش دردناک فشار در چشم به دلیل تشکیل عروق خونی جدید است.
• کوری: از دست دادن کامل و دائمی بینایی با سکته چشمی شدید امکان پذیر است، به ویژه افردی که به موقع مراقبت‌های پزشکی و درمانی را دریافت نمی‌کنند.

در صورت ابتلا به عارضه سکته چشمی و به خطر افتادن دید و قدرت بینایی، ممکن است بعد از سکته چشمی، بینایی خود را دوباره به دست آورید، اما ممکن است این بهبودی کامل نباشد. برخی از مواردی که دچار سکته چشمی می‌شوند، ممکن است منجر به از دست دادن دائمی بینایی آنها شود.

به دلیل احتمال بروز عوارض جدی ناشی از سکته چشمی، پیگیری روند درمان از طریق پزشک متخصص بسیار توصیه می‌شود. ممکن است برای یک سال یا بیشتر نیاز به نظارت و کنترل سلامت چشم خود داشته باشید. پزشک می‌خواهد از علائم جدید و مداوم مطلع شود. همچنین باید سایر شرایط سلامتی را که می‌توانند بر چشم‌های شما تأثیر بگذارند، کنترل کنید. اگر مشکلات قلبی یا دیابت دارید، رعایت توصیه‌های پزشکی ضروری است. تیم مراقبت‌های بهداشتی ممکن است یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی، فعالیت بدنی منظم و مدیریت وزن را توصیه کند.

پیشگیری از سکته چشمی

اقدامات پیشگیرانه از بروز سکته چشمی در وهله اول شامل توجه به حفظ سلامت قلب و عروق و مدیریت شرایط پزشکی و بیماری‌های زمینه ای است. متخصصان روش‌های پیشگیری را شامل برنامه ریزی جهت داشتن یک سبک زندگی سالم، انجام ورزش بطور منظم، مدیریت فشار خون و کلسترول و همچنین حفظ سطح قند خون ثابت، به ویژه برای افراد مبتلا به دیابت توصیه می‌کنند. معاینات منظم چشم و نظارت بر فشار چشم نیز برای تشخیص زودهنگام و پیشگیری از مشکلات چشمی حاد و عوارض جانبی بیماری بسیار مهم است.

نتیجه گیری

سکته چشمی ناشی از انسداد وریدهای بخش شبکیه چشم و قطع جریان خون به ناحیه ای از چشم است. این عارضه ممکن است منجر به تاری دید، ایجاد لکه‌های شناور، فشار چشم و از دست دادن بینایی شود. سکته چشمی یک وضعیت اورژانسی پزشکی است و به محض مشاهده اولین علائم، اقدامات مراقبت‌های پزشکی فوری توصیه می‌شود. پیگیری‌ روند درمان زودهنگام ممکن است نتایج را بهبود بخشد و امکان بروز مشکلات چشمی حاد مانند نابینایی را کاهش دهد. متخصصان برخی اقدامات پیشگیرانه مانند ورزش منظم، عادات غذایی سالم، کنترل فشارخون و قند خون جهت کنترل فشار خون بالا، بیماری‌های دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی را توصیه می‌کنند که موارد ذکرشده، جزو عوامل خطر برای بیماری سکته چشمی محسوب می‌شوند.

پرسش و پاسخ

1. سکته چشمی چیست و چرا اتفاق می افتد؟

سکته چشمی در اثر قطع جریان خون در شبکیه چشم ایجاد می‌شود. این انسداد می‌تواند ناشی از وجود پلاک یا عفونت باشد که از قسمت دیگری از بدن شما مانند داخل قلب یا شریان دیگر جدا می‌شود. به این نوع انسداد، آمبولی می‌گویند. . هنگامی‌که جریان خون به شبکیه به‌طور کامل قطع شود، آسیب شدید به چشم  رخ می‌دهد و منجر به سکته چشمی و برخی عوارض حاد چشمی می‌شود.

2. آیا عوارض جانبی احتمالی بعد از بروز سکته چشمی، مانند نابینایی، قابل بهبودی است؟

نابینایی ناشی از سکته چشمی همیشه قابل درمان نیست، اما در برخی موارد، به خصوص اگر روند پیگیری درمانی به موقع انجام شود، بهبود بینایی امکان پذیر است. با وجود اینکه برخی افراد ممکن است بینایی کامل خود را دوباره به‌دست آورند، برخی دیگر ممکن است بهبودی نسبی را تجربه کنند. همچنین برای برخی افراد، از دست دادن بینایی می‌تواند دائمی باشد.

3. ایا سکته چشمی قابل درمان است؟

افرادی که دچار سکته چشمی می‌شوند، به خصوص در صورت اقدام فوری برای دریافت مراقبت‌های پزشکی و پیگیری درمانی، بهبود پیدا می‌کنند. راه‌کارهای درمانی شامل مصرف داروهای تجویزشده توسط متخصص برای کاهش فشار در چشم یا حل کردن لخته خون، لیزر درمانی برای بستن رگ‌های خونی نشت کننده و ماساژ دادن چشم در حالت بسته هستند.

منبع

Eye Stroke; Causes, Symptoms and Treatment