علائم سکته مغزی را بشناسید

سکته مغزی چیست؟

مغز می‌تواند حرکات ما را کنترل نموده، خاطرات را ذخیره کند و همچنین منبع افکار، احساسات و زبان ما است. مغز همچنین اغلب عملکردهای بدن مثل عمل تنفس و هضم را کنترل می‌کند. برای کارکرد درست، مغز شما به اکسیژن نیاز دارد. شریان‌های مغزی، خون غنی از اکسیژن را به تمام قسمت‌های مغز شما می‌رسانند. با مسدود شدن جریان خون به هر دلیلی، سلول‌های مغز بدلیل عدم دریافت اکسیژن، در عرض چند دقیقه تحلیل می‌یابند و باعث بروز سکته می‌شود.

علائم سکته مغزی

آگاهی نسبت به علائم و نشانه‌های سکته مغزی بسیار حائز اهمیت می‌باشد، چرا که برخی از روش‌های درمانی زمانی تاثیر بیشتری دارند که بلافاصله پس از شروع علائم و بروز سکته انجام شوند.

علائم سکته مغزی عبارتند از:

• بروز مشکل گفتاری و درک محیطی: فردی که دچار سکته می‌شود ممکن است دچار علائمی مانند گیجی و اختلال گفتاری شود.
• بی حسی: ضعف یا فلجی در صورت، بازو یا پا این اغلب فقط یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فرد مشکوک به سکته می‌تواند بدین ترتیب عمل کند که سعی کند هر دو دست خود را در بالای سر نگه دارد. با این عمل، اگر یک دست شروع به افتادن کند، این امکان وجود دارد که علائم سکته باشد. همچنین هنگام لبخند زدن، ممکن است یک سمت دهان آویزان شود.
• مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم: ممکن است فرد ناگهان در یک یا هر دو چشم، دچار تاری، سیاهی دید یا دوبینی شود.
• سردرد: سردرد بصورت ناگهانی و شدید ممکن است از علائم سکته باشد که احتمالا استفراغ، سرگیجه و تغییر در هوشیاری نیز همراه با سردرد رخ می‌دهد.
• چندین مثال از علائم سکته مغزی:

 علت سکته مغزی

دو دلیل عمده برای سکته مغزی وجود دارد:

1) علت بروز سکته هموراژیک، نشت یا ترکیدن یک رگ خونی در مغز می‌باشد.

2) مسدود شدن شریان مغز باعث بروز سکته ایسکمیک می‌شود. در برخی از افراد ممکن است نوعی اختلال موقتی در جریان خون به مغز بوجود آید که در اصطلاح پزشکی به آن «حمله ایسکمیک گذرا» (TIA یا به اصطلاح سکته کوچک) می‌گویند. این نوع حمله، علائم پایدار و مشخصی ایجاد نمی‌کند و رایج‌ترین نوع سکته است. در این نوع سکته، انسداد یا باریک شدن رگ‌های خونی مغز، باعث کاهش جریان خون می‌شود که به عنوان «ایسکمی» شناخته می‌شود. انسداد یا باریک شدن رگ‌های خونی می‌تواند بعلت رسوبات چربی یا کلسیم تجمع یافته در رگ‌های خونی یا ناشی از لخته شدن خون یا سایر مواد زائد باشد که از طریق جریان خون، اغلب از قلب، عبور می‌کنند. سکته ایسکمیک زمانی اتفاق می‌افتد که رسوبات چربی، لخته‌های خون یا سایر مواد زائد در رگ‌های خونی مغز تجمع پیدا می‌کنند.

سکته هموراژیک

سکته هموراژیک بدلیل نشت یا ترکیدن رگ خونی در مغز اتفاق می‌افتد. خونریزی در داخل مغز، که به عنوان خونریزی مغزی شناخته می‌شود، می‌تواند ناشی از بسیاری از شرایطی باشد که بر رگ‌های خونی تأثیر می‌گذارد. عوامل خطری که با سکته هموراژیک مرتبط هستند عبارتند از:

• فشار خون بالا که تحت کنترل نیست.
• درمان افراطی با استفاده داروهای رقیق‌کننده خون، که به عنوان ضد انعقاد شناخته می‌شود.
• برآمدگی در نقاط ضعیف دیواره عروق خونی که با عنوان «آنوریسم» شناخته شده است.
• ضربه به سر، مانند تصادف رانندگی
• رسوب پروتئین در دیواره عروق خونی که باعث ضعف در دیواره عروق می‌شود و با عنوان «آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی» شناخته شده است.
• سکته مغزی ایسکمیک که باعث خونریزی مغزی می‌شود.
• یک دلیل نادر بروز سکته و خونریزی در مغز، پارگی ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) است. AVM در واقع یک گره نامنظم تشکیل شده از رگ‌های خونی با دیواره نازک است.

حمله ایسکمی گذرا

حمله ایسکمیک گذرا (TIA) در واقع مشابه سکته مغزی اما در بازه زمانی کوتاه اتفاق می افتد. اما این حمله، آسیب دائمی ایجاد نمی‌کند و ناشی از کاهش موقت خون‌رسانی به بخشی از مغز است. این روند کاهش، ممکن است تا پنج دقیقه طول بکشد. حمله ایسکمیک گذرا با عنوان سکته مغزی خفیف نیز شناخته شده است. TIA زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون یا رسوب چربی، جریان خون را به بخشی از سیستم عصبی کاهش دهد یا مسدود کند. حتی اگر فکر می‌کنید که دچار حمله ایسکمیک شده‌اید، به دنبال مراقبت‌های اورژانسی باشید. تشخیص اینکه آیا دچار سکته مغزی شده‌اید یا حمله ایسکمیک، تنها بر اساس علائم، ممکن نیست. اگر دچار این حمله شدید، به این معنی است که ممکن است شریان منتهی به مغز تا حدی مسدود یا باریک شده باشید.  TIA احتمال خطر سکته مغزی را در آینده افزایش می‌دهد.

عوامل خطر سکته مغزی

عوامل زیادی در بروز سکته مغزی نقش دارند. عوامل خطر سکته مغزی قابل درمان عبارتند از:

عوامل خطر سبک زندگی

• اضافه وزن یا چاقی افراطی 
• نداشتن تحرک بدنی
• مصرف افراطی الکل
• مصرف داروهای غیرمجاز مانند کوکائین و مت آمفتامین
• استعمال سیگار

عوامل خطر پزشکی

• بالا بودن فشار خون
• استعمال سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود دخانیات
• بالا بودن کلسترول
• دیابت
• آپنه انسدادی خواب
• برخی بیماری‌های قلبی عروقی، مانند نارسایی قلبی، نقص قلبی، عفونت قلبی یا ریتم نامنظم قلب، مانند فیبریلاسیون دهلیزی
• سابقه ژنتیکی عارضه‌های سکته، حمله قلبی یا حمله ایسکمیک گذرا
• ابتلا به کووید 19

عوامل دیگری هم هستند که خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهند:

• سن: افراد در سنین 50 سال یا بالاتر نسبت به افراد جوان در معرض خطر بیشتری برای سکته قرار دارند.
• جنسیت : مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض خطر سکته قرار دارند. زنان معمولاً در سن پیری دچار سکته می‌شوند و احتمال مرگ آنها بر اثر سکته مغزی بیشتر از مردان است.
• هورمون‌ها : مصرف قرص‌های ضد بارداری یا هورمون درمانی که شامل استروژن است، می‌تواند خطر را افزایش دهد.

عوارض سکته مغزی

افرادی که دچار سکته می‌شوند، گاهی اوقات دچار ناتوانی موقت یا دائمی می‌شوند. این عوارض به مدت زمان عدم جریان خون به مغز و بخش تحت تأثیر آن، بستگی دارد. عوارض سکته مغزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ناتوانی درحرکت عضلات که به عنوان فلج بدن شناخته می‌شود‌: ممکن است فرد از یک سمت بدن فلج شود یا کنترل برخی عضلات مانند عضلات یک سمت صورت یا عضلات یکی از بازو را از دست بدهید.
•  مشکل گفتاری یا بلعیدن: این عارضه ممکن است بر عضلات دهان و گلو نیز تاثیرگذار باشد که می‌تواند مشکلاتی مانند قورت دادن، خوردن غذا و مشکل گفتاری ایجاد کند. همچنین برخی افراد ممکن است دچار مشکلاتی در صحبت کردن یا درک گفتار، خواندن یا نوشتن شوند. 
• از دست دادن قدرت حافظه یا اختلال در تفکر: کاهش قدرت حافظه از رایج‌ترین عوارضی است که در بسیاری از افرادی که دچار سکته می‌شوند، مشاهده می‌شود. برخی افراد دیگر ممکن است دچار اختلال در تفکر، استدلال کردن، قضاوت کردن و درک مفاهیم شوند.
• علائم عاطفی: یکی دیگر از عوارض سکته در افراد، عدم کنترل احساسات است یا ممکن است دچار افسردگی شوند. 
• درد: بی‌حسی یا بروز برخی عوارض در قسمت‌هایی از بدن که تحت تأثیر سکته قرار گرفته‌اند، رخ دهد. در صورتی که سکته باعث از دست دادن احساس در بازوی چپ شود، ممکن است احساس گز گز در بازو ایجاد شود. 
• تغییر در رفتار و مراقبت از خود: افرادی که دچار سکته شده‌اند، این امکان وجود دارد که گوشه‌گیرشوند. آنها همچنین ممکن است برای نظافت و کارهای روزانه به کمک نیاز داشته باشند.

چگونه می‌توانیم از بروز سکته مغزی پیشگیری کنیم

برخی  اقدامات و نکات مهم جهت پیشگیری از سکته توسط متخصصان توصیه شده‌اند. آگاهی نسبت به عوامل خطر سکته بسیار مهم است، بنابراین لازم است توصیه‌های متخصصان در مورد راهکارهای سبک زندگی سالم را رعایت کنید. اگر دچار سکته شده اید، توجه به این اقدامات ممکن است به جلوگیری از سکته بعدی کمک کند. اگر دچار حمله ایسکمیک گذرا (TIA) شده‌اید، این نکات می‌تواند به کاهش خطر سکته مغزی کمک کند. مراقبت‌های بعدی که در بیمارستان و پس از آن دریافت می‌کنید نیز ممکن است نقش مهمی در پیشگیری از سکته داشته باشد.

بسیاری از راهکارهای پیشگیری از سکته مغزی مشابه راهکارهای پیشگیری از بیماری‌های قلبی نیز هستند. به طور کلی توصیه‌های مرتبط با سبک زندگی سالم و مفید عبارتند از:

• کنترل فشار خون بالا. یکی از مهمترین گزینه‌ها برای کاهش خطر سکته، کنترل فشار خون است. اگردچار سکته شده‌اید، کاهش فشار خون می‌تواند در پیشگیری از حمله ایسکمیک یا سکته مغزی در آینده موثر باشد. تغییرات سبک زندگی سالم و داروها اغلب برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شود.
• کاهش میزان کلسترول و چربی اشباع شده در رژیم غذایی. مصرف کمتر کلسترول و چربی، به ویژه چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس، ممکن است تجمع چربی در شریان‌ها را کاهش دهد. اگر نمی‌توانید کلسترول خود را به تنهایی از طریق تغییرات رژیم غذایی کنترل کنید، ممکن است به یک داروی کاهش‌دهنده کلسترول تجویزشده توسط پزشک نیاز داشته باشید.
• اجتناب از مصرف تنباکو. استعمال سیگار، خطر سکته مغزی را برای افراد سیگاری و غیرسیگاری که در معرض دود سیگار قرار دارند، افزایش می‌دهد. ترک سیگار، خطر سکته را کاهش می‌دهد.
• کنترل دیابت. رژیم غذایی، ورزش و کاهش وزن می‌تواند به شما کمک کند قند خون خود را در محدوده سالم نگه دارید. اگر تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی برای کنترل قند خون کافی نباشد، ممکن است برای شما داروی دیابت تجویز شود.
• حفظ وزن سالم و رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات. اضافه وزن باعث افزایش احتمال بروز سایر عوامل خطر سکته مانند فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی-عروقی و دیابت می‌شود. یک رژیم غذایی سرشار از انواع میوه و سبزیجات را در برنامه غذایی خود قرار دهید. مصرف پنج وعده یا وعده‌های بیشتر میوه یا سبزیجات در روز، ممکن است در کاهش خطر سکته مغزی موثر باشد. رژیم غذایی مدیترانه‌ای که برپایه روغن زیتون، میوه، آجیل، سبزیجات و غلات کامل می‌باشد، می‌تواند مفید باشد.
• انجام ورزش بصورت منظم. ورزش‌های هوازی از جهات بسیاری در کاهش خطر سکته موثر هستند. انجام ورزش می‌تواند تأثیر زیادی بر فشار خون داشته باشد( افزایش سطح کلسترول خوب  و بهبود سلامت کلی رگ‌های خونی و قلب). ورزش بصورت منظم در کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس موثر می‌باشد. سعی کنید به تدریج، در اکثر یا تمام روزهای هفته حداقل بمدت 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط انجام دهید. طبق توصیه‌های انجمن قلب آمریکا، در طول هفته فعالیت هوازی با شدت متوسط بمدت 150 دقیقه یا فعالیت هوازی شدید بمدت 75 دقیقه داشته باشید. فعالیت‌هایی با شدت متوسط شامل پیاده روی، دویدن، شنا و دوچرخه سواری می‌باشد.

داروهایی که از سکته مغزی پیشگیری می‌کنند

متخصص ممکن است برای فردی که دچار سکته مغزی ایسکمیک شده است، داروهایی را برای کمک به کاهش خطر سکته مغزی تجویز کند که این داروها می‌توانند خطر سکته مغزی را در آینده کاهش دهند. برخی از این داروها شامل موارد زیر هستند:

• داروهای ضد پلاکت. پلاکت‌ها سلول‌های خونی هستند که منجر به ایجاد لخته می‌شوند. داروهای ضد پلاکت، در چسبندگی کمتر این سلول‌ها موثر است و احتمال لخته خونی را کمتر می‌کند. رایج‌ترین داروی ضد پلاکت تجویزی، آسپرین است. متخصص، دوز مناسب آسپرین را برای بیمار توصیه می‌کند. در صورتی که فرد دچار سکته خفیف شده باشد، ممکن است هم آسپرین و هم یک داروی ضد پلاکت مانند کلوپیدوگرل (پلاویکس) تجویز شود. متخصص این داروها را بصورت دوره‌ای و برای مدتی کوتاه، جهت کاهش خطر سکته مغزی تجویز می‌کند. اگر نمی‌توانید آسپرین مصرف کنید، ممکن است کلوپیدوگرل به تنهایی برای شما تجویز شود. یکی دیگر از داروهای ضد پلاکت «تیکاگرلور»(بریلینتا) است که می‌تواند برای پیشگیری از سکته مورداستفاده قرار بگیرد.
• داروهای رقیق‌کننده خون که به عنوان داروی ضد انعقاد شناخته شده‌اند و عملکرد این داروها، کاهش لخته شدن خون می‌باشد. یکی از داروهای ضد انعقاد با اثرگذاری فوری و سریع هپارین می‌باشد که ممکن است بصورت دوره کوتاه مدت در بیمارستان مورداستفاده قرار گیرد. وارفارین آهسته رهش(Jantoven) ممکن است در طولانی مدت استفاده شود. وارفارین یک داروی قوی رقیق‌کننده خون است، بنابراین باید آن را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید و مراقب عوارض جانبی آن باشید. همچنین برای بررسی اثرات وارفارین، بصورت منظم باید آزمایش خون انجام دهید.

چندین داروی جدیدتر رقیق‌کننده خون جهت پیشگیری از این عارضه، برای افراد با احتمال بالای خطر سکته مغزی، در دسترس می‌باشند. این داروها عبارتند از پلاویکس(اسویکس، زیلت، کلوپیدوگرل)، آکسابین(ریواروکسابان)، آپیکسابان(Eliquis) و ... . این داروها سریع‌تر از وارفارین عمل می‌کنند و معمولاً نیازی به آزمایش خون یا نظارت منظم توسط متخصص ندارند. همچنین این داروها، کمترین خطر عوارض خونریزی را در مقایسه با وارفارین دارند.

داروهایی که ممکن است در پیشگیری و درمان سکته مغزی تجویز شوند و نکاتی که باید بدانید:

نتیجه‌گیری

همانگونه که در مورد عملکرد مغز می‌دانیم، شریان‌های مغزی، خون غنی از اکسیژن را به تمام قسمت‌های مغز می‌رسانند. در صورت انسداد جریان خون به هر دلیلی، سلول‌های مغز بدلیل عدم دریافت اکسیژن، در عرض چند دقیقه شروع به تحلیل می‌کنند. این اتفاق، باعث بروز سکته می‌شود. دو نوع سکته مغزی توسط متخصصان شناخته شده‌اند: سکته مغزی ایسکمیک و سکته هموراژیک. اگر دچار سکته مغزی ایسکمیک شدید، ممکن است به داروهایی برای کمک به کاهش خطر سکته مغزی نیاز داشته باشید. همچنین برای جلوگیری از بروز سکته می‌توانیم با کنترل فشارخون، ورزش کردن و رژیم غذایی از این بیماری پیشگیری کنیم.

پرسش و پاسخ

1- علائم هشداردهنده قبل از بروز سکته مغزی چه مواردی هستند؟

احساس ضعف و بی حسی در دست و پاها، مشکل گفتاری، سرگیجه شدید و از دست دادن تعادل.

2-سکته چقدر جدی است؟

سکته در واقع نوعی وضعیت پزشکی جدی و تهدیدکننده زندگی برای افراد است که اغلب، به‌دلیل قطع جریان خون به مغز اتفاق می‌افتد.

3- چه عاملی باعث سکته مغزی می‌شود؟

دو عامل انسدادجریان خون(سکته ایسکمیک) و همچنین پاره شدن رگ خونی (سکته هموراژیک) عوامل بروز سکته هستند.

4. چرا سکته مغزی اتفاق می افتد؟

معمولا سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که عمل خون‌رسانی به بخشی از مغز کاهش یافته یا قطع می‌شود؛ که این وضعیت مانع از دریافت اکسیژن و مواد مغذی توسط مغز می‌شود.

منبع:

Symptoms Of a Stroke