همه چیز درباره پوکی استخوان

علائم پوکی استخوان

معمولاً هیچ علامتی در مراحل اولیۀ از دست دادن استخوان وجود ندارد. اما هنگامی که استخوان‌های شما در اثر پوکی استخوان ضعیف شده‌اند، ممکن است علائم و نشانه‌هایی داشته باشید که عبارتند از:

• کمردرد(ناشی از شکستگی یا فروپاشی استخوان در ستون فقرات) و یا درد هر یک از استخوان ها
• کاهش قد در طول زمان
•  خمیده شدن بدن
• استخوانی که خیلی راحت‌تر از حد انتظار می‌شکند.
• نرم شدن استخوان مثلا فرورفتگی استخوان پا در اثر پا روی پا انداختن

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر یائسگی زودرس را پشت سر می‌گذارید؛ یا در یک زمان برای چندین ماه کورتیکو استروئید مصرف می‌کردید؛ یا اگر یکی از والدین شما شکستگی لگن داشتند، ممکن است بخواهید با پزشک خود، در مورد پوکی استخوان صحبت کنید.

علل پوکی استخوان

استخوان‌های شما در حالت نوسازی دائمی هستند؛ استخوان جدید ساخته می‌شود و استخوان قدیمی شکسته می‌شود. وقتی جوان هستید، بدن شما سریع‌تر از این‌که استخوان قدیمی را تجزیه کند، استخوان جدید می‌سازد و تودۀ استخوانی شما افزایش می‌یابد. پس از اوایل دهه 20، این روند کند می‌شود و اکثر افراد در سن 30سالگی به اوج توده استخوانی خود می‌رسند. با افزایش سن، توده استخوانی، سریع‌تر از آن‌چه که ایجاد می‌شود از بین می‌رود. میزان احتمال ابتلا به پوکی استخوان، تا حدی به میزان تودۀ استخوانی شما در جوانی بستگی دارد. تراکم توده استخوانی، تا حدی ارثی است و بر اساس گروه قومی نیز متفاوت است. هرچه تراکم توده استخوانی شما بیشتر باشد، استخوان بیشتری «در بانک» ذخیره دارید و با افزایش سن، احتمال ابتلا به پوکی استخوان، کمتر می‌شود.

چه عواملی احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهند؟

عواملی که ممکن است احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند، عبارتند از: سن، نژاد، انتخاب‌های سبک زندگی، بیماری‌ها و درمان‌ها.

عوارض پوکی استخوان

• شکستگی‌های فشاری : شکستگی استخوان، به ویژه در ستون فقرات یا لگن، جدی‌ترین عوارض پوکی استخوان است. شکستگی لگن، اغلب در اثر زمین‌خوردن ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به ناتوانی و حتی افزایش خطر مرگ در سال اول پس از آسیب شود. در برخی موارد، ممکن است حتی اگر زمین نخورده باشید، شکستگی استخوان در ستون فقرات شما رخ دهد. استخوان‌هایی که ستون فقرات شما را تشکیل می‌دهند، به نام مهره‌ها، می‌توانند تا حدی ضعیف شوند که خود می‌تواند منجر به کمردرد، کاهش قد و حالت خمیده به جلو شود.

پیشگیری از پوکی استخوان

تغذیه خوب و ورزش منظم، برای حفظ سلامت استخوان‌های شما در طول زندگی، ضروری است.

کلسیم

مردان و زنان 18 تا 50 ساله، به 1000 میلی گرم کلسیم در روز نیاز دارند. زمانی که زنان، 50 ساله و مردان، 70 ساله می‌شوند، این مقدار روزانه به 1200 میلی گرم افزایش می‌یابد.

منابع خوب کلسیم عبارتند از:

• لبنیات کم چرب
• سبزیجات با برگ سبز تیره
• ماهی سالمون یا ساردین کنسرو شده با استخوان
• محصولات سویا، مانند توفو
• غلات غنی‌شده با کلسیم و آب پرتقال

اگر دریافت کلسیم کافی از رژیم غذایی برایتان دشوار است، مصرف مکمل‌های کلسیم را در نظر بگیرید. با این حال، کلسیم بیش از حد، با سنگ کلیه مرتبط است. اگرچه هنوز مشخص نیست، برخی از کارشناسان معتقدند که کلسیم بیش از حد، به ویژه در مکمل‌ها، می‌تواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد. بخش بهداشت و پزشکی آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی، توصیه می‌کند که کل دریافت کلسیم، از مکمل‌ها و رژیم غذایی ترکیبی، برای افراد بالای 50 سال نباید بیش از 2000 میلی گرم در روز باشد.

ویتامین D

ویتامینD، توانایی بدن برای جذب کلسیم را افزایش می‌دهد و به طرق دیگر، سلامت استخوان‌ها را نیز بهبود می‌بخشد. مردم می‌توانند مقداری از ویتامینD مورد نیاز خود را از نور خورشید دریافت کنند؛ اما اگر در عرض جغرافیایی بالا زندگی می‌کنید، اگر خانه‌نشین هستید، اگر به طور منظّم از کرم ضد آفتاب استفاده می‌کنید، یا به دلیل خطر سرطان پوست از آفتاب دوری می‌کنید، ممکن است نور خورشید منبع خوبی برای شما نباشد. منابع غذایی ویتامینD، شامل روغن کبد ماهی، ماهی قزل آلا و سالمون است. بسیاری از انواع شیر و غلات با ویتامینD غنی شده‌اند. اکثر مردم به حداقل 600 واحد بین المللی (IU) ویتامینD در روز نیاز دارند. این توصیه پس از 70سالگی به 800 IU در روز افزایش می‌یابد. افرادی که منابع دیگر ویتامینD را ندارند و به‌خصوص با محدودیت قرارگرفتن در معرض نور خورشید مواجه‌اند، ممکن است به مکمل نیاز داشته باشند. بیشتر محصولات مولتی ویتامین، بین 600 تا 800 واحد بین المللی (IU) ویتامینD دارند. تا 4000 واحد ویتامینD در روز برای اکثر افراد بی‌خطر است.

ورزش

ورزش می‌تواند به شما کمک کند که استخوان‌های قوی بسازید و سرعت روند از بین رفتن استخوان را کُند کنید. ورزش، بدون در نظر گرفتن زمان آغاز آن، برای استخوان‌های شما مفید خواهد بود، اما اگر در جوانی ورزش منظم را شروع کنید و در طول زندگی خود به ورزش ادامه دهید، بیشترین فواید را به دست خواهید آورد. تمرینات قدرتی را با تمرینات تحمل وزن و تعادل، ترکیب کنید. تمرینات قدرتی به تقویت عضلات و استخوان‌های بازوها و قسمت بالایی ستون فقرات شما کمک می‌کند. ورزش‌های تحمل وزن، مانند: پیاده‌روی، آهسته دویدن، بالا رفتن از پله، طناب‌زدن، اسکی و ورزش‌های تأثیرگذار، عمدتاً روی استخوان‌های پاها، باسن و پایین ستون فقرات شما تأثیر می‌گذارند. تمرینات تعادلی مانند تای‌چی می‌تواند خطر افتادن شما را به‌خصوص با افزایش سن، کاهش دهد.

خرید بهترین مکمل درمان پوکی استخوان از داروخانه حاتم

تشخیص پوکی استخوان

تراکم استخوان شما را می‌توان با دستگاهی که از سطوح پایین اشعه ایکس برای تعیین نسبت مواد معدنی در استخوان‌های شما استفاده می‌کند، اندازه‌گیری کرد. در طول این آزمایش بدون درد، هنگامی که یک اسکنر از روی بدن شما عبور می‌کند، روی یک میز پشتی‌دار دراز می‌کشید. در بیشتر موارد، فقط استخوان‌های خاصی بررسی می‌شوند؛ معمولاً لگن و ستون فقرات.

درمان پوکی استخوان

توصیه‌های پزشکی برای درمان پوکی استخوان، اغلب بر اساس تخمین خطر شکستگی استخوان در 10سال آینده، با استفاده از اطلاعاتی مانند آزمایش تراکم استخوان است. اگر علائم پوکی استخوان و  آزمایش‌های تشخیصی به شما نشان دهند که خطر شکستگی استخوان شما زیاد نیست، درمان ممکن است شامل دارو نباشد و در عوض، بر اصلاح عوامل خطر برای از دست دادن استخوان و افتادن تمرکز کند.

بیس‌فسفونات‌ها

هم برای مردان و هم برای زنانی که در معرض افزایش خطر شکستگی استخوان هستند، داروهایی که به طور گسترده برای درمان پوکی استخوان تجویز می‌شوند، بیس فسفونات‌ها هستند که عبارتند از:

• آلندرونیت 70 میلی گرم (استئوفوس = فوزامکس): شامل 4 عدد قرص در یک جعبه میباشد که باید هر هفته یک عدد مصرف شود با یک لیوان آب ، یک ساعت قبل از غذا و تا یک ساعت بعد از مصرف دارو دراز نکشید و آگاه باشید که این دارو با داروی تیروئید و معده و  مسکن و آسپرین و … تداخل دارد.
• زولدرونیک اسید 5 میلی گرم (زومتا = زولنا= آکلاستا): یک عدد آمپول که باید سالانه یک عدد در سرم نمکی تزریق شود. آگاه باشید که با داروهای کلسیم و مدر و آنتی بیوتیک ها… تداخل دارد.

عوارض جانبی شامل حالت تهوع، درد شکم و علائمی شبیه سوزش سر دل است. در صورت مصرف صحیح دارو، احتمال وقوع این موارد کمتر است. اشکال داخل وریدیِ بیس‌فسفونات‌ها باعث ناراحتی معده نمی‌شود؛ اما می تواند باعث تب، سردرد و درد عضلانی شود.

یک عارضۀ بسیار نادر بیس‌فسفونات‌ها، شکستگی یا ترک در وسط استخوان ران است. دومین عارضه نادر، تأخیر در بهبود استخوان فک است که «استئونکروز فک» نامیده می‌شود. این می‌تواند پس از یک عمل دندانپزشکی تهاجمی مانند برداشتن دندان رخ دهد.

• دنوزوماب(آمپول پرولیا): در مقایسه با بیس‌فسفونات‌ها، دنوزوماب، نتایج مشابه یا بهتری برای تراکم استخوان ایجاد می‌کند و احتمال شکستگی‌های مختلف را کاهش می‌دهد. دنوزوماب از طریق تزریق زیرپوستی هر شش ماه یک‌بار تزریق می‌شود. مشابه بیس‌فسفونات‌ها، دنوزوماب همان عارضه نادری را دارد که باعث شکستگی یا ترک در وسط استخوان ران و استئونکروز فک می‌شود. اگر دنوزوماب مصرف می‌کنید، ممکن است لازم باشد این کار را به طور نامحدود ادامه دهید. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که خطر شکستگی ستون فقرات، پس از قطع دارو، ممکن است بالا باشد.

درمان مرتبط با هورمون

• استروژن : به ویژه زمانی که بلافاصله پس از یائسگی شروع شود، می‌تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند. با این حال، استروژن‌درمانی می‌تواند خطر سرطان سینه و لخته‌شدن خون را افزایش دهد که می‌تواند باعث سکته شود. بنابراین، استروژن به طور معمول برای سلامت استخوان در زنان جوان‌تر یا در زنانی که علائم یائسگی آن‌ها نیز نیاز به درمان دارد، استفاده می‌شود.
• رالوکسیفن : اثرات مفید استروژن بر تراکم استخوان در زنان یائسه را تقلید می‌کند، بدون این‌که برخی از خطرات مرتبط با استروژن را تهدید کند. مصرف این دارو می‌تواند خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان سینه را کاهش دهد. گرگرفتگی، یک از عوارض جانبی احتمالی آن است. رالوکسیفن، همچنین ممکن است خطر لخته‌شدن خون را افزایش دهد. در مردان، پوکی استخوان ممکن است با کاهش تدریجی سطح تستوسترون مرتبط با افزایش سن، مرتبط باشد. درمان جایگزینی تستوسترون، می‌تواند به بهبود علائم تستوسترون پایین، کمک کند؛ اما داروهای پوکی استخوان در مردان، برای درمان پوکی استخوان، بهتر مورد مطالعه قرار گرفته است و بنابراین به تنهایی یا علاوه بر تستوسترون توصیه می‌شود. بنابراین قرص رالوکسیفن 60 میلی گرم = اویستا،  معمولا روزانه یک عدد تا 5 سال تجویز میگردد.

درمان پوکی استخوان با داروهای استخوان‌ساز

اگر پوکی استخوان شدید دارید یا اگر درمان‌های رایج‌تر برای پوکی استخوان به اندازه کافی خوب کار نمی‌کنند، ممکن است پزشک توصیه کند که این موارد را امتحان کنید:

• تری پاراتید (آمپول سینوپار) : این داروی قدرتمند شبیه به هورمون پاراتیروئید است و رشد استخوان جدید را تحریک می‌کند. تا دو سال با تزریق روزانه زیر پوست انجام می‌شود.
• روموسوزوماب (آمپول اونیتی) : این جدیدترین داروی استخوان‌ساز برای درمان پوکی استخوان است. این دارو به صورت تزریقی هر ماه 210 میلی گرم به صورت زیر جلدی در مطب پزشک انجام می‌شود و محدود به یک سال درمان است.

بعد از این‌که مصرف هر یک از این داروهای استخوان‌ساز را متوقف کردید، به طور کلی باید برای حفظ رشد استخوان جدید، داروی دیگری برای پوکی استخوان مصرف کنید.

در جدول زیر انواع مکمل های کلسیم ذکر شده است. باید بدانید که مکمل کلسیمی که:

• حاوی کلسیم ملح کربنات است: جذب بیشتری دارد.
• حاوی کلسیم سیترات است: رسوب در بدن ندارد و مناسب افر ادی است که مستعد سنگ کلیه هستند.
• حاوی ویتامین K است: رسوب در بدن ندارد.
• حاوی منیزیم و زینک  است: جذب کلسیم آن افزایش یافته است.

در مقاله علائم پوکی استخوان و مؤثرترین روش‌های درمان آن ، انواع مکمل های کلسیم معرفی گردیده است.

در اینجا به نحوه انتخاب مکمل های کلسیم  می پردازیم. 

• اگر کلسیمی میخواهید که رسوب در بدن نکرده (ملح سیترات) و دوز بالا (1000 میلی گرم) با اجزا کامل داشته باشد: قرص کلسیمر، روزانه 1 تا 2 عدد با معده پر
• اگر کلسیمی میخواهید که رسوب در بدن نکرده (ملح سیترات) و سریع کلسیم را افزایش دهد (ملح کربنات): کپسول استئومکس لیکویید کلسیم و سافت ژل کلسیم باریویتال و قرص یونی بن بلند: روزانه 1 تا 3 عدد
• اگر کلسیمی میخواهید که همه ملح ها را داشته باشد: سافت ژل لیکوئی کلسیم 6 پلاس آنتی ایجینگ، روزانه 1 تا 3 عدد با معده پر
• اگر کلسیمی میخواهید که رسوب در بدن نکرده (ملح سیترات) و قیمت مناسبی داشته باشد: قرص سیترابن، روزانه 1 تا 2 عدد با معده پر
• اگر کلسیمی میخواهید که رسوب در بدن نکرده (ملح سیترات) و به شکل کپسول باشد: کپسول استئومکس و سافت ژل لیکوئی کلسیم 6 پلاس آنتی ایجینگ و کلسیم باریویتال، روزانه 1 تا 3 عدد با معده پر
• اگر کلسیمی میخواهید که دوز بالا باشته و سریع کلسیم خون را افزایش دهد: کپسول تالیکویید پلاس، بعد از ناهار یک عدد
• اگر کلسیمی میخواهید که مناسب بیماری دیابت و سلیاک باشد: قرص بن مکس، روزانه یک عدد قرص کلسیم (شیری رنگ)  و یک عدد قرص پودر استخوان ماهی (نارنجی رنگ)، با هم، با آب زیاد و معده پر
• اگر کلسیمی میخواهید که حاصله از پوست تخم مرغ نیز باشد: کپسول کلسیم اگ های هلث، روزانه 3 عدد با معده پر
• اگر کلسیمی میخواهید که به شکل ساشه باشد: ساشه کلسیم پلاس یوروویتال، بعد از ناهار یک ساشه روی زبان
• اگر کلسیمی میخواهید که جوشان باشد و سریع کلسیم خون را افزایش دهد: قرص جوشان کلسیم فورت 1000، بعد از ناهار یک عدد در یک لیوان آب
• اگر کلسیمی میخواهید که جوشان باشد ولی در بدن رسوب نکند: قرص جوشان کی بون پلاس نیچرزپلنتی، بعد از ناهار یک عدد در یک لیوان آب
• اگر کلسیمی میخواهید که جوشان باشد و همه ملح ها را داشته باشد: قرص جوشان کلسیم فورت مینو، بعد از ناهار یک عدد در یک لیوان آب
• اگر کلسیمی میخواهید که شربت باشد و سریع کلسیم خون را افزایش دهد: شربت استئوکر ویتابیوتیکس و شربت کلسی شور و شربت استئوجویس یوروویتال و شربت کلسی کر و شربت کلسی پاور
• اگر کلسیمی میخواهید که شربت باشد ولی در بدن رسوب نکند: شربت استئوکینون و شربت کلسی کید جویس یوروویتال
• اگر کلسیمی میخواهید که شربت باشد و مناسب نوزاد 7 ماه به بالا باشد: شربت استئوکینون و شربت کلسی پاور
• اگر کلسیمی میخواهید که شربت باشد و با گوارش سازگار باشد: شربت لیپوکلسید لیپوزومال

نکته : حداقل 2 ساعت قبل و بعد از مصرف کلسیم، از مصرف چای، نوشیدنی های کافئین دار، لبنیات و فیبر  و دیگر داروها مانند آنتی بیوتیک(تتراسایکلین) یا  داروی تیروئید(لووتیروکسین) یا داروهای مدر(هیدروکلروتیازید) خودداری شود.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

این توصیه‌ها ممکن است به کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان یا شکستگی استخوان کمک کند:

• سیگار نکشید : سیگار کشیدن، باعث افزایش میزان تحلیل استخوان و احتمال شکستگی می‌شود.
• الکل را محدود کنید : مصرف بیش از دو نوشیدنی الکلی در روز، ممکن است تشکیل استخوان را کاهش دهد. قرارگرفتن در معرض الکل همچنین می‌تواند خطر افتادن را افزایش دهد.
• جلوگیری از سقوط : کفش‌های پاشنه‌دار با کفی غیر‌لغزنده بپوشید و خانه‌تان را از نظر سیم‌های برق، فرش‌های سطحی و سطوح لغزنده که ممکن است باعث افتادن شما شوند، بررسی کنید؛ اتاق‌ها را روشن نگه دارید؛ میله‌های دستگیره را در داخل و بیرون در حمام خود، درست نصب کنید؛ و مطمئن شوید که می‌توانید به راحتی از تخت خود خارج و به آن داخل شوید.
• تحرک و فعالیت: روزانه یک ورزش نظم داشته باشید.
• کنترل رژیم غذایی: مصرف نمک و نوشابه و قهوه و … را کاهش دهید.
• مصرف مکمل کلسیم: مخصوصا کلسیم ملح سیترات که رسوب نکند؛ زیر نظر پزشک.
• افزودن مواد غذایی حاوی کلسیم به رژیم غذایی: مانند لبنیات و ماهی و کلم و اسفناج و سویا و غلات و …

نتیجه‌گیری

پوکی استخوان یک بیماری شایع است که در آن استخوان‌ها ضعیف شده و در معرض شکستگی هستند. عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان شامل سن، جنسیت، نژاد، سابقه خانوادگی، اندازه قاب بدن، سطوح هورمونی و عوامل غذایی است. برای کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان، مهم است که:

• رژیم غذایی سالمی داشته باشید که حاوی مقادیر کافی کلسیم و ویتامینD باشد.
• به طور منظم ورزش کنید.
• از مصرف سیگار و الکل خودداری کنید.

اگر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستید، با پزشک خود در مورد آزمایش تراکم استخوان صحبت کنید. اگر تراکم استخوان شما کم است، ممکن است نیاز به درمان داشته باشید. در اینجا چند نکته کلیدی برای پیشگیری از پوکی استخوان آورده شده است:

• از سنین جوانی، مصرف کلسیم و ویتامین D خود را افزایش دهید.
• ورزش‌های تحمل وزن را به طور منظم انجام دهید.
• از مصرف سیگار و الکل خودداری کنید.
• اگر یائسه هستید، با پزشک خود در مورد درمان‌های هورمونی صحبت کنید.

با پیروی از این نکات، می‌توانید به حفظ سلامت استخوان‌های خود کمک کنید و خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهید.

پرسش و پاسخ

1. علائم پوکی استخوان چیست؟

علائم پوکی استخوان معمولاً در مراحل اولیه بیماری ظاهر نمی‌شوند. با این حال، در صورت پیشرفت بیماری، ممکن است علائم کمردرد؛ کاهش قد؛ حالت خمیده؛ شکستگی‌های مکرر را تجربه کنید.

2. عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان چیست؟

عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان عبارتند از سن؛ جنسیت (زنان بیشتر از مردان در معرض خطر هستند.)؛ نژاد (سفیدپوستان و آسیایی‌تباران بیشتر از سایر نژادها در معرض خطر هستند.)؛ سابقه خانوادگی؛ مصرف کم کلسیم و ویتامینD؛ سطوح هورمونی پایین، استفاده طولانی‌مدت از برخی داروها، مانند کورتیکو استروئیدها.

3. انواع داروهای پوکی استخوان کدامند؟

انواع داروهای پوکی استخوان عبارتند از:

- بیس‌فسفونات‌ها : این داروها از تجزیه استخوان جلوگیری می‌کنند.

- دنوزوماب : این دارو از تجزیه استخوان جلوگیری می‌کند و تراکم استخوان را افزایش می‌دهد.

- استروژن و رالوکسیفن : این داروها از تجزیه استخوان جلوگیری می‌کنند و تراکم استخوان را افزایش می‌دهند.

- سایر داروها : سایر داروهایی که ممکن است برای درمان پوکی استخوان استفاده شوند عبارتند از آمپول پرولیا و سینوپار و …

4. عوارض جانبی داروهای پوکی استخوان چیست؟

عوارض جانبی داروهای پوکی استخوان عبارتند از:

- عوارض جانبی شایع بیس‌فسفونات‌ها عبارتند از حالت تهوع، درد شکم و علائمی شبیه سوزش سر دل. عوارض جانبی نادر بیس‌فسفونات‌ها عبارتند از شکستگی یا ترک در وسط استخوان ران و استئونکروز فک.

- عوارض جانبی شایع دنوزوماب عبارتند از تب، سردرد و درد عضلانی. عوارض جانبی نادر دنوزوماب عبارتند از شکستگی یا ترک در وسط استخوان ران و استئونکروز فک. عوارض جانبی شایع استروژن و رالوکسیفن عبارتند از افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه، سرطان رحم، لخته‌شدن خون و سکته مغزی.

5.  چکار کنیم پوکی استخوان نگیریم؟

اقداماتی که می‌توان برای پیشگیری از پوکی استخوان انجام داد عبارتند از: مصرف رژیم غذایی سالم که حاوی مقادیر کافی کلسیم و ویتامین D باشد؛ به طور منظم ورزش کنید؛ از مصرف سیگار و الکل خودداری کنید؛ اگر یائسه هستید، با پزشک خود در مورد درمان‌های هورمونی صحبت کنید. با پیروی از این اقدامات، می‌توانید به حفظ سلامت استخوان‌های خود کمک کنید و خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهید.

6. چرا سنگ صفرا باعث پوکی استخوان میشود؟

پوکی استخوان در اثر کمبود کلسیم به‌وجود می‌آید اما در عین حال سنگ‌های صفراوی کلسیمی هستند. بنابراین می‌توان غیر از وجود التهاب در بدن که نقطه مشترکی برای ابتلا افراد به سنگ صفرا و پوکی استخوان است، کلسیم را عاملی دو طرفه برای بروز این بیماری دانست.

منبع:

New Researches about Osteoporosis