آیا ترش کردن معده همیشه بی خطر است؟ نگاهی علمی به رفلاکس معده (GERD)

رفلاکس معده چیست؟

بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) معمولاً سوزش سر دل نامیده می‌شود. این اختلال گوارشی اغلب باعث احساس سوزش و گاهی اوقات فشار در قسمت میانی قفسه سینه می‌شود.

در این بیماری، اسید و آنزیم‌های گوارشی از معده به سمت مری، لوله‌ای که غذا را از دهان به معده منتقل می‌کند، برمی‌گردند. این جریان برگشتی شیره معده، "رفلاکس" نامیده می‌شود. این شیره‌های تند معده، پوشش مری را ملتهب می‌کنند. اگر برای درمان رفلاکس معده اقدامات لازم انجام نگیرد، می‌تواند به طور دائمی به مری آسیب برساند.

اگر بخواهیم رفلاکس معده را بطور علمی بررسی کنیم می‌توان گفت که در دستگاه گوارش بدن، یک حلقه عضلانی، مری را از معده جدا می‌کند، این حلقه اسفنکتر مری نامیده می‌شود. به طور معمول، اسفنکتر هنگام بلع باز می‌شود و به غذا اجازه می‌دهد وارد معده شود. در بقیه مواقع، محکم فشرده می‌شود تا از برگشت غذا و اسید معده به مری جلوگیری کند. با این حال، در اکثر افراد مبتلا به GERD، اسفنکتر مری محکم بسته نمی‌شود. در فواصل بین بلع‌ها بصورت شل می‌ماند. این امر باعث می‌شود شیره‌های گوارشی وارد مری شوند و پوشش مری را تحریک کنند.

علت رفلاکس معده

عوامل زیادی می‌توانند اسفنکتر تحتانی مری را تضعیف یا شل کنند که منجر به برگشت اسید معده به مری و رفلاکس معده می‌شود. این عوامل عبارتند از:

• برخی غذاها ( غذاهای تند، غذاهای چرب، مواد غذایی اسیدی، نوشیدنی‌های گازدار، قهوه، شکلات و…)
• سیگار کشیدن
• الکل
• بارداری
• بسیاری از داروها
• افزایش فشار شکمی، به دلیل چاقی یا بارداری
• برآمدگی معده (فتق هیاتال) که از دیافراگم بیرون زده است.

برای بسیاری از افراد مبتلا به رفلاکس معده، سوزش سر دل صرفاً مشکلی نیست که گاه به گاه آن‌ها را دچار ناراحتی کند. بلکه یک مشکل مکرر و حتی روزانه است. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اسید می‌تواند باعث ملتهب  و تنگ شدن مری شود که منجر به  ایجاد زخم باز می‌گردد. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اسید همچنین می‌تواند منجر به بیماری به نام “مری بارت” شود. مری بارت خطر ابتلا به سرطان مری را افزایش می‌دهد. 

علائم رفلاکس معده

علائم رفلاکس معده به مری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد شدید یا سوزش قفسه سینه در پشت استخوان جناغ سینه. این درد به عنوان سوزش سر دل نیز شناخته می‌شود. این شایع‌ترین علامت رفلاکس معده به مری است. سوزش سر دل ممکن است هنگام غذا خوردن، خم شدن یا دراز کشیدن بدتر شود.
• احساس سفتی در قفسه سینه یا بالای شکم. این درد ممکن است شما را در نیمه شب از خواب بیدار کند.
• برگشت غذا، برگشت مایعات معده به دهان.
• حالت تهوع.
• مزه ترش یا تلخ مکرر در دهان.
• مشکل در بلع.
• گرفتگی صدا، به خصوص در صبح.
• گلودرد.
• سرفه، خس خس سینه یا نیاز مکرر به صاف کردن گلو.

علائم خطرناک رفلاکس معده 

اگر درد شدید در قفسه سینه احساس می‌کنید، مدفوع یا استفراغ خونی یا تیره دارید یا دچار کاهش وزن بی‌دلیل، مشکل در بلع یا احساس گیر کردن غذا، یا احساس رفلاکس اسید به داخل نای که باعث تنگی نفس، سرفه یا گرفتگی صدا دارید، فورا برای معاینه و پیگیری روند درمان به متخصص مراجعه کنید.

رفلاکس معده در بارداری از کی شروع میشه

بسیاری از بیماران باردار سوزش سر دل و احتمالاً سایر علائم رفلاکس معده را در اوایل سه ماهه اول خود تجربه می‌کنند. برای برخی دیگر، این علائم ابتدا در سه ماهه دوم یا سوم، زمانی که جنین رشد می‌کند و فشار بیشتری به معده آنها وارد می‌کند، ظاهر می‌شود.

تشخیص رفلاکس  معده

هنگامی‌که برخی علائم مشکوک مشاهده می‌کنید و برای معاینه به پزشک مراجعه می‌کنید بطور معمول برای تشخیص بیماری و پیگیری روند درمان، پزشک از شما سوالاتی را خواهد پرسید:

• هر چند وقت یکبار سوزش سر دل یا سایر علائم GERD را تجربه می‌کنید؟
• آیا علائم شما هنگام دراز کشیدن یا خم شدن بدتر می‌شود؟
• آیا علائم شما با داروهای بدون نسخه سوزش سر دل تسکین می‌یابد؟

پزشک همچنین داروهای مورد استفاده فعلی شما را بررسی خواهد کرد. برخی از داروها می‌توانند اسفنکتر مری را شل کنند. این داروها عبارتند از:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
• داروهای فشار خون یا قلب، مانند مسدودکننده‌های کانال کلسیم و نیتروگلیسیرین
• داروهای پوکی استخوان به نام بیسفسفونات‌ها
• پروژستین‌ها، مانند پروژسترون
• داروهایی که میزان بزاق تولید شده شما را کاهش می‌دهند، مانند آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای ضد افسردگی.

دردی که شبیه سوزش سر دل احساس می‌شود، همچنین می‌تواند نشانه بیماری عروق کرونر قلب نیز باشد. پزشک ممکن است از شما بپرسد که آیا علائمی از مشکلات قلبی دارید یا خیر. او ممکن است برای مشکلات قلبی آزمایش انجام دهد.

اگر تنها علائم شما سوزش سر دل خفیف است و معاینه فیزیکی شما،  وضعیت طبیعی را نشان می‌دهد، پزشک ممکن است تغییر در سبک زندگی و داروهای بدون نسخه را پیشنهاد کند. ممکن است به هیچ آزمایش تشخیصی خاص یا درمان تجویزی نیاز نداشته باشید.

اگر علائم خطرناک رفلاکس معده دارید یا اگر سوزش سر دل شما با داروها تسکین نمی‌یابد، به آزمایش‌های بیشتری نیاز خواهید داشت. علائم خطرناک رفلاکس معده شامل سوزش سر دل شدید و طولانی مدت، مشکل در بلع یا کاهش وزن است.

بهترین آزمایش برای تشخیص رفلاکس معده به مری، آندوسکوپی است. پزشک از طریق انجام آندوسکوپی مستقیماً مری شما را بررسی می‌کند. آندوسکوپ یک لوله انعطاف‌پذیر است که می‌تواند از طریق دهان و گلو وارد شود. آندوسکوپی معمولاً توسط متخصص گوارش انجام می‌شود.

در طول آندوسکوپی، پزشک ممکن است نمونه کوچکی از بافت را برای بررسی در آزمایشگاه بردارد. پزشک همچنین ممکن است با آندوسکوپ معده و قسمت اول روده کوچک شما را بررسی کند.

همچنین متخصص ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را انجام دهد:

• بلع باریم. آزمایشی با اشعه ایکس که نمای کلی مری را نشان می‌دهد.
• ارزیابی قلبی. برای بررسی بیماری قلبی.
• مانومتری مری یا مطالعات حرکتی. برای بررسی حرکت فشرده مری هنگام بلع.
• پایش pH مری. از الکترودهایی برای اندازه‌گیری pH (سطح اسید) در مری استفاده می‌کند. این آزمایش معمولاً در یک دوره ۲۴ ساعته انجام می‌شود.

مدت زمان مورد انتظار

اگر مشکل رفلاکس معده درمان نشود، این بیماری معمولاً به یک عارضه طولانی مدت تبدیل خواهد شد. علائم ممکن است ظرف چند روز پس از درمان تسکین یابند. اما برای بسیاری از بیماران، چندین هفته درمان لازم است تا علائم کاهش یابد یا برطرف شود. درمان اغلب باید برای مدت طولانی ادامه یابد. حتی با مصرف روزانه دارو، بسیاری از افراد مبتلا به رفلاکس همچنان علائمی را احساس می‌کنند. 

پیشگیری از رفلاکس معده

جهت پیشگیری و جلوگیری از علائم رفلاکس معده، برخی اقدامات لازم و ضروی هستند انجام دهید. برخی از تغییرات ساده توصیه شده توسط متخصصان در سبک زندگی عبارتند از: 

• سر تخت خود را حداقل ۱۵ سانتی‌متر بالا ببرید. در صورت امکان، بلوک‌های چوبی را زیر پایه‌های بالای تخت قرار دهید یا از یک وج فومی (نوعی بالش مثلثی شکل) زیر قسمت بالای تشک استفاده کنید. استفاده از بالش‌های اضافی ممکن است کمکی نکند. دراز کشیدن به پهلوی چپ نیز می‌تواند به کاهش رفلاکس اسید کمک کند.
• از غذاهایی که باعث شل شدن اسفنکتر مری در طول هضم می‌شوند، خودداری کنید. این غذاها شامل:
  • قهوه
  • شکلات
  • غذاهای چرب
  • شیر کامل
  • نعناع
  • نعناع فلفلی
• مصرف غذاهای اسیدی که هنگام برگشت غذا، سوزش معده را بدتر می‌کنند، محدود کنید. این غذاها شامل مرکبات و گوجه فرنگی می‌شوند.
• از نوشیدنی‌های گازدار پرهیز کنید. آروغ ناشی از گاز معده، اسفنکتر مری را مجبور به باز شدن می‌کند و می‌تواند رفلاکس را تشدید کند.
• وعده‌های غذایی سبک و مکرر داشته باشید.
• بعد از غذا خوردن دراز نکشید.
• سه تا چهار ساعت قبل از خواب غذا نخورید.
• اگر سیگار می‌کشید، آن را ترک کنید.
• از نوشیدن الکل خودداری کنید. الکل اسفنکتر مری را شل می‌کند.
• اگر چاق هستید، به فکر کاهش وزن خود باشید. چاقی می‌تواند مانع از بسته ماندن اسفنکتر شود.
• از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید. افزایش فشار روی شکم می‌تواند اسفنکتر مری را باز کند.
• برای ادامه تولید بزاق از قرص مکیدنی یا آدامس استفاده کنید.

درمان رفلاکس معده

درمان برای اکثر افراد مبتلا به رفلاکس معده شامل تغییرات سبک زندگی (موارد ذکر شده فوق) و دارو است. اگر علائم ادامه یابد، جراحی یا درمان‌های آندوسکوپی گزینه‌های درمانی توصیه شده دیگر هستند.

داروها

داروهای مختلفی وجود دارد که می‌توان برای درمان رفلاکس معده استفاده کرد. این داروها عبارتند از:

• بافرهای اسید بدون نسخه. بافرها، خنثی‌کننده اسید هستند که شامل میلانتا، مالوکس، تامز، رولایدز و گاویسکون می‌باشند. اشکال مایع این داروها سریع‌تر عمل می‌کنند، اما مصرف قرص‌ها ممکن است راحت‌تر باشند.

آنتی‌اسیدهایی که حاوی منیزیم هستند می‌توانند باعث اسهال شوند و آنتی‌اسیدهایی که حاوی آلومینیوم هستند می‌توانند باعث یبوست شوند. پزشک ممکن است برای جلوگیری از این مشکلات، مصرف متناوب آنتی‌اسید را توصیه کند. این داروها برای مدت کوتاهی مؤثر هستند و التهاب مری را درمان نمی‌کنند.

• مسدودکننده‌های H2 بدون نسخه. این داروها باعث می‌شوند معده، اسید کمتری تولید کند و در بیمارانی که علائم خفیف تا متوسط ​​دارند مؤثر هستند. این داروها شامل فاموتیدین (پپسید AC)، سایمتیدین (تاگامت HB) و نیزاتیدین (اکسید) هستند.
• مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) بدون نسخه. مهارکننده‌های PPI تولید اسید معده را متوقف می‌کنند. داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPI) بسیار مؤثر هستند. آن‌ها می‌توانند به ویژه در بیمارانی که به مسدودکننده‌های H2 و آنتی‌اسیدها پاسخ نمی‌دهند، مفید باشند. این داروها مسدودکننده‌های اسید قوی‌تری نسبت به مسدودکننده‌های H2 هستند، اما شروع اثر آن‌ها نیازمند زمان بیشتری است.
• داروهای تجویزی. داروهای تجویزی شامل موارد زیر است:
  • مسدودکننده‌های H2. این داروها در دوزهای بالاتر از دوزهای موجود در اشکال بدون نسخه تجویز می‌شوند.
  • مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI). انواع مهارکننده‌های PPI با نسخه در دسترس هستند.
  • محرک‌های افزایش تخلیه معده (بهبود حرکات معده و مری). این داروها ممکن است به کاهش رفلاکس مری کمک کنند. اما معمولاً به تنهایی برای رفلاکس GERD کاربردی ندارند. این داروهای محرک به تخلیه سریع‌تر معده کمک می‌کنند، که باعث کاهش مدت زمان رفلاکس می‌شود.
  • محافظ‌های مخاطی. این داروها پوشش مری تحریک شده را می‌پوشانند، تسکین می‌دهند و از آن محافظت می‌کنند. سوکرالفات (Carafate) یک نمونه از این داروها است.

جراحی

جراحی برای افرادی که علائم شدید و غیرقابل کنترل رفلاکس معده دارند، گزینه مناسبی است. همچنین ممکن است برای افرادی که عوارضی مانند آسم یا ذات‌الریه یا بافت اسکار در مری دارند، در نظر گرفته شود. برخی از افرادی که نمی‌خواهند برای مدت طولانی دارو مصرف کنند، ممکن است جراحی را انتخاب کنند.

جراحی رفلاکس معده را می‌توان با استفاده از ابزارهای هدایت شده با دوربین انجام داد. این تکنیک جراحی لاپاروسکوپی نامیده می‌شود. جراحی لاپاروسکوپی نسبت به جراحی معمولی به برش‌های کوچکتری نیاز دارد.

در روشی به نام فوندوپلیکاسیون نیسن، بافت اضافی معده دور مری تا می‌شود و در جای خود دوخته می‌شود. این کار فشار اضافی را در اطراف اسفنکتر ضعیف مری نگه می‌دارد. به نظر می‌رسد این عمل، علائم را تقریباً به اندازه داروهای تجویزی مسدودکننده اسید تسکین می‌دهد. میزان موفقیت جراحی ممکن است برای افرادی که علائم آنها با داروهای ضد اسید تسکین نمی‌یابد، کمتر باشد. پس از جراحی، برخی افراد دچار یک عارضه جانبی آزاردهنده و ماندگار می‌شوند. اما اکثر افرادی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند از نتایج بسیار راضی هستند. عوارض جانبی احتمالی شامل مشکل در بلع، اسهال و عدم توانایی در آروغ زدن یا استفراغ برای تسکین نفخ یا حالت تهوع است.

درمان‌های آندوسکوپی

گاهی اوقات می‌توان با استفاده از آندوسکوپ، اسفنکتر تحتانی مری را تنگ‌تر کرد. روش‌های جدیدی که در حال حاضر برای درمان رفلاکس معده استفاده می‌شوند عبارتند از: بخیه زدن (پلیکاسیون) و گرمایش با فرکانس رادیویی (روش استرتا). این روش‌ها جدیدتر هستند و موفقیت طولانی‌مدت آنها هنوز باید مورد بررسی دقیق‌تر قرار گیرد.

نکته: بیشتر بیماران با استفاده از دارو درمان شده و بهبود می‌یابند. اما ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا علائم شروع به بهبود کنند.

درمان خانگی رفلاکس معده

علاوه بر داروهای تجویزشده و روش‌های درمانی که توسط متخصصان انجام می‌شوند، برخی روش‌های خانگی می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند  که گاهی اوقات به عنوان درمان برای رفلاکس معده پیشنهاد می‌شوند؛ این درمان‌های خانگی عبارتند از نوشیدن سرکه سیب در آب قبل از غذا، نوشیدن چای زنجبیل یا مصرف مکمل‌های زنجبیل، جویدن آدامس بدون قند برای افزایش تولید بزاق و نوشیدن چای بابونه که به دلیل اثرات ضد التهابی‌اش شناخته شده است. درمان‌های طبیعی دیگری که بر درمان رفلاکس معده موثر در ادامه مطالب آورده شده اند:

عرق زنیان برای رفلاکس معده

زنیان که با نام دانه‌های زنیان نیز شناخته می‌شود، فواید مختلفی برای سلامتی دارد. این گیاه به ویژه به دلیل اثربخشی‌اش در کاهش مشکلات گوارشی، از جمله اسیدیته، شناخته شده است. زنیان دارای خواص ضد نفخ است که می‌تواند به کاهش نفخ و گاز معده که اغلب با رفلاکس اسید همراه است، کمک کند.

نحوه مصرف شیرین بیان برای رفلاکس معده

عصاره ریشه شیرین بیان می‌تواند برای کمک به تسکین علائم بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)، مانند رفلاکس اسید، سوزش سر دل و سوء هاضمه استفاده شود.

شما می‌توانید چوب‌های ریشه شیرین بیان را بجوید یا از مکمل‌های ریشه شیرین بیان برای تسکین رفلاکس اسید استفاده کنید. لطفاً توجه داشته باشید که ریشه شیرین بیان می‌تواند با برخی از داروها، به ویژه در افرادی که فشار خون بالا دارند، تداخل داشته باشد.

نتیجه گیری

بیماری رفلاکس معده به مری یک بیماری مزمن دستگاه گوارش فوقانی است که در آن محتویات معده به طور مداوم و منظم به داخل مری برمی‌گردد و منجر به علائم و یا عوارض می‌شود. عواملی مانند اضافه وزن. دراز کشیدن یا لم دادن بعد از غذا خوردن، پرخوری، خوردن غذاهایی مانند مرکبات، نعناع، ​​شکلات و غذاهای چرب یا تند، مصرف کافئین، مصرف الکل، سیگار کشیدن، استفاده از آسپرین و داروهای مسکن و تب بر بدون نسخه می‌توانند در بروز رفلاکس معده موثر باشند. علائم شایع آن شامل سوزش سردل مکرر، درد قفسه سینه، از دست دادن اشتها، استفراغ مداوم، مشکلات بلع یا درد هنگام بلع است که با مشاهده این علائم یا تشدید آنها مراجعه به پزشک ضروری است. روند درمان رفلاکس معده معمولاً با ترکیبی از تغییرات سبک زندگی (شامل تغییرات رژیم غذایی، مدیریت وزن و ..)، داروهای تجویزی و در برخی موارد پیشرفته با عمل جراحی، مانند فوندوپلیکاسیون، انجام می‌شود.

پرسش و پاسخ

1. برای درمان رفلاکس معده چی بخوریم؟

متخصصان توصیه می‌کنند برای کاهش علائم رفلاکس معده، رژیم غذایی مدیترانه‌ای یا الگوی غذایی مشابه سرشار از میوه، سبزیجات و غلات کامل را دنبال کنید. مواد غذایی توصیه شده عبارتند از:

• غذاهای پرفیبر. غذاهای فیبردار باعث می‌شوند احساس سیری کنید، بنابراین احتمال پرخوری که ممکن است به سوزش سر دل منجر شود، کمتر می‌شود. 
• غذاهای قلیایی. غذاها در محدوده pH (شاخصی از سطح اسید) قرار می‌گیرند. 
• غذاهای آبکی.
• شیر.
• زنجبیل. 
• سرکه سیب.
• آب لیمو.

2. چرا رفلاکس معده می گیریم؟

این بیماری ناشی از برگشت اسید معده از معده به مری است. سوزش سر دل شایع‌ترین علامت رفلاکس معده است. برخی از مشکلات سبک زندگی که ممکن است باعث بروز این عارضه شوند عبارتند از: اضافه وزن، پرخوری، مصرف کافئین و الکل و خوردن شکلات و غذاهای تند.

3. رفلاکس معده نوزاد تا کی ادامه دارد؟

رفلاکس معده در نوزادان زیر ۲ سال شایع است. اکثر نوزادان در طول ۳ ماه اول زندگی خود چند بار در روز استفراغ می‌کنند. رفلاکس معده هیچ مشکلی در نوزادان ایجاد نمی‌کند. در بیشتر موارد، نوزادان تا سن ۱۲ تا ۱۴ ماهگی از این مشکل رهایی می‌یابند.

4. چگونه می‌توان فهمید که دچار رفلاکس معده شده‌اید؟

فقط پزشک می‌تواند رفلاکس معده را تشخیص دهد. در صورت وجود موارد زیر با پزشک خود مشورت کنید:

• سوزش معده شما دو بار یا بیشتر در هفته اتفاق می‌افتد.
• سوزش معده شما بدتر می‌شود.
• سوزش معده شب‌ها شما را از خواب بیدار می‌کند.
• سال‌هاست که گاهی اوقات سوزش معده دارید.
• هنگام بلعیدن مشکل یا درد دارید.
• ناراحتی معده در فعالیت‌های روزانه شما اختلال ایجاد می‌کند.

رفلاکس معده معمولاً بر اساس علائم و نشانه‌ها قابل تشخیص است. ممکن است آزمایش‌هایی برای تأیید یا رد تشخیص رفلاکس معده انجام شود.

منبع

What Is Gastroesophageal Reflux Disease