همه چیزهایی که باید در مورد دیسک کمر بدانید؛ از درد تا درمان
ستون فقرات، مجموعه‌ای از استخوان‌ها (مهره‌ها) بوده که روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. ستون فقرات، از بالا به پایین شامل هفت استخوان در ستون فقرات گردنی، دوازده استخوان در ستون فقرات قفسه سینه، و پنج استخوان در ستون فقرات کمری است و به دنبال آن استخوان خاجی و دنبالچه در پایه قرار دارند. در بین استخوان ها دیسک قرار دارد که دیسک نقش ضربه گیر دارد یعنی با جذب ضربه‌های ناشی از فعالیت‌های روزانه مانند راه رفتن، بلند کردن وسایل و چرخش بدن، از استخوان‌ها محافظت می‌کند.
دیسک از دو قسمت بیرونی و قسمت ژله مانند درونی تشکیل شده. گاهی اوقات، آسیب یا ضعف قسمت بیرونی می‌تواند باعث بیرون‌زدگی قسمت ژله ای داخلی دیسک شود که ب این عارضه، فتق یا دیسک کمر گفته میشود و باعث درد و ناراحتی می‌گردد. در ادامه مطالب، علت بروز این عارضه، علائم و روش‌های درمان دیسک کمر آورده شده است.
آنچه در این مقاله می‌خوانیم:
- دیسک کمر چیست
- علائم دیسک کمر چیست؟
- علت عارضه دیسک آسیب‌دیده چیست؟
- دیسک کمر چگونه تشخیص داده میشود؟
- عوارض آسیب‌دیدگی دیسک
- درمان دیسک کمر
- درمان خانگی دیسک کمر
- حرکات اصلاحی دیسک کمر
- ماساژ با انواع روغن‌های گرم
- آفتاب‌گرفتن
- استفاده از کمپرس یخ
- آیا می‌توان از عارضه دیسک آسیب‌دیده پیشگیری کرد؟
- نتیجه‌گیری
- پرسش و پاسخ
دیسک کمر چیست
اگر بخواهیم دیسک‌ها را مورد بررسی قرا دهیم، در واقع هر دیسک دارای دو بخش است: یک بخش داخلی نرم و ژلاتینی و یک حلقه بیرونی سخت. آسیب یا ضعف قسمت بیرونی دیسک می‌تواند باعث بیرون زدگی قسمت داخلی دیسک از طریق حلقه بیرونی شود. این عارضه تحت عنوان فتق یا دیسک کمر شناخته شده و باعث درد و ناراحتی میشود. اگر دیسک آسیب‌دیده، یکی از اعصاب نخاعی شما را فشرده کند، ممکن است در امتداد عصب آسیب دیده نیز، بی‌حسی و درد را تجربه کنید. در موارد شدید، ممکن است برای برداشتن یا ترمیم دیسک آسیب‌دیده، نیاز به جراحی داشته باشید.
اینفوگرافیک دیسک کمر
علائم دیسک کمر چیست؟
آسیب‌دیدگی دیسک می‌تواند هر قسمت از ستون فقرات، از گردن تا کمر، را درگیر کند که شایع‌ترین نوع آن، در قسمت پایین کمر بروز می‌باید. ستون فقرات شما شبکه پیچیده‌ای از اعصاب و عروق خونی است. با آسیب دیدن دیسک‌ها، فشار بیشتری بر اعصاب و ماهیچه‌های اطراف آن وارد میشود.
علائم دیسک کمر عبارتند از:
- درد و بی حسی، که بیشتر در یک طرف بدن احساس میشود
- دردی که به بازوها یا پاهای شما کشیده می شود
- دردی که در شب یا با انجام حرکات خاصی وخیم میشود
- دردی که پس از ایستادن یا نشستن طولانی وخیم میشود
- درد هنگام راه رفتن در مسافت‌های کوتاه
- ضعف عضلانی
- احساس کرختی، درد یا سوزش در ناحیه آسیب دیده
انواع درد و علائم دیسک کمر، از فردی به فرد دیگر می‌تواند متفاوت باشد. اگر درد شما منجر به بی‌حسی یا کرختی میشود که بر توانایی شما در کنترل ماهیچه ها تأثیر می گذارد، به پزشک مراجعه کنید.
علت عارضه دیسک آسیب‌دیده چیست؟
عارضه دیسک کمر زمانی اتفاق می‌افتد که حلقه بیرونی ضعیف یا پاره شده و در قسمت داخلی، بیرون‌زدگی ایجاد می‌کند. از جمله علل بروز دیسک کمر:
- با افزایش سن بیشتر میشود. به این دلیل که دیسک‌های ستون فقرات، با افزایش سن شروع به از دست دادن مقداری از محتوای آب محافظ خود می‌کنند. در نتیجه، راحت‌تر از جای خود خارج می‌شوند.
- هنگامی که برای بلند کردن یک شی، بدن خود را به چرخش در می‌آورید، یک دیسک ممکن است از جای خود خارج شود. بلند کردن ناصحیح یک جسم بزرگ و سنگین می‌تواند فشار زیادی به کمر وارد کند و در نتیجه دیسک از جای خود خارج شود.
- اگر شغل شما به گونه‌ای است که دائما نیاز به بلند کردن وسایل دارید، ممکن است در معرض خطر این عارضه باشید.
- افراد دارای اضافه وزن نیز در معرض خطر آسیب‌دیدگی دیسک هستند؛ زیرا اضافه وزن بر دیسک فشار وارد می‌کند.
- عضلات ضعیف و سبک و زندگی کم تحرک نیز ممکن است در بروز آن نقش داشته باشد.
- این نوع عارضه دیسک، در مردان شایع‌تر از زنان است.
دیسک کمر چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا دلیل بروز درد را پیدا کند. این معاینه، شامل بررسی عملکرد عصبی و قدرت عضلانی شما و بررسی وجود یا عدم وجود احساس درد در هنگام حرکت یا لمس ناحیه آسیب دیده، می‌باشد. همچنین پزشک در مورد سابقه پزشکی و علائم شما سوال خواهد پرسید. این سوالات در مورد زمان شروع علائم دیسک کمر و فعالیت‌های تشدید‌کننده درد شما می‌باشد. آزمایش های تصویربرداری می‌تواند به پزشک کمک کند تا با مشاهده استخوان‌ها و ماهیچه‌های ستون فقرات شما، نقاط آسیب دیده را شناسایی کند.
تشخیص دیسک از طریق روش های تصویربرداری مختلف مانند:
- MRI:مشاهده اعصاب و دیسک به وضوح و تشخیص لغزندگی یا پارگی دیسک
- الکترومیوگرافی: تشخیص تنگی نخاع. تزریق ماده رنگی به کانال نخاع و تصویربرداری با اشعه ایکس. رنگ این ماده در عکس سفید است.
- سی تی اسکن: به وسیله اشعه ایکس تصویر سه بعدی ستون فقرات مشاهده میشود. تشخیص لغزندگی یا پارگی دیسک، مطالعات هدایت عصبی و آسیب عصبی و ضعف عضلانی و نشان دهنده اینکه مهره ها خیلی به هم نزدیک شده اند یا نه، تشخیص آرتروز و شکستگی و…
پزشک با توجه به معاینه انجام‌شده، تمام این اطلاعات رابررسی می‌کند تا علت اصلی بروز درد، ضعف یا ناراحتی فرد را تشخیص دهد.
عوارض آسیب‌دیدگی دیسک
لغزش شدید و درمان‌نشده دیسک می‌تواند منجر به آسیب دائمی عصب شود. برای مثال:
- در موارد بسیار نادر، این عارضه می‌تواند تکانه‌های عصبی را به اعصاب دم اسبی در قسمت پایین کمر و پاها قطع کند و ممکن است کنترل روده یا مثانه را از دست بدهید.
- یکی دیگر از عوارض طولانی مدت، بی حسی در امتداد سطح محوری کمر است. در این حالت، دیسک آسیب‌دیده، اعصاب را فشرده می‌کند و باعث میشود که در قسمت داخلی ران، پشت پاها و اطراف راست روده، دچار بی حسی شوید. در حالی که علائم دیسک کمر ممکن است بهبود یابد، همچنین این امکان وجود دارد که این علائم تشدید شود. اگر قادر به انجام فعالیت‌های سابق خود نیستید، باید به به پزشک خود مراجعه کنید.
درمان دیسک کمر
درمان دیسک کمر، شامل روش‌های سنتی تا عمل جراحی می‌باشد. درمان معمولاً به سطح احساس درد شما و میزان لغزش دیسک از محل خود، بستگی دارد. بیشتر افراد می‌توانند با استفاده از یک برنامه ورزشی که عضلات پشت و اطراف آن را کشش داده و تقویت می‌کند، درد را تسکین دهند. یک فیزیوتراپ ممکن است تمریناتی را توصیه کند که می‌تواند کمر را تقویت کند و درد را کاهش دهد. مصرف مسکن‌های بدون نسخه و پرهیز از بلند کردن وزنه‌ها و اشیا سنگین نیز می‌تواند موثر باشد. هنگامی که درد یا ناراحتی در ناحیه کمر احساس می‌کنید، انجام هرگونه فعالیت بدنی سنگین می‌تواند منجر به ضعف عضلانی و سفتی مفاصل شود. درعوض، سعی کنید تا حد امکان از طریق حرکات کششی یا کم تاثیر مانند پیاده روی، بدن خود را فعال نگه دارید. اگر درد دیسک شما به درمان‌های بدون نسخه پاسخ نمی‌دهد، پزشک ممکن است داروهای قوی‌تری را تجویز کند.
درمان دیسک کمر به شرح زیر است:
1.آب درمانی، ماساژتراپی و فیزیوتراپی و مراقبت‌های کایروپراکتیک(نوعی فیزیوتراپی و کار روی ستون فقرات برای تسکین درد)، اغلب طی یک دوره درمان به مدت6 هفته، بیماری درمان میشود.نکته جالب اینکه دیده شده آب درمانی دیسک کمر در 90 درصد مواقع بهترین درمان بوده است.
2.دارو درمانی(زیر نظر پزشک):
- برای کاهش درد: مسکن‌هایی مانند دیکلوفناک و بروفن و ملوکسیکام و سلکسیب و پیروکسیکام و ایندومتاسین و …
- برای کاهش درد اعصاب: داروهایی مانند گاباپنتین و دولوکستین و پرگابالین(به دلیل داشتن عارضه بیشتر نسبت به بقیه خط آخر است) و …
- برای کاهش درد و التهاب مفصل: مکمل‌های گیاهی . چندین مثال
- کپسول اینفلامید: برای کاهش درد و التهاب مفصل و استخوان، روزانه 1 تا 3 عدد با معده پر
- قرص رومالین فورت: برای کاهش درد و التهاب مفصل، روزانه 2 قرص قبل از ناهار و 2 قرص قبل از شام
- قرص آوودین: برای رفع خشکی و بهبود انعطاف پذیری مفاصل و بهبود دیسک، بعد از صبحانه یک عدد
- قرص فست ران:برای کاهش درد ناشی از التهاب مفاصل، بعد از صبحانه یک عدد
- قرص جوینتیس: برای کاهش درد و التهاب مفصل، روزانه 2 عدد با معده پر
- برای رفع اسپاسم عضلانی: قرص متوکاربامول و باکلوفن و تیزانیدین(به دلیل داشتن عارضه بیشتر نسبت به بقیه خط آخر است) و …
- برای رفع التهاب: برای مواردی که تورم و التهاب ایجاد شده،
- کورتون خوراکی مانند پردنیزولون و…معمولا به مدت 5 روز و
- برای موارد شدید کورتون تزریقی مانند متیل پردنیزولون و…
- برای موارد بسیار شدید کورتون تزریقی به درون ستون فقرات مانند متیل پردنیزولون که این تزریق معمولا به صورت تک دوز همراه با بی حس کننده به فضای اپیدورال ستون فقرات انجام میشود. گاها اثر موقتی دارد و برای رسیدن به اثر کامل، نیاز به تزریق مکرر است.
3. جراحی: در صورتی که علائم شما در عرض شش هفته از بین نرود یا اگر دیسک بر عملکرد عضلانی شما تأثیر بگذارد، ممکن است پزشک، عمل جراحی را به شرح زیر توصیه کند.
- میکرو دیسککتومی: برداشتن بخشی از دیسک پاره شده و بیرون زده(بدون برداشتن کل دیسک)
- فیوژن قدامی دیسک: استفاده از صفحات فلزی برای پایداری ستون فقرات
- تعویض دیسک مصنوعی: قرار دادن یک وسیله متحرک در فضای مفصل آسیب دیده
ورزش برای دیسک کمر
درمان خانگی دیسک کمر
روش‌های خانگی برای درمان دیسک کمر و کاهش علائم، موثر هستند و می‌توانند به کاهش درد و بهبود وضعیت شما کمک کنند. توجه داشته باشید که قبل از انجام هر گونه تمرین یا درمان خانگی، بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید. در ادامه، چند روش خانگی درمان دیسک کمر آورده شده است:
حرکات اصلاحی دیسک کمر
- در حالی که به پشت خوابیده و دست‌ها را زیر قوس کمر قرار داده‌اید. شکم را به داخل (پایین) فشار دهید و فشار را مدت 10 ثانیه نگه دارید، سپس شکم را شل کنید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
- دراز بکشید، پاها را کاملاً دراز کنید و بر روی زمین قرار دهید. پای راست را از زانو جمع کنید. با دو دست زیر زانوی راست را گرفته و زانو را به بالا سمت قفسه سینه فشار دهید و مدت 5 ثانیه نگه دارید، سپس به حالت اول برگردید و همین عمل را برای پای مقابل تکرار کنید.
- به پشت بخوابید، همزمان، هر دو پا را به داخل شکم آورده و با دست، آنها را نگه دارید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
ماساژ با انواع روغن‌های گرم
با روغن‌های گرم مانند سیاه دانه، زیتون یا بادام تلخ کمرتان را ماساژ دهید. ماساژ دادن می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
آفتاب‌گرفتن
روزانه مدت 30 تا 60 دقیقه پشت به آفتاب بنشینید تا کمرتان مقداری گرما دریافت کند.
استفاده از کمپرس یخ
اگر دچار درد شدید هستید، می‌توانید کمپرس یخ را بر روی قسمت دردناک کمر خود قرار دهید.
قبل از انجام هر کدام از این روش‌ها و تمرینات، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا از چگونگی تاثیرات آنها بر وضعیت خود مطلع شوید.
آیا می‌توان از عارضه دیسک آسیب‌دیده پیشگیری کرد؟
پیشگیری از آسیب‌دیدگی دیسک ممکن است امکان پذیر نباشد، اما می‌توانید اقداماتی را برای کاهش خطر ابتلا به این عارضه انجام دهید. این مراحل عبارتند از:
- یادگیری تکنیک‌های جابجایی و بلند کردن اشیا با رعایت نکات ایمنی (از ناحیه کمر خم نشوید باید زانوها خم شوند)
- اجتناب از نشستن برای مدت طولانی؛ بلند شوید و به طور متناوب بدنتان را کشش دهید.
- وزن بدن خود را در حالت تعادل حفظ کنید.
- تمریناتی را برای تقویت عضلات پشت، پاها و شکم انجام دهید.
- نکته: اگر بیش از یک ساعت مداوم بنشینید 4 اتفاق برای بدن می افتد:
- دیسک بین مهره ای ضعیف میشود.
- مهره ها دهیدراته میشود و آب درون مهره از دست میرود.
- باعث نازک شدن دیسک میشود.
- باعث ضعف و تحلیل عضلات لگن و ستون فقرات میشود.
نتیجه‌گیری
ستون فقرات، مجموعه‌ای از استخوان‌ها هستند که روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. این استخوان‌ها توسط دیسک‌ها محافظت می‌شوند که دیسک‌ها با جذب ضربه‌های ناشی از فعالیت‌های روزانه مانند راه رفتن، جابجایی وسایل و چرخش بدن، از استخوان‌ها محافظت می‌کنند. برخی عوامل مانند آسیب یا ضعف استخوانی، می تواند باعث بیرون زدگی قسمت داخلی دیسک از طریق حلقه بیرونی شود و منجر به بروز فتق یا دیسک کمر شود. برای کاهش درد، مصرف داروهای مسکن و انجام حرکات ورزشی توصیه میشود. متخصص در موارد حاد، انجام عمل جراحی را توصیه می‌کند.
پرسش و پاسخ
1. مهمترین درمان‌های غیر جراحی دیسک آسیب‌دیده چه مواردی هستند؟
دارو درمانی، فیزیوتراپی و آب درمانی
2. دوره نقاهت پس از انجام عمل جراحی چه مدت است؟
یک روز بعد از عمل جراحی، بیمار قادر به انجام کارهای شخصی خود می‌باشد، اما توصیه میشود به مدت ۳-۲ هفته در منزل استراحت نسبی داشته باشید و پس از آن بسته به نوع شغل، بیمار می تواند به فعالیت خود ادامه دهد.گاها ممکن است 3 ماه تا یک سال طول بکشد تا استخوان بهبود یابد.
3. انجام ندادن به موقع عمل جراحی دیسک کمر چه خطراتی دارد؟
در صورتی که نیاز به عمل جراحی دیسک آسیب‌دیده داشته باشید و عمل به موقع انجام نشود، ممکن است فشار داخل دیسک بالا رفته و با صدمه زدن به اعصاب، فرد فلج شود.همچنین ممکن است حجم بیشتری از دیسک به داخل کانال نخاعی وارد شود و باعث فلج شدن فرد شود. معمولاً کسانی که عمل جراحی را انجام نمی‌دهند، در نهایت مجبور می‌شوند که عمل کنند، که در این صورت نتیجه عمل آنها رضایت‌بخش نخواهد بود. علت آن این است که بیو مکانیک کمر، دچار عیب تثبیت شده غیر قابل برگشت میشود.
4. چرا بعد از عمل دیسک کمر درد داریم؟
در صورتی که چنین شرایطی بعد از عمل جراحی بوجود آید، درد بعد از عمل دیسک کمر بدین علت است که جراح علت صحیح ایجاد مشکل برای بیمار را درمان نمی‌کند. دلیل دیگر ایجاد این شرایط می‌تواند وارد شدن آسیب غیر عمدی به عصب در نتیجه عمل دیسک کمر باشد. عدم ایجاد فضای کافی برای اعصاب در طول عمل جراحی قبلی نیز می‌تواند یکی از دلایل دیگر بروز درد بعد از عمل باشد.
5. چکار کنیم دیسک کمر نگیریم؟
اجتناب از انجام برخی کارها مانند رانندگی طولانی‌مدت، پوشیدن کفش با پاشنه استاندارد، اجتناب از نشستن و ایستادن بمدت طولانی، طرز خوابیدن اشتباه به سمت پهلو به جای روی شکم، عدم انجام حرکت‌های ناگهانی مانند خم شدن یا چرخش، خم کردن زانوها هنگام بلند کردن اجسام سنگین به جای کمر و همچنین انجام تمرینات منظم ورزشی برای تقویت عضلات موثر است.
منبع
