انتخاب بهترین شیر خشک برای نوزاد | راهنمای والدین

تعذیه نوزاد با شیرخشک چه تفاوتی با تغذیه با شیر مادر دارد

استفاده از شیر مادر برای تغذیه نوزادان به دلایل زیادی اهمیت دارد و از نظر تقویت سیستم ایمنی و مواد مغذی مخصوصا در 6 ماه اول زندگی برای نوزاد ارجح میباشد. شیر مادر شامل تمامی مواد مغذی مورد نیاز نوزاد است و ترکیب آن به‌طور طبیعی تغییر می‌کند تا نیازهای تغذیه‌ای کودک را در مراحل مختلف رشد فراهم کند. علاوه بر این، شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌ها و عوامل ایمنی است که به تقویت سیستم ایمنی نوزاد کمک می‌کند و او را در مقابل بسیاری از عفونت‌ها و بیماری‌ها محافظت می‌کند. همچنین، شیردهی باعث ایجاد ارتباط عاطفی قوی بین مادر و نوزاد می‌شود و به رشد روانی و عاطفی کودک کمک می‌کند. به دلیل این مزایا، تغذیه با شیر مادر به عنوان بهترین گزینه برای نوزادان توصیه می‌شود. 

انجمن متخصصین اطفال آمریکا (American Academy of Pediatrics = AAP) به تغذیه نوزاد در 6 ماه اول با شیر مادر و برای 6 ماه دوم، شیرمادر همراه با غذای کمکی توصیه می‌کند.

اما برخی اوقات بسیاری از مادران، برای تغذیه کودک خود با شیر مادر یا شیر خشک بر اساس سطح راحتی، سبک زندگی و موقعیت‌های پزشکی نیاز به تصمیم‌گیری های خاص دارند. برای مادرانی که نمی‌توانند شیر بدهند یا تصمیم دارند شیر ندهند، شیر خشک جایگزین سالمی است. شیرخشک مواد مغذی موردنیاز نوزادان را برای تقویت رشد و تکامل فراهم می‌کند.

بطور کلی انواع شیر خشک کودک در سه نوع اصلی وجود دارد: شیر خشک گاو، شیر خشک سویا و شیر خشک مخصوص. انواع فرمول‌های شیر خشک به سه شکل موجود است: پودری که با آب مخلوط می‌کنید، کنسانتره مایعی که با آب مخلوط می‌کنید و فرمول‌هایی که نیازی به مخلوط کردن ندارند، که در بطری‌های آماده قابل استفاده هستند. تمام شیر خشک‌های کودکان یکسان نیستند. ما در این مقاله تفاوت‌های بین شیر خشک‌های کودک، از مواد تشکیل دهنده، مقرون‌به‌صرفه بودن، پایداری و موارد دیگر را بررسی می‌کنیم تا به آگاهی والدین نسبت به شناخت شیرخشک‌ها کمک کنیم.

مزایای تغذیه نوزاد با شیرخشک

شیر خشک مزیت‌های متعددی دارد که آن را به یک گزینه مناسب برای تغذیه نوزادان و کودکان تبدیل می‌کند:

• قابلیت استفاده در هر زمان و مکان: شیر خشک نیاز به نگهداری در یخچال ندارد و می‌توان آن را به راحتی حمل و در هر زمان و مکانی آماده کرد.
• تامین مواد مغذی مورد نیاز: ترکیبات شیر خشک شامل تمام مواد مغذی ضروری مانند پروتئین‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی است که برای رشد و نمو بهینه کودک ضروری است.
• کاهش نگرانی‌های مربوط به تغذیه مادر: شیر خشک می‌تواند برای شرایطی که مادران نمی‌توانند شیر دهند یا ترجیح می‌دهند از شیر خشک استفاده کنند، گزینه مناسبی باشد.
• سازگاری با حساسیت‌ها: برخی از انواع شیرخشک‌ برای کودکانی که حساسیت‌های غذایی خاصی دارند تولید شده‌اند، مثلاً شیر خشک‌های بدون لاکتوز برای کودکانی که حساسیت به لاکتوز دارند.
• احساس سیری بیشتر: بدلیل ترکیبات حاوی پروتئین بالا در شیرخشک، این مکمل غذایی در معده نوزاد دیر هضم می‌شود و بنابراین کودک احساس سیری بیشتری دارد.
• وزن گیری زودتر نوزاد: بدلیل داشتن میزان چربی متناسب با سن نوزاد
• مصرف راحت برای نوزاد: از آنجایی که نیاز به مکش ندارد، خوردن شیر برای نوزاد راحت تر است.

نشانه های عدم سازگاری نوزاد با شیر

• اسهال غیر عفونی بیش از 14 روز (البته تا سال اول زندگی تعویض حداکثر 8 پوشک در روز ایرادی ندارد)
• رگه های نازک خون در مدفوع
• بی قراری شدید ناشی از درد شکمی
• نفخ
• گاها یبوست
• وزن نگرفتن نوزاد یا عدم تطابق با منحنی رشد (منحنی رشد مستقیم یا رو به پایین شده)
• غذا نخورن
• قوس دادن کمر یا خمیده شدن نوزاد و به خود پیچیدن
• استفراغ یا بالا آمدن مدام شیر
• تنفس نوزاد همراه با خس خس
• اگزما و حساسیت پوستی

بهترین شیر خشک برای نوزاد براساس کارایی

شیر خشک با ترکیبات متفاوتی برای نوزادان بر اساس نیازها و شرایط مختلف نوزادان تولید شده‌اند. در اینجا به انواع مختلف شیر خشک برای نوزادان اشاره می‌کنیم:

انواع شیر خشک معمولی (فرمول پایه)

شیر خشک معمولی نوعی شیر خشک است که به طور خاص برای نوزادانی تهیه شده که به شیر مادر دسترسی ندارند یا به دلایلی نیاز به مکمل غذایی دارند. این نوع شیر خشک شامل تمام مواد مغذی ضروری مانند پروتئین‌ها، چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی است که نیازهای تغذیه‌ای نوزاد را در مراحل مختلف رشد فراهم می‌کند. این نوع شیرخشک از شیر گاو تهیه شده (بر مبنای شیر گاو از پروتئین وی و کازئین تشکیل شده است) و به گونه‌ای آماده شده که تمام مواد مغذی مورد نیاز نوزاد را تأمین می‌کند و به راحتی توسط نوزاد هضم می‌شود. این نوع شیر برای نوزادانی که هیچ نوع حساسیتی ندارند مناسب است. مانند شیرخشک های نان، گیگوز، آپتامیل، ببلاک و … .

انواع شیر خشک ضد حساسیت ( HA)

 شیر خشک ضد حساسیت یا شیر خشک هایپوآلرژیک برای نوزادانی  است که به پروتئین‌های موجود در شیر گاو حساسیت دارند. این نوع شیر خشک شامل پروتئین‌های هیدرولیز شده است که به اجزای کوچکتری تبدیل شده‌اند و به همین دلیل احتمال واکنش آلرژیک کاهش می‌یابد. در واقع در شیر مادر، نسبت پروتئین وی(مرغوب با هضم راحت) به کازئین(ارزانتر)؛ 60 به 40 میباشد اما در شیرگاو و شیر خشک های برگرفته از آن، میزان کازئین بیشتر بوده که در برخی از نوزادان باعث عدم تحمل گوارش نوزاد میگردد.

باید بدانید که شیرخشک HA برای کودکانی که احتمال آلرژی دارند (به جز حساسیت به پروتئین شیرگاو) مناسب است و یا مثلا مناسب کودکانی است که به دلیل حساسیت به شیرگاو ، پپتی جونیور یا شیر سویا میخورند و بعد از مدتی حساسیت رو به درمان است و میتوانیم تغذیه را به شیرخشک HA تغییر دهیم. اما اگر از همان ابتدا تشخیص دهیم که نوزاد به شیرگاوی حساسیت دارد باید همان پپتی جونیور یا شیر سویا تجویز شود.

انواع شیر خشک هایپوآلرژیک معمولاً به چهار دسته تقسیم می‌شود:

• نیمه هیدرولیز شده: در ترکیبات آن، پروتئین‌ها به حدی شکسته شده‌اند که هضم آن‌ها برای نوزادان آسان‌تر شود.
• هیدرولیز شده کامل: ترکیبات شامل پروتئین‌هایی است که به اجزای بسیار کوچکتری تبدیل شده‌اند.
• فاقد پروتئین: شیر خشکی که به طور کامل فاقد پروتئین‌ها و مبتنی بر اسید آمینه است.
• هایپوآلرژیک بر پایه اسید آمینه: در ترکیبات این نوع شیر پروتئین‌ها به اجزای کوچکتری تبدیل شده‌اند ولی هنوز حاوی اسید آمینه هستند.

استفاده از شیر خشک هایپوآلرژیک می‌تواند به کاهش علائم واکنش آلرژیک کمک کند و همچنین دارای ترکیباتی است که هضم آسان تری برای کودک دارد. مانند شیر خشک‌های آپتامیل اچ آ 1 و 2  - نان اچ آ و… .

انواع شیر خشک بدون لاکتوز ( LF)

 این شیر معمولاً از شیر گاو بدون لاکتوز تهیه می‌شود. این نوع شیر برای نوزادانی که نمی‌توانند لاکتوز را تحمل کنند مناسب است.  بنابراین مناسب نوزادانی است که تحمل لاکتوز شیر ندارند و همچنین دچار اسهال می‌شوند.( معمولا همراه با پروتئین وی درون شیرخشک، مقداری لاکتوز وجود دارد که در این ترکیب، وی بدون لاکتوز است). مانند شیر خشک‌های بیومیل ال اف - نان ال اف - ببلاک کامفورت(کم لاکتوز) - سیمیلاک کامفورت(کم لاکتوز) و… .

 انواع شیر خشک مخصوص نوزادان نارس

 این نوع شیر مخصوص نوزادانی تولید شده که پیش از موعد به دنیا آمده‌اند و نیاز به تغذیه‌ای با کالری و پروتئین بیشتر دارند. این محصول حاوی پروتئین‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی و اغلب حاوی تری گلیسیرید است. بنابراین، شیر خشک مخصوص نوزادان نارس معمولاً دارای تراکم بالاتری از این مواد مغذی می‌باشد. استفاده از شیر خشک مخصوص نوزادان نارس می‌تواند به بهبود وزن‌گیری، رشد مغزی و سلامت عمومی نوزاد کمک کند و برای نوزادانی که تازه بدنیا آمده باعث افزایش وزن و رشد و تکامل آنها می‌شود. مانند شیر خشک‌های آپتامیل  PDF  و FMS - پری بیومیل - پری نان و… .

انواع شیر خشک آنتی رفلاکس ( AR)

شیر خشک آنتی رفلاکس به‌طور خاص برای نوزادانی که دچار رفلاکس معده‌ای و مری هستند، تهیه می‌شود تا به کاهش رفلاکس کمک کند. رفلاکس معده زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده به مری باز می‌گردد و باعث ناراحتی نوزاد می‌شود. شیر خشک آنتی رفلاکس شامل ترکیبات خاصی است که به غلیظ شدن شیر در معده کمک می‌کند و بنابراین احتمال بازگشت محتویات معده به مری را کاهش می‌دهد. این شیر خشک معمولاً حاوی کربوهیدرات‌های خاص مانند نشاسته است که باعث غلظت بیشتر شیر می‌شود و همچنین پروتئین‌های هیدرولیز شده که هضم آن‌ها را برای نوزاد آسان‌تر می‌کند. این شیر خشک می‌تواند به کاهش علائم رفلاکس و راحت‌تر غذا خوردن نوزاد و رشد او کمک کند. مانند شیر خشک‌های نان ای آر ، بیومیل ای آر، ببلاک ای آر و… .

انواع شیر خشک ضدنفخ و آنتی کولیک

شیر خشک ضد نفخ برای کاهش نفخ و مشکلات گوارشی در نوزادان تهیه شده است. این نوع شیر خشک‌ها معمولاً حاوی پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها هستند که به کاهش نفخ کمک می‌کنند. همچنین، استفاده از شیر خشک‌های هایپوآلرژنیک (مانند آپتامیل پرونوترا) که حاوی پروتئین‌های هیدرولیز شده هستند، به کاهش نفخ و کولیک کمک می‌کند. همیشه قبل از تغییر رژیم غذایی نوزاد، با پزشک اطفال مشورت کنید. در ترکیبات این نوع شیر، لاکتوز کمتر است و بنابراین هضم آسانتری دارد. همچنین در رفع یبوست موثر است. مانند شیر خشک نان کامفورت، آپتامیل پرونوترا .

انواع شیر خشک فاقد گلوتن

 مناسب نوزادانی است که به لاکتوز، گلوتن، شیر گاو و پروتئین سویا حساسیت دارند و دچار اسهال شدید می‌شوند. مانند شیرخشک های بیومیل ال اف، بیومیل پلاس و… .

انواع شیر خشک غنی‌شده با آهن

 این نوع شیر برای نوزادانی که نیاز به مکمل‌های آهن دارند، تهیه شده است. شیر خشک غنی‌شده با آهن به‌طور خاص برای تأمین نیازهای تغذیه‌ای نوزادان (بوِیژه تامین آهن) تولید می‌شود. این نوع شیر خشک شامل مقادیر اضافی آهن است که به پیشگیری از کمبود آهن و تقویت رشد و نمو مغزی و جسمی نوزاد کمک می‌کند. آهن نقش مهمی در تشکیل هموگلوبین و انتقال اکسیژن در بدن دارد، بنابراین استفاده از شیر خشک غنی‌شده با آهن می‌تواند به بهبود سلامت عمومی و جلوگیری از کم‌خونی در نوزادان کمک کند. این نوع شیر خشک معمولاً برای تامین نیازهای خاص تغذیه‌ای نوزادان توصیه می‌‍شود.مانند شیرخشک های نان کید HMO، کیدویت، نان اچ آ، نان 1 اوپتی پرو ، آپتامیل پرونوترا و… .

انواع شیر خشک سویا

 این نوع شیر برای نوزادانی که نمی‌توانند شیر گاو را تحمل کنند یا به پروتئین‌های شیر گاو حساسیت دارند، مناسب است. شیر سویا از پروتئین‌های گیاهی تهیه می‌شود و به عنوان جایگزینی برای شیر گاو کاربرد دارد. این نوع شیر خشک معمولاً برای نوزادانی که به پروتئین‌های موجود در شیر گاو حساسیت دارند یا دچار عدم تحمل لاکتوز هستند، مناسب است. شیر خشک سویا شامل تمامی مواد مغذی ضروری مانند پروتئین‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی است که نیازهای تغذیه‌ای نوزاد را تأمین می‌کند. همچنین، این نوع شیر خشک به راحتی هضم می‌شود و در کاهش علائم و مشکلات گوارشی در نوزادان حساس موثر است.مانند شیرخشک های ایزومیل، بیومیل سوی و… .

انواع شیر خشک برای مشکلات گوارشی

شیر خشک ها میتوانند در کودکان مختلف ، ناراحتی های گوارشی متفاوت ایجاد کنند. از جمله اسهال یا یبوست یا درد شکمی یا رفلاکس و…

بهترین شیر خشک برای نوزاد براساس ماده اصلی تشکیل دهنده

•  بر پایه شیر گاو: این نوع شیر از شیر گاو تهیه شده است و مناسب نوزادن تازه متولد شده تا یک سالگی می‌باشد.
•  بر پایه سویا: این نوع شیر فاقد شیر گاو است و مناسب کودکانی است که عدم تحمل لاکتوز و مشکلات گوارشی و نفخ دارند.
•  بر پایه شیر بز: این محصول فاقد شیر گاو  است. ترکیبات این نوع شیر اندکی لاکتوز دارد. مانند شیر خشک بزگلدن گات.

میزان تغذیه کودک با شیر خشک

میزان تغذیه هر نوزادی متفاوت است. میزان مصرف و مدت زمان تغذیه کودک با شیر خشک، به نیاز او بستگی دارد. در اینجا به نکات مهم در مورد تغذیه نوزاد با شیر خشک در روزها، هفته‌ها و ماه‌های اولیه آنها اشاره شده است.

متن انگلیسی:

Every baby is different. How much and how often your baby feeds will depend on their needs. Here are a few things to know about infant formula feeding during their first days, weeks, and months

سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه می‌کند که شیرخواران از 6 ماهگی علاوه بر شیر مادر، غذاهای کمکی دریافت کنند. در ابتدا، کودکان باید بین 6 تا 8 ماهگی 2 تا 3 بار در روز غذای کمکی دریافت کنند و بین 9 تا 11 ماه تا 12 تا 24 ماهگی به 3 تا 4 بار در روز افزایش یابد.

شکم نوزاد تازه متولد شده شما کوچک است. آنها برای سیر شدن، نیازی به خوردن شیرخشک زیاد با هر بار تغذیه ندارند. اگر کودک شما فقط شیر خشک می‌خورد و تعذیه با شیر مادر ندارد، در روزهای اول تولد، هر 2 تا 3 ساعت، مقدار 1 تا 2 اونس ( معادل با 29 تا 59 میلی لیتر) شیر خشک به او بدهید. در صورت بروز علائم گرسنگی، مقدار بیشتری شیر می‌توانید به آنها بدهید.اکثر نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، در 24 ساعت، بطور معمول 8 تا 12 بار  تغذیه می‌شوند. همانطور که کودک شما رشد می‌کند، شکم او نیز بزرگ می‌شود. آنها قادر خواهند بود در هر بار شیر خوردن، شیر خشک بیشتری بنوشند و زمان بین شیردهی طولانی‌تر خواهد شد.

نکته: در روز اول شیردهی به طور متوسط 3 بار ادرار و مدفوع و 2 بار تعویض پوشک وجود دارد و بین 8 تا 12 بار شیردهی روزانه به صورت هر 1 تا 2 ساعت در روز و حداقل هر3 ساعت در شب.

نکته: آغوز چیست؟ پس از تولد به مدت حدودا 2 هفته، شیرمادر یک مایع غلیظ زرد رنگ میباشد که به آن آغوز یا کلستروم گویند.آغوز به نسبت شیر معمولی حاوی پروتئین بیشتر و قند و چربی کمتر و آنتی بادی های بسیاری بوده که تقویت کننده سیستم ایمنی نوزاد برای مقابله با انواع عفونت ها و مواد غذایی نا مناسب می باشد؛ حتی آغوز میتواند به دفع بیلی روبین کمک کند و نقش حیاتی در جلوگیری از زردی نوزاد دارد. هر چه نوزاد بزرگترمیشود، نیاز بدن او به کالری بیشتر میشود.

تغذیه کودک در هفته‌ها و ماه‌های اول

در طول چند هفته و چند ماه اول، زمان بین تغذیه طولانی‌تر می‌شود. اکثر نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند در این سن تقریباً هر 3 تا 4 ساعت یکبار باید تغذیه شوند. این بدان معناست که ممکن است لازم باشد کودک خود را برای شیر دادن بیدار کنید. می‌توانید برای کمک به بیدار کردن نوزادتان، نوازش، درآوردن یا تعویض پوشک را امتحان کنید.

ممکن است تعداد دفعات تغذیه طولانی یا کوتاه باشند. مقدار مصرف شیر نوزادان معمولاً به تامین نیاز آنها بستگی دارد و وقتی سیر می‌شوند دیگر میلی به غذا ندارند.

تغذیه کودک از 6 تا 12 ماهگی

هنگامی که کودک شما علائم گرسنگی را نشان می‌دهد، لازم است به غذا دادن به او ادامه دهید. اکثر کودکان 6 تا 12 ماهه حدود 5 تا 6 بار در 24 ساعت، به شیر خشک یا غذاهای جامد مخصوص نوزادان نیاز دارند. هنگامی‌که که به تدریج همراه با رشد کودک، برای تغذیه کودک خود از غذاهای جامد بیشتری استفاده می‌کنید، به تدریج به شیر خشک کمتری نیاز خواهد داشت.

تغذیه کودک از 12 تا 24 ماهگی

هنگامی که کودک نوپای شما به 12 ماهگی رسید، می‌توانید به جای شیر خشک مخصوص شیرخوار، از شیر کامل گاو پاستوریزه ساده یا نوشیدنی سویای غنی شده بدون شیرینی استفاده کنید. می‌توانید این کار را به تدریج انجام دهید. ممکن است بخواهید برای جایگزین کردن نوع تغذیه کودک خود از شیر گاو شروع کنید.

سازمان غذا و دارو (FDA) به ارائه دهندگان خدمات بهداشتی توصیه می‌کند برای اطمینان از ایمنی و حفظ کیفیت مواد مغذی شیر خشک، شیر خشک نوزاد را مطابق دستورالعمل‌های روی برچسب شیر خشک تهیه کنند. این برچسب‌ها همچنین باید حاوی اطلاعات مربوط به نگهداری و روش مناسب تهیه شیر خشک باشد.

انواع شیرخشک کودکان

انواع شیر خشک

شیر خشک معمولی

این شیر خشک حاوی تمام مواد موجود در شیر و در واقع نوعی مکمل غذایی است که به‌طور ویژه برای نوزادان و شیرخواران سالم تولید شده است تا نیازهای تغذیه‌ای آن‌ها را تأمین کند. ترکیبات این نوع شیر خشک شامل پروتئین‌ها، چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم برای رشد و نمو نوزاد است که از شیر گاو تهیه می‌شود و ترکیب آن به‌گونه‌ای تنظیم شده که به‌راحتی هضم شود و به سلامت عمومی و رشد بهینه نوزاد کمک کند. همچنین، این شیر خشک به عنوان جایگزینی مناسب برای شیر مادر در مواقعی که شیردهی امکان‌پذیر نیست، مورداستفاده قرار می‌گیرد.

چندین نکته

• اگر روی  شیر خشک نوشته باشد “Kids” یعنی مناسب 2 سال به بالا بوده و مانند شیر گاو میباشد.
• اگر روی  شیر خشک نوشته باشد “starter” یعنی مناسب نوزاد در 6 ماه اول زندگی میباشد.
• اگر روی  شیر خشک نوشته باشد “follow on”  یعنی مناسب نوزاد در 6 ماه دوم زندگی میباشد.
• اگر روی  شیر خشک نوشته باشد “grow up”  یعنی مناسب نوزاد 1 سال به بالا میباشد.
• اگر روی  شیر خشک نوشته باشد “PUFA”  یعنی حاوی اسید های چرب موجود در شیر مادر میباشد. 

• هر 100 سی سی شیر خشک آماده شده بین 67 تا 70 کیلوکالری انرژی تولید میکند که به معنای چاق کننده بودن شیر نیست.
• لاکتوز:
  • نوعی  قند خوب است که در همه شیر ها اعم از شیر مادر و شیر گاو و شیر خشک های معمولی وجود دارد. این قند راحت جذب شده و در نقش پری بیوتیک نیز میباشد.(پری بیوتیک مواد غذایی لازم برای میکروب های مفید روده میباشد) و در حرکت منظم روده و دفع منظم نقش دارد. 
  • اگر نوزاد شیر خشک بدون لاکتوز مصرف کند دیگر دفعی به راحتی زمانی که شیر خشک معمولی حاوی لاکتوز مصرف میکرده ندارد  و نوزاد دچار یبوست میشود. 
  • لاکتوز همچنین برای جذب سدیم و کلسیم کمک کننده است، پس در صورت استفاده طولانی مدت از شیر  های بدون لاکتوز، یکسری مشکلات متابولیکی نیز برای نوزاد به وجود می آید. پس باید مدت محدود از شیر های بدون الکتوز استفاده کرد.  
  • در شیر های بدون لاکتوز (Lactose free = LF) به جای لاکتوز، به عنوان قند از مالت، دکسترین و نشاسته ذرت و ... استفاده میشود. شیر های LF  کالری و چربی  کمتری دارند؛ چون حین پروسه تولید، یکسری از چربی ها هم پایدار نیستند و از بین میروند. 
  • بنابراین برای نوزاد با عدم تحمل لاکتوز طولانی  مدت (بیش از 2-1 هفته)،  شیر LF برای مدت طولانی تجویز نمیشود بلکه از شیرهایی مانند پپتی جونیور که لاکتوز ندارند یا شیرهایی که بر پایه  آمینواسید ها هستند تجویز میشود.
  • از طرف دیگر زمانی که نوزاد دچار اسهال طولانی مدت عفونی یا اسهال بر اثر حساسیت به شیر گاو میگردد، در اثر اسهال و ایجاد محیط اسیدی ، پرزهای روده از بین میرود و ترمیم آن دو هفته به طول می انجامد؛ به دلیل از بین رفتن پرزها، آنزیم لاکتاز (هضم کننده لاکتوز شیر) درون آن نیز به حداقل میرسد. با نبودن آنزیم لاکتاز، مجبور هستیم که شیر خشک های بدون لاکتوز مانند پپتی جونیور به نوزاد بدهیم.
• در برخی از شیر خشک ها از نشاسته برنج یا صمغ های صناعی استفاده شده است:
  • این شیر خشک ها علی رغم اینکه آنتی رفلاکس نیستند، مناسب نوزادانی هستند که رفلاکس دارند و شیر را برمیگردانند. در واقع نشاسته برنج با برخورد با اسید معده، حالت خمیری پیدا کرده  و مانع از بازگشت شیر میشود.
  • این شیر خشک ها برای زیر 6 ماه مناسب نیست چون خمیری که تشکیل میشود قابلیت جذب ندارد و موجب یبوست میگردد. ممکن است که به صمغ  موجود در فرموال حساسیت و آلرژی داشته باشد.
• بسیار تاکید میشود که جهت جلوگیری از استفراغ نوزاد، از تعویض شیر خشک آن خودداری فرمایید.
• در شیر خشک های معمولی (رگولار) پروتئین وجود دارد؛ در شیر خشک HA پروتئین به ذرات کوچکتر شکسته شده و در شیرخشک پپتی، پروتئین به کوچکترین ذره شکسته شده است که موجب شل شدن مدفوع و افزایش دفع میگردد؛ بنابراین والدین باید آگاه باشند که میزان دفع نوزاد با شیر خشک پپتی بیشتر از HA و بیشتر از شیر خشک های معمولی است.
• در شیر مادر، اسید چرب غیر اشباع وجود دارد که در شیر گاو و شیر خشک نمیباشد. به همین دلیل ARA یا آراشیدونیک اسید و DHA یا دوکوزاهگزانوئیک اسید به شیر خشک ها اضافه گردیده است.
• در انواع شیرها، کلسترول وجود ندارد؛ بلکه در همگی نوع چربی، تریگلیسیرید میباشد. تریگلسیرید ها چربی های گیاهی هستند؛ بهترین چربی برای جذب و چاق کننده ترین، تریگلیسیرید با زنجیره متوسط ( Triglycerides chain-Middle = MCT) است. تری گلیسیرید ها ذاتا چربی های گیاهی  هستند ؛ برای همین است که آجیل چاق کنندگی زیادی دارد چون سرشار از MCT میباشد. دلیل استفاده از حریره بادام در سن 6  ماهگی نیز به این دلیل است؛ این چربی را خالص سازی کردند و به چربی MCT تبدیل کردند که باعث چاق شدن بچه میشود. برای بچه  9 ماهه تا 1 سال که سوء تغذیه ندارد میتوان از MCT استفاده کرد که به صورت دارو cc100 (شربت ام سی تی اویل = MCT oil) در داروخانه موجود است. دوز  مصرفی آن Day/kg/ml 1-3 میباشد. یعنی برای بچه Kg10 حدود ml10 به صورت منقسم بعد از خوردن شیر استفاده میشود. 
• در شیر های خشک ویتامین D وارد شده است اما در شیر مادر معمولا ویتامین D کم است و نیاز است که شیرخوار از مکمل ویتامین D حدود 400 واحد در روز دریافت کند.

• شیرخشک های نان ( نان1 و 2 و 3). حاوی HMO  و OPTIPRO میباشند. در واقع HMO یک نوع الیگوساکارید یکسان با شیر مادر است که به تقویت سیستم ایمنی کمک میکند و OPTIPRO یک پروتئین بهینه شده با باکتری های زنده و مفید می‌باشد که علاوه بر رشد، به تقویت سیستم ایمنی نیز کمک کرده و هضم شیر را آسان می‌کند. در حالی که شیر خشک نان کید غنی شده با آهن برای کودکان در حال رشد 3 سال به بالا بوده؛ علاوه برآن با داشتن باکتری های مفید جهت حفاظت دندان ها و رشد و تکامل مغز و بینایی و انرژی لازم برای رشد مناسب میباشد. لازم به ذکر است که نان کید وانیلی نیز در بازار موجود است.

 شیر خشک نان کید در مقایسه با شیر گاو حاوی آهن 43 برابر بیشتر، ویتامین سی 14 برابر بیشتر و ویتامین دی 7 برابر بیشتر و… . باید بدانید شیر خشک پری نان (Pre) مناسب نوزاد نارس می‌باشد. در سراسر جهان از هر 10 نوزاد، 1 نوزاد نارس به دنیا می‌آید که به دلیل عدم بلوغ فیزیکی و گوارشی و حرکت نامنظم روده، با سوجذب و هضم انواع مواد معدنی و ویتامین‌های شیر و کاهش روند رشد مواجه هستند؛ این شیر خشک با داشتن پروتئین و کالری بیشتر رشد را بهبود بخشیده و با داشتن ساختار لیپیدی، در مقایسه با بقیه شیر های pre، از یبوست جلوگیری کرده و قوام مدفوع را بهبود می‌بخشد. اما نان ای آر(AR) مناسب نوزادانی است که اسفنکتر(دریچه) بین معده و مری کامل شکل نگرفته و سرعت تخلیه معده کاهش یافته است و به دنبال آن رفلاکس اتفاق می‌افتد؛ از آنجایی‌که این شیرخشک دارای فرمول غلیظ شده غالب آب پنیر و پروبیوتیک می‌‍باشد. رفلاکس را تا 80% بهبود می‌بخشد و به واسطه آب پنیر(OPTIPRO)، هضم را آسان کرده و سرعت تخلیه معده را تسریع می‌کند.

 شیرخشک نان ال اف یا لاکتوز فری (LF) مناسب نوزادنی است که دچار عدم تحمل لاکتوز و اسهال حاد می‌شوند. از آنجایی‌که ممکن است 8 هفته طول بکشد تا کودک توانایی هضم لاکتوز خود را بازیابد، این شیر خشک گزینه مناسبی است چرا که بدون لاکتوز و حاوی پروبیوتیک ضد اسهال و نوکلئوتیدهای ترمیم کننده روده و اسماریته پایین می‌باشد که جذب روده را بهبود بخشیده و حاوی آلفالاکتالبومین بوده که در بین آمینواسیدها به شیر مادر نزدیک‌تر می‌باشد و پروتئین وی آن، هضم را بهبود بخشیده است. نکته اینکه نان بدون لاکتوز حاوی مقدار کمی لاکتوز بوده در نوزادانی گالاکتوزمی (عدم توانایی هضم گالاکتوز به گلوکز) یا سوجذب لاکتوز قابل مصرف نیست. شیر خشک نان کامفورت حاوی منیزیم و پروبیوتیک بالا و لاکتوز کم می‌باشد؛ مخصوصا نوع پروبیوتیک آن به جهت رفع انواع اختلالت گوارشی از جمله نفخ و بهبود عملکرد روده و تولید آنزیم لاکتاز، محصول را متمایز می‌کند. و موجب می‌شود دفعات دفع مدفوع تا 43% و کیفیت خواب نوزاد و خانواده تا 66% و کاهش زمان گریه به دلیل کولیک تا 78%  اصلاح شود.

• شیر خشک های گیگوز (گیگوز 1 و 2 و یکسال به بالا). مناسب راحتی دستگاه گوارش بوده و حاوی مخلوطی از چربی با اسیدچرب برای جذب بهتر کلسیم و پروبیوتیکی برای کاهش کولیک و گریه شیرخوار و حاوی 100% لاکتوز برای دفع آسانتر مدفوع میباشد.

• شیر خشک های پپتامن و ریسورس:
  • پپتامن جونیور غذایی کامل بر پایه پپتید است که جهت رفع نیازهای تغذیه‌ای کودکانی که سوء هضم و سوء جذب و یا سوء تغذیه ناشی از بیماری‌های مزمن و حاد دارند مورداستفاده قرار می‌گیرد. این مکمل مناسب 1 تا 10 سال می‌باشد. با افزایش تعداد پیمانه‌ها، کالری دریافتی نیز بیشتر می‌شود؛ به طوری‌که هر یک لیوان از این شیر قادر به تامین 250 کیلوکالری انرژی می‌باشد. این مکمل حاوی 12% پروتئین است که تمامی این مقدار به پروتئین وی با کیفیت بالا اختصاص داده شده و انواع اسیدآمینه های ضروری و شاخه دار را تامین می‌کند و پپتید بودن پروتئین آن موجب شکسته پروتئین به اسیدآمینه‌هایی با هضم و جذب بالاتر و باعث انرژی زایی و ترمیم بافت عضلانی و تقویت سیستم ایمنی و تخلیه سریعتر گوارش و جلوگیری از رفلاکس شده و پپتیدهای آن موجب جذب بهتر و جلوگیری از اسهال شده است و از آنجایی که این محصول فاقد گلوتن بوده، در بیماران مبتلا به سلیاک قابل استفاده است. مناسب کودکانی است با سوء جذب یا هایپوآلبومینمیا یا بستری در آی سی یو یا تغذیه با لوله یا تغذیه وریدی یا فلج مغزی یا قبل و بعد از جراحی یا شیمی درمانی یا بیماری‌های گوارشی یا سوختگی یا زخم یا آسیب یا ایدز یا بیمارن قلبی و... . در یک لیوان آب جوشیده خنک، 7 پیمانه به صورت خوراکی یا وریدی قابل استفاده است.
  • ریسورس جونیور غذایی کامل  جهت رفع نیازهای تغذیه ای کودکان و مناسب 1 تا 10 سال می‌باشد. با افزایش تعداد پیمانه‌ها، کالری دریافتی نیز بیشتر می‌شود؛ به طوری‌که هر یک لیوان از این شیر قادر به تامین 250 کیلوکالری انرژی می‌باشد. این مکمل حاوی 12% پروتئین است که تمامی این مقدار به پروتئین وی با کیفیت بالا اختصاص داده شده و انواع اسیدآمینه‌های ضروری و شاخه‌دار را تامین می‌کند و پپتید بودن پروتئین آن موجب شکسته پروتئین به اسیدآمینه‌هایی با هضم و جذب بالاتر، باعث کمک به رشد بهتر کودک و ایجاد تحمل گوارشی بالاتر، تقویت سیستم ایمنی، تخلیه سریعتر گوارش و جلوگیری از رفلاکس شده و پپتیدهای آن موجب جذب بهتر و جلوگیری از اسهال شده است و از آنجایی که این محصول فاقد گلوتن بوده در بیماران مبتلا به سلیاک قابل استفاده است. مناسب میان وعده مغذی در کودکان 1 تا 10 سال و درمان سوتغذیه و اختلال رشد و حتی قبل و بعد از جراحی می‌باشد. در یک لیوان آب جوشیده خنک، 7 پیمانه به صورت خوراکی  و دو بار در روز قابل استفاده است. اما برای تغذیه وریدی و بیماران مبتلا به گالاکتوزمیا مناسب نیست.
• شیرخشک‌های بدون لاکتوز(LF) و مناسب پیشگیری یا درمان اسهال مانند نان ال اف و ببلاک ال اف و…
• شیر خشک‌هایی با لاکتوز کم مانند ببلاک کامفورت و سیمیلاک کامفورت و…
• شیر خشک مناسب نوزادان نارس قبل از ترخیص و با وزن کمتر از 2/5 کیلوگرم مانند پری نان و آپتامیلFMS و آپتامیلpre و ببلاک پری مچور و…
• شیر خشک مناسب نوزادان نارس بعد از ترخیص مانند آپتامیلPDF و ببلاکPDF و سیمیلاک نئوشور و…
• شیر خشک مناسب رفلاکس زیاد مانند نانAR و بیومیلAR و…
• شیر خشک مناسب پیشگیری از حساسیت مانند نانHA و آپتامیلHA و…
• شیر خشک مناسب حساسیت به شیر گاو مانند آپتامیل پپتی و آپتامیل پپتی جونیور و بیومیل سوی و ایزومیل و…
• شیر خشک مناسب رفع نفخ و کولیک نوزاد مانند نان کامفورت و ببلاک کامفورت و…
• شیر خشک مناسب پیشگیری یا درمان یبوست مانند شیر خشک های حاوی پروبیوتیک
• شیر خشک مناسب افزایش وزن نوزاد مانند ریسورس جونیور و پپتامن جونیور و پدیاشور و نوترینی درینک و اینفنترینی درینک و…
• شیر خشک حاوی آهن زیاد مانند نان کید HMO
• روی شیر خشک نان کید نوشته شده مناسب کودکان بالای 3 سال؛ در حالیکه به دستور وزارت بهداشت برای کودک بالای 2 سال نیز قابل استفاده و حتی مفیدتر از شیر پاستوریزه است.
• در هر پیمانه از شیرخشک‌های معمولی 20 کیلوکالری و در هر پیمانه از شیرخشک های پری (pre) 24 کیلوکالری موجود می‌باشد.
• شیرخشک‌های ای آر(AR) به علت وجود ماده نشاسته مانند؛ غلظت زیاد در حد ماست رقیق دارند و احتمال بالا آوردن نوزاد را به حداقل می‌رسانند.
• اگر نوزاد دچار اسهال شد باید از دادن هرگونه مواد غذایی شیرین به نوزاد خودداری کنید . فقط موز ممنوعیتی ندارد و از روز سوم ابتلا به اسهال باید شیرخشک‌های ال اف(LF) را به مدت نهایتا دو هفته به نوزاد بدهید. چون استفاده طولانی مدت از شیرخشک‌های ال اف باعث به هم ریختن آنزیم روده می‌گردد.
• آگاه باشید که آماده و رقیق سازی شیر خشک باید دقیق طبق جدول روی قوطی انجام گیرد چون رقیق سازی نادرست موجب بیمار شدن نوزاد می‌گردد.
• شیر خشک جدیدی که وارد بازار شده، شیر خشک آلترا نام دارد که مانند شیرهای پپتی مناسب حساسیت به شیرگاو می‌باشد. در واقع مناسب نوزادان و کودکان خردسالی است که به دلیل آلرژی یا سایر مشکلات گوارشی قادر به تحمل شیر خشک بر پایه شیر گاو نیستند. حاوی پروتئین هیدرولیز شده بوده که برای سیستم گوارشی ملایم است و به کاهش بروز واکنش های آلرژیک کمک می‌کند. علاوه بر این با داشتن ویتامین‌ها و مواد معدنی برای رشد کامل نوزاد مفید می‌باشد. این شیر خشک فاقد لاکتوز، گلوتن و سویا بوده و گزینه‌ای بسیار تخصصی برای هضم آسان در نوزادانی با معده حساس می‌باشد.
• شیر خشک جدید دیگری که وارد بازار شده، شیر خشک ماجان کید نام دارد که با داشتن انواع ویتامین ها و مواد معدنی و امگا3و6  و انواع پروبیوتیک ها جهت تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از ابتلا به انواع عفونت ها بسیار مفید است و مناسب رشد کودکان 3 سال به بالا میباشد.

سایر شیر خشک‌های مکمل غذایی

این شیرها نوعی شیر خشک هستند که به‌طور خاص برای نوزادان و کودکانی که نیازهای تغذیه‌ای ویژه‌ای دارند، تولید شده است. این نوع شیر خشک شامل ترکیبات خاصی است که به کنترل وزن و مدیریت رژیم غذایی کودک کمک می‌کند. در ترکیبات این شیر خشک مقادیر مختلفی از پروتئین، چربی و کربوهیدرات وجود دارد که نیازهای ویژه کودکانی که دارای مشکلات وزنی یا نیازهای تغذیه‌ای خاصی هستند، تامین می‌کند. همچنین این نوع شیر بر حسب نیاز و شرایط نوزاد مثلا رفلاکس، کولیک، اسهال و حساسیت توصیه می‌شود. استفاده از این شیر خشک‌ها باید با مشاوره و نسخه پزشک انجام شود تا مطمئن شوید که نیازهای تغذیه‌ای کودک به‌درستی تأمین می‌شود.

نکته: هر قوطی از زمان بازشدن تا یک ماه قابل نگهداری است. محلول آماده شده در ظرف درب دار، حداکثر تا 4 ساعت در دمای اتاق و در یخچال تا 12 ساعت قابل نگهداری است.

• جدول آماده سازی شیرخشک

حتما از پیمانه ی خشک، سر صاف درون قوطی شیرخشک استفاده کنید. دمای آب جوشیده باید تا حد دمای بدن پایین آورده شود.

نحوه انتخاب بهترین شیر خشک برای نوزاد و کودک

در مورد انتخاب شیر خشک برای نوزاد و کودک، هیچ پاسخ یکسانی برای همه افراد وجود ندارد، اما برای شروع، مشورت با پزشک ایده خوبی است. آنها می‌توانند گزینه مناسب را بر اساس نیازهای کودک شما توصیه کنند. پس از مشورت با پزشک و تهیه شیرخشک، بعد از مصرف، فقط به واکنش کودک خود توجه کنید. برخی از نوزادان شکم حساسی دارند، بنابراین ممکن است به شیر خشکی نیاز داشته باشند که کمی ملایم‌تر باشد.

انتخاب بهترین شیر خشک برای نوزاد می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با رعایت نکات زیر می‌توانید تصمیم بهتری بگیرید:

• مشاوره با پزشک: همیشه قبل از انتخاب شیرخشک برای کودک خود، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می‌تواند بر اساس نیازها و شرایط نوزاد، بهترین گزینه را به شما توصیه کند.
• مطالعه برچسب‌ها: برچسب ترکیبات و محتویات شیر خشک را به دقت مطالعه کنید و اطمینان حاصل کنید که شامل پروتئین‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم برای رشد نوزاد است.
• شناسایی حساسیت‌های کودک خود: اگر نوزاد شما حساسیت‌های خاصی دارد (مانند حساسیت به لاکتوز یا پروتئین‌های شیر گاو)، به دنبال شیر خشک‌های مخصوص باشید که مخصوص این نوع حساسیت‌ها تهیه شده اند، مانند شیر خشک بدون لاکتوز یا شیر خشک هیپوآلرژنیک.
• نوع شیر خشک: شیر خشک‌ها به چندین نوع مختلف تقسیم می‌شوند مانند شیر خشک‌های معمولی، شیر خشک‌های سویا، شیر خشک‌های مخصوص نوزادان نارس و غیره. انتخاب نوع مناسب به نیازهای خاص نوزاد بستگی دارد.
• کیفیت برند: از برندهای معتبر و شناخته شده استفاده کنید. برندهای معتبر معمولاً از استانداردهای کیفیتی بالاتری برخوردار می‌باشند و مطمئن‌ترین انتخاب برای تغذیه نوزاد شما هستند.
• تاریخ انقضا: همیشه به تاریخ انقضای محصول دقت کنید و از خرید محصولاتی که نزدیک به تاریخ انقضا هستند خودداری کنید. 
• آگاه باشید که هر قوطی شیر خشک از زمان باز شدن تا 3 الی 4 هفته در جای خشک و خنک قابل نگهداری است.
• شیر خشک آماده شده تا 24 ساعت در درب یخچال و 1 ساعت در دمای خنک اتاق قابل نگهداری است.

نحوه تهیه انواع شیر خشک

در صورتی‌که برای تغذیه کودک خود از شیرخشک استفاده می‌کنید، شما می‌توانید شیر خشک را از داروخانه‌ها، فروشگاه‌های معتبر تهیه کنید. اما داروخانه‌ها اغلب معتبرترین محل برای تهیه انواع شیرخشک هستند. برای خریداری شیرخشک از داروخانه‌ها توجه داشته باشید که حتما کدملی کودک خود را به همراه داشته باشید. همچنین اگر می‌خواهید شیرخشک را برای مصرف درمانی مانند موارد حساسیت کودک به لاکتوز یا رفلاکس معده و سایر موارد تهیه کنید، به همراه داشتن نسخه پزشک لازم است، اما در صورتی که شیرخشک بعنوان مکمل غذایی مورداستفاده  قرار می‌گیرد نیازی به نسخه پزشک نمی‌باشد( مگر در مواردی که کمبود آن محصول دربازار باشد.)

نتیجه گیری

تغذیه کودک با شیر خشک می‌تواند یک گزینه مناسب و کاربردی برای والدینی باشد که به دلایل مختلف قادر به شیردهی نیستند یا ترجیح می‌دهند از شیر خشک استفاده کنند. این مکمل غذایی تمام مواد مغذی لازم برای رشد و تکامل نوزاد را فراهم می‌کند و از اهمیت بالایی برخوردار است. با این حال، انتخاب شیر خشک مناسب باید با دقت، براساس نیاز و شرایط کودکان و مشاوره پزشک انجام شود تا نیازهای ویژه نوزاد به بهترین شکل فراهم شود. همچنین، رعایت دقیق دستورالعمل‌های تهیه و نگهداری شیر خشک برای حفظ سلامت و ایمنی نوزاد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

پرسش و پاسخ

1. تغییر از شیر مادر به شیر خشک چه عوارضی دارد؟

اگر بخواهید شیرخشک را به سرعت جایگزین شیر مادر کنید، کودک دچار برخی عوارض جانبی مانند گاز معده، ناراحتی معده و حتی یبوست می‌شود. قبل از استفاده از مکمل شیرخشک برای کودک خود یا جایگزین کردن شیرخشک به جای شیر مادر، مدت سه تا چهار هفته صبر کنید. نوزاد خود را به تدریج از شیر مادر جدا کنید تا بدن او و  همچنین خودتان با شرایط سازگار شوید.

2. بهترین سن برای تغذیه کودک با شیر خشک چه سنی است؟

در 6 ماه اول تولد کودک، شیر مادر کاملترین منبع غذایی است که کودک شما برای تامین نیازهای تغذیه‌ای خود نیاز دارد. اگر نوزادتان را قبل از ۱۲ ماهگی از شیر گرفته اید، حتما برای تغذیه کودک خود از شیر خشک غنی شده با آهن استفاده کنید. شیردهی باید تا 12 ماهگی کودک ادامه یابد (و پس از آن تا زمانی که نوزاد و مادر مایل هستند می‌توانند ادامه دهند).

3. کدام شیر خشک برای نوزادان بهتر است؟

برای انتخاب بهترین شیر خشک برای نوزاد خود بهتر است از شیرخشک‌های غنی شده با آهن استفاده کنید، مگر اینکه پزشک کودکتان بگوید این نوع شیرخشک را تهیه نکنید. همچنین شیرخشک‌های استاندارد مبتنی بر شیر گاو انتخاب مناسبی می‌تواند باشد. تقریباً همه نوزادان از شیرخشک‌های مبتنی بر شیر گاو به خوبی استفاده می‌کنند. ترکیبات این نوع شیر با پروتئین شیر گاو ساخته می‌شوند که بیشتر شبیه شیر مادر است. با این وجود، انتخاب گزینه مناسب باید براساس نیاز بدنی و وضعیت کودک، حساسیت‌های موجود و مشورت با پزشک انجام شود.

4. بهترین شیرخشک برای وزن گیری نوزاد کدام هستند؟

برای والدینی که بدنبال شیر خشک‌هایی هستند که به وزن گیری نوزاد آنها کمک می‌کند، مکمل‌های آپتامیل1. شیر خشک ببلاک 2. شیر خشک آپتامیل 2. شیر خشک آپتاکید، شیر خشک تروکید، گین آپ کارن و مکمل غذایی پدیاشور توصیه می‌شود.

5. چرا شیر خشک باعث اسهال میشود؟

برخی نوزادان دارای خصوصیت عدم تحمل لاکتوز می‌باشند؛ بدین معنا که به لاکتوز حساسیت دارند و معمولا با خوردن شیرهای معمولی دچار اسهال می‌شوند.

منبع

infant formula for babies