جدیدترین یافته‌ها درباره کبد چرب غیر الکلی در سال 2024

علائم و نشانه‌های کبد چرب غیر الکلی

نوع NAFLD کبد چرب غیر الکلی اغلب علائمی ندارد. افرادی که دچار این عارضه می‌شوند، ممکن است علائم  زیر در آنها مشاهده شود:

• خستگی
• عدم احساس خوب، یا بدحالی
• وجود درد یا ناراحتی در بخش بالای سمت راست شکم
   

علائم احتمالی نوع NASH و سیروز یا اسکار شدید، عبارتند از:

• احساس خارش پوست
• متورم شدن شکم (که «آسیت» نیز نامیده می‌شود)
• تنگی نفس
• متورم شدن پاها
• تشکیل عروق خونی عنکبوت مانند، درست در زیر سطح پوست
• بزرگ شدن طحال
•  قرمز شدن کف دست
• زرد شدن رنگ پوست و چشم، یا یرقان

علل ایجاد بیماری کبد چرب غیرالکلی

کارشناسان از علت دقیق تجمع چربی در کبد برخی از افراد و عدم تجمع در کبد سایر افراد اطلاع دقیقی ندارند. همچنین به طور کامل نمی‌دانند که چرا در برخی افراد، کبد چرب به NASH تبدیل می‌شود.
بروز انواع کبد چرب NAFLD و NASH هر دو با موارد زیر مرتبط هستند:

این شرایط ممکن است زمینه را برای بروز کبد چرب ایجاد کند. با این حال، برخی از افراد حتی اگر هیچ عامل خطری نداشته باشند به NAFLD مبتلا می‌شوند.

چه عواملی احتمال ابتلا به کبد چرب غیر الکلی را افزایش می‌دهند؟

بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات سلامتی می‌توانند خطر ابتلا به NAFLD را افزایش دهند، از جمله:

• سابقه خانوادگی بیماری کبد چرب یا چاقی
• کمبود هورمون رشد، به این معنی که بدن هورمون کافی برای رشد نمی‌سازد.
• کلسترول بالا
• سطوح بالای تری گلیسیرید در خون
• مقاومت به انسولین
• سندرم متابولیک
• چاقی، به خصوص زمانی که چربی در مرکز کمر تجمع پیدا می‌کند.
• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• آپنه انسدادی خواب (وقفه تنفسی در خواب)
• دیابت نوع 2
• تیروئید کم کار یا کم کاری تیروئید
• کم کاری غده هیپوفیز یا هیپوفیز

احتمال بروز NASH در برخی شرایط بیشتر از سایر موارد است که این گروه‌های پرخطر شامل گروه های ذیل می‌باشد:

• افراد بالای 50 سال
• افرادی که عوامل خطر ژنتیکی خاصی دارند
• افراد چاق
• افراد مبتلا به دیابت یا قند خون بالا
• افرادی که علائم سندرم متابولیک مانند فشار خون بالا، تری‌گلیسیرید بالا و اندازه دور کمر دارند.

تشخیص NAFLD از NASH بدون ارزیابی و آزمایش بالینی دشوار است.

عوارض کبد چرب غیر الکلی

ایجاد اسکار شدید در کبد یا سیروز، از عوارض اصلی NAFLD و NASH است. سیروز به دلیل آسیب کبدی مانند آسیب ناشی از التهاب در نوع NASH اتفاق می‌افتد. همزمان با عملکرد کبد در توقف التهاب، بخش‌هایی دچار زخم می‌شود که فیبروز نیز نامیده می‌شود. با التهاب مداوم، فیبروز گسترش یافته و بافت کبد بیشتری را درگیر می‌کند.
در صورتی که اقدامات جهت بهبود محل زخم انجام نشود، سیروز می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• تجمع مایع در قسمت معده که «آسیت» نامیده می‌شود.
• گسستگی وریدهای متورم در مری، یا واریس مری، که ممکن است  خونریزی کنند.
• حالت‌هایی مانند گیجی، خواب آلودگی، و گفتار نامفهوم که به آن آنسفالوپاتی کبدی گفته می‌شود.
• پرکاری طحال، یا فعالیت بیش از حد طبیعی طحال، که می‌تواند باعث بسیار کم‌شدن تعداد پلاکت خون شود.
• سرطان کبد.
• نارسایی کبد در مرحله نهایی که نشان دهنده توقف عملکرد کبد است.

پیشگیری از کبد چرب غیر الکلی

برای کاهش خطر ابتلا به NAFLD:

• رژیم غذایی سالم داشته باشید: رژیم غذایی سالمی داشته باشید که سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی‌های سالم است.
• مصرف الکل و قندهای ساده را محدود کنید: از نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه، نوشیدنی‌های ورزشی، آبمیوه‌ها و چای شیرین خودداری کنید. مصرف الکل می‌تواند به کبد آسیب وارد کند و بهتر است از مصرف آن اجتناب کنید یا مصرف آن را به حداقل برسانید.
• بدن خود را در وزن مناسب نگه دارید: اگر دارای اضافه وزن یا چاق هستید، با پزشک خود همکاری کنید تا به تدریج وزن خود را کاهش دهید. در صورت داشتن وزن مناسب، با پیروی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، آن را حفظ کنید.
• ورزش کنید: بیشتر روزهای هفته فعالیت بدنی و ورزش داشته باشید. اگر ورزش را به‌طور منظم انجام نمی‌دهید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید و تأییدیه بگیرید.

تشخیص کبد چرب غیرالکلی

از آنجایی که NAFLD معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، اغلب در زمان انجام سایر آزمایشات، مشکل کبدی تشخیص داده می‌شود. به عنوان مثال، آزمایش خون انجام شده در طول یک معاینه سالانه ممکن است سطوح بالایی از آنزیم‌های کبدی را نشان دهد که می‌تواند منجر به انجام آزمایش‌های بیشتر و تشخیص NAFLD شود.
آزمایش‌هایی که برای تشخیص NAFLD، سایر بیماری‌ها و مشاهده میزان آسیب کبدی خطرناک انجام می‌شود عبارتند از:

آزمایش‌های خون

• شمارش کامل گلبول‌های خون (RBC و…).
• بررسی فاکتورآهن، که نشان دهنده میزان آهن در خون و سایر سلول‌ها می‌باشد.
• آزمایشات بررسی آنزیم‌ها و عملکرد کبدی.
• انجام آزمایش‌های مرتبط با هپاتیت ویروسی مزمن (مانند هپاتیت A، هپاتیت C و غیره).
• تست غربالگری بیماری سلیاک.
• قند خون ناشتا.
• تست هموگلوبین A1C که نشان می دهد قند خون شما چقدر پایدار است.
• پروفایل لیپیدی، که چربی‌های خون، مانند کلسترول و تری‌گلیسیرید را اندازه‌گیری می‌کند.

مراحل تصویربرداری

تست‌های تصویربرداری مورد استفاده برای تشخیص NAFLD عبارتند از:

• سونوگرافی شکم: که اغلب اولین آزمایشی است که در مواقع مشکوک‌ بودن به بیماری کبدی استفاده می‌شود.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن: این آزمایش‌ها در یافتن فیبروز خفیف کبد توصیه می‌شوند، اما برای تشخیص نوع NASH  از NAFLD مناسب نیستند.
• الاستوگرافی گذرا: نوع جدیدتری از سونوگرافی که سفتی کبد شما را اندازه‌گیری می‌کند. سفتی کبد نشانه فیبروز یا اسکار است.
• الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی: که تصویربرداری MRI را با امواج صوتی ترکیب می‌کند تا یک نقشه بصری یا الاستوگرام ایجاد کند که سفتی بافت‌های بدن را نشان می‌دهد.

بیوپسی کبد

اگر سایر آزمایش‌ها نشانه‌های بیماری کبدی پیشرفته‌تر یا NASH را نشان دهند یا اگر نتایج آزمایش شما نامشخص باشد، پزشک ممکن است بیوپسی کبد را پیشنهاد کند. بیوپسی کبد یک روش است که طی آن نمونه کوچکی از بافت کبد برداشته می‌شود. معمولاً با استفاده از سوزن از دیواره شکم انجام می‌شود. نمونه بافت در آزمایشگاه، برای علائم التهاب و جای زخم بررسی می‌شود. بیوپسی کبد، بهترین راه برای تشخیص NASH است و میزان آسیب کبدی را به وضوح نشان می‌دهد.
بیوپسی کبد می‌تواند ناراحت‌کننده باشد و خطراتی دارد که پزشک با جزئیات بیشتری وضعیت شما بررسی می‌کند. این روش با استفاده از سوزنی که از دیواره شکم عبور داده و وارد کبد می‌شود صورت می‌گیرد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم پایداری دارید که شما را نگران می‌کند، به پزشک خود مراجعه کنید.

درمان کبد چرب غیرالکلی

درمان کبد چرب معمولاً با کاهش وزن شروع می‌شود. این را می‌توان با خوردن یک رژیم غذایی سالم، محدودکردن اندازه وعده‌ها و ورزش انجام داد. کاهش وزن ممکن است سایر مشکلات سلامتی که منجر به NAFLD می‌شود را بهبود بخشد. به طور معمول، کاهش 10 درصد از وزن بدن یا بیشتر توصیه می‌شود. اما از دست دادن حتی 3 تا 5 درصد از وزن اولیه می‌تواند مزایایی داشته باشد. برای بعضی افراد، عمل جراحی برای کاهش وزن یا استفاده از داروها می‌تواند مؤثر باشد.
برای کسانی که سیروز ناشی از NASH دارند، ممکن است پیوند کبد مورد نیاز باشد.
درمان‌های بالقوه آینده
هیچ دارویی برای درمان کبد چرب یا NASH تأیید نشده است، اما چند دارو در آزمایشات بالینی در حال مطالعه هستند که ممکن است موثر باشند.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

با کمک پزشک خود، می‌توانید اقداماتی را برای مدیریت بیماری کبد چرب غیر الکلی انجام دهید:

• کاهش وزن: اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، تعداد کالری‌های مصرفی روزانه خود را کاهش دهید و فعالیت بدنی خود را افزایش دهید تا به آرامی وزن کم کنید. خوردن کالری کمتر کلید کاهش وزن و مدیریت این بیماری است. اگر در گذشته سعی کردید وزن کم کنید و نتوانستید، از پزشک خود کمک بخواهید.
• یک رژیم غذایی سالم انتخاب کنید: برنامه غذایی سالم سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل داشته باشید. پزشک شما ممکن است پرهیز یا محدودکردن برخی غذاها و نوشیدنی‌ها، مانند نان سفید، گوشت‌های قرمز و فرآوری شده، آبمیوه‌ها و نوشیدنی‌های شیرین را توصیه کند. تمام کالری‌های مصرفی خود را به دقت ثبت و پیگیری کنید.
• ورزش کنید و تحرک بیشتری داشته باشید: حداقل 150 دقیقه در هفته ورزش کنید. اگر در تلاش برای کاهش وزن هستید، ممکن است متوجه شوید که ورزش بیشتر مفید است. اما اگر قبلاً به طور منظم ورزش نمی‌کنید، ابتدا با پزشک خود مشورت و سپس به تدریج ورزش را شروع کنید.
• دیابت خود را مدیریت کنید: توصیه‌های پزشک خود را برای مدیریت دیابت خود دنبال کنید. داروهای خود را طبق گفته پزشک مصرف کنید و قند خون خود را بصورت مداوم کنترل کنید.
• میزان کلسترول و فشار خون خود را کاهش دهید: سطح کلسترول و فشار خون خود را در صورت بالا بودن، بهبود دهید. یک رژیم غذایی سالم، ورزش و داروها می‌تواند به حفظ کلسترول، تری‌گلیسیرید و فشار خون شما در سطوح سالم کمک کند.
• از کبد خود محافظت کنید: از چیزهایی که می‌تواند به سلامت کبد شما آسیب برساند اجتناب کنید. مثلا از مصرف الکل اجتناب کنید، دستورالعمل‌های مربوط به همه داروهای تجویزی و داروهای بدون نسخه را دنبال کنید، قبل از استفاده از مکمل‌های گیاهی با پزشک خود مشورت کنید، زیرا برخی از آن‌ها می‌توانند به کبد آسیب برسانند.

درمان جایگزین

تاکنون هیچ درمان دارویی جایگزینی برای درمان کبد چرب غیر الکلی تأیید نشده است. اما محققان در حال مطالعه هستند که آیا برخی مکمل‌ها یا ترکیبات طبیعی می‌توانند مفید باشند، مانند:

• ویتامین E: در تئوری، ویتامین E و سایر ویتامین‌ها به نام آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند با کاهش یا از بین بردن آسیب ناشی از التهاب، به محافظت از کبد کمک کنند. اما تحقیقات بیشتری لازم است. برخی شواهد نشان می‌دهد که مکمل‌های ویتامین E ممکن است برای افراد مبتلا به NAFLD که دیابت نوع 2 ندارند مفید باشد. مکمل‌های ویتامین E برای افراد مبتلا به اسکار جدی کبد یا دیابت نوع 2 توصیه نمی‌شود. ویتامین E ممکن است با افزایش اندک خطر بیماری قلبی و سرطان پروستات همراه باشد.
• قهوه کافئین دار: برخی از مطالعات نشان می‌دهد که قهوه ممکن است با کاهش خطر بیماری‌های کبدی مانند NAFLD و کاهش احتمال ایجاد اسکار برای کبد مفید باشد. تاثیر قهوه در ممانعت از آسیب کبدی هنوز مشخص نیست. اما تصور می‌شود که وجود ترکیبات خاصی در قهوه باعث کاهش التهاب و کندی رشد بافت اسکار می‌شود.
  اگر از قبل مصرف قهوه داشته‌اید، این نتایج ممکن است باعث شود احساس بهتری نسبت به قهوه صبحگاهی خود داشته باشید. اما اگر قبلاً  مصرف قهوه را در برنامه غذایی خود نداشته‌اید، این دلیل خوبی برای شروع مصرف قهوه می‌تواند باشد. در مورد مزایای احتمالی مصرف قهوه با پزشک خود مشورت کنید.
• انواع گیاهان دارویی نیز در سلامت کبد موثر هستند. از جمله:
  • خار مریم: این گیاه به دلیل توانایی در مسدود کردن و حذف سموم از سلول‌های کبدی و ترویج بازسازی سلول‌های کبدی، برای درمان انواع بیماری‌های کبدی مفید است. همچنین دارای خاصیت آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و ضد سرطانی می‌باشد. سیلیمارین یکی از مهمترین مواد تشکیل دهنده خار مریم است که برای درمان بیماری کبد چرب الکلی، هپاتیت ویروسی و بیماری‌های کبدی ناشی از سموم استفاده شده است.
  • کنگر فرنگی: یک آنتی اکسیدان است که به تحریک ترشح صفرا و بهبود هضم کمک می‌کند.
  • قاصدک: یک گیاه مدر بوده که به حفظ کبد و دفع سموم بدن کمک می‌کند.
  • ویتامین C و E: بیماری کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که مولکول‌های چربی  تری گلیسیرید، در سلول‌های کبدی تجمع می‌یابد. ویتامین‌های C و E به‌عنوان آنتی‌اکسیدان عمل کرده و از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند. این ویتامین‌ها همچنین در متابولیسم و عملکرد سیستم ایمنی نقش مهمی دارند.
  • کولین:  یک ترکیب حیاتی برای بهبود عملکرد کبد و جلوگیری از تجمع چربی در کبد می‌باشد.
  • آلفا لیپوئیک اسید: یک آنتی اکسیدان است که به تولید گلوتاتیون در بدن کمک می کند و در کنار دوز مناسب گلوتاتیون جهت پاکسازی کبد موثر است.
  • کورکومین: همان عصاره زردچوبه بوده که در سم زدایی و رفع التهاب سلول های کبد موثر است.
  • ال متیونین و گلوتاتیون و فسفاتیدیل کولین: آنتی اکسیدان قوی هستند.
  • متیونین و اینوزیتول و کولین: عوامل لیپوتروپیک هستند.(ممانعت کننده از تجمع چربی در کبد)
  • تائورین: بهبود پروفایل لیپیدی و سم زدایی از کبد

انواع مکمل‌های مناسب برای سلامت کبد در مقاله “بیماری‌های کبد: هر آنچه باید بدانید” ذکر گردیده است.

در اینجا یک برنامه 5 دارویی جهت درمان سریع آسیب و التهاب کبد و تنظیم آنزیم و سموم کبد معرفی می‌گردد.

• کپسول لیور ویت یوروویتال: حاوی ویتامین‌ها و عصاره‌های گیاهی - بعد از صبحانه و ناهار یک عدد
• کپسول لیورهیل: حاوی خارمریم 306 میلی گرم و کو کیوتن و سلنیوم و ویتامین ای و سی- بعد از شام یک عدد
• قرص لیورکر: حاوی عصاره‌های گیاهی - بعد از شام یک عدد
• قرص همولاکس: حاوی هلیله و بلیله و آمله - بعد از ناهار یک عدد با آب زیاد
• شربت هموبالانس عناب: حاوی میوه عناب و اندام هوایی آویشن - مناسب سلامت کبد، کاهش قند، چربی، فشار خون، غلظت خون، اشتها و همچنین تصفیه خون - بعد از ناهار یک قاشق

نتیجه‌گیری

کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) یک بیماری است که بر اثر تجمع چربی در کبد ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً هیچ علامتی ندارد، اما در صورت پیشرفت می‌تواند منجر به آسیب کبدی و عوارض جدی شود. علت دقیق NAFLD مشخص نیست، اما عواملی که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند، عبارتند از : اضافه وزن یا چاقی، دیابت نوع 2، سندرم متابولیک، ژنتیک و مقاومت به انسولین. NAFLD اغلب هیچ علامتی ندارد، اما در صورت پیشرفت می‌تواند باعث بروز علائمی همچون خستگی، درد یا ناراحتی در ناحیه سمت راست بالای شکم، یرقان (زرد شدن پوست و چشم‌ها)، تجمع مایع در شکم (آسیت)، خونریزی از مری (واریس مری). NAFLD معمولاً با آزمایش‌های خون و تصویربرداری تشخیص داده می‌شود. آزمایش‌های خون می‌توانند سطح آنزیم‌های کبدی را اندازه‌گیری کنند که در صورت آسیب کبدی، بالا می‌روند. آزمایش‌های تصویربرداری می‌توانند چربی کبد را نشان دهند. هدف از درمان NAFLD کاهش چربی کبد و جلوگیری از پیشرفت بیماری است. روش‌های اصلی درمان کبد چرب عبارتند از: کاهش وزن، رژیم غذایی سالم، ورزش و داروها. راه‌های اصلی برای کاهش خطر ابتلا به NAFLD عبارتند از: حفظ وزن سالم، مدیریت دیابت، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و انجام ورزش منظم.

پرسش و پاسخ

1. آیا کبد چرب غیر الکلی یا NAFLD  یک بیماری جدی است؟

NAFLD یا کبد چرب غیرالکلی می‌تواند یک بیماری جدی باشد، به خصوص اگر پیشرفت کند. اگر چربی کبد به اندازه کافی زیاد شود، می‌تواند باعث التهاب و اسکار کبد شود. این می‌تواند منجر به سیروز شود که یک بیماری جدی است که می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.

2. آیا کبد چرب غیر الکلی قابل درمان است؟

کبد چرب غیرالکلی قابل درمان نیست، اما می‌توان آن را مدیریت کرد. کاهش وزن و پیروی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌تواند به کاهش چربی کبد و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند.

3. آیا کبد چرب غیرالکلی مسری است؟

کبد چرب غیر الکلی مسری نیست. این یک بیماری خودایمنی است که به دلیل عواملی مانند اضافه وزن یا چاقی، دیابت نوع 2 و مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود.

4. آیا کبد چرب غیر الکلی قابل پیشگیری است؟

بله، کبد چرب غیرالکلی قابل پیشگیری است. با حفظ وزن سالم، مدیریت دیابت و پیروی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌توانید خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهید.

5. آیا کبد چرب غیرالکلی در کودکان نیز رخ می‌دهد؟

بله، کبد چرب غیر الکلی در کودکان نیز رخ می‌دهد. در کودکان، NAFLD اغلب با چاقی و دیابت نوع 2 مرتبط است.

منبع:

New Researches about Nonalcoholic Fatty Liver