راهنمای انتخاب بهترین نوع پانسمان برای زخم‌های مختلف

کاربرد پانسمان‌ها:

• یک ابزار ضروری مراقبت از زخم
• ایجاد یک مانع فیزیکی محافظ موقت
• جذب ترشحات زخم
• تامین رطوبت لازم برای بهینه سازی اپیتلیال مجدد
• پوشش دادن زخم به منظور کمک به اپیتلیال شدن مجدد
• جلوگیری از عفونت زخم
• جلوگیری از خشک شدن پوست
• جلوگیری از آسیب بیشتر پوست

انواع پانسمان ها: پانسمان‌های بیولوژیکی. پانسمان‌های معمولی؛ پانسمان‌های بیوسنتزی و پانسمان‌های ضد میکروبی.

به طور کلی پانسمان جراحات در دو مرحله انجام می‌شود: 

• پانسمان اولیه: برای ایجاد پوشش درمانی یا محافظی که مستقیماً روی زخم‌ها یا ضایعات روی پوست یا ناشی از باز شدن پوست ایجاد می‌شود. 
• پانسمان ثانویه: در واقع حاوی موادی هستند که عملکرد درمانی یا محافظتی دارند و برای محکم کردن پانسمان اولیه مورد نیاز هستند.

سه نوع محیط ترمیم زخم وجود دارد: 

• خشک: جایی که ترشحات زخم توسط پانسمان جذب می‌شود، اما رطوبت را حفظ نمی‌کند. 
• رطوبت کم: جایی که پانسمان مقداری از رطوبت را جذب کرده و نگه می‌دارد. 
• مرطوب: هنگامی‌ که زخم را با یک غشای نفوذ ناپذیر می‌بندید که تمام مایع داخل پانسمان را نگه می‌دارد. 

(زمانی که هیچ مانعی برای محتوی مایع خارج سلولی و ماتریکس خارج سلولی در زخم وجود نداشته باشد، به عنوان زخم خشک تعریف می‌شود.) 

پانسمان‌های سنتی زخم دارای ظرفیت جذب بالایی از ترشحات زخم هستند که به سرعت زخم را خشک می‌کند و باعث رشد باکتری‌ها و آلودگی می‌شود. این پانسمان‌ها همچنین به راحتی جدا نمی‌شوند و در نتیجه باعث آسیب پوست در محل زخم می‌شوند.

به طور کلی، پانسمان‌های سنتی برای زخم‌های غیر عفونی با سطح ترشح خفیف استفاده می‌شود. در واقع پانسمان‌های سنتی برای پوشاندن زخم‌ها و محافظت از آنها در برابر آسیب‌های خارجی کاربرد دارد. برای غلبه بر محدودیت‌های پانسمان سنتی، پانسمان‌های دارویی نوین ساخته شده‌اند و به شکل فیلم، فوم، هیدروژل و هیدروکلوئید در دسترس هستند. از سوی دیگر، پانسمان‌های نوین بر تسهیل روند بهبود زخم با معرفی یک یا چند مرحله در فرآیند سنتی ترمیم زخم متمرکز هستند. در ادامه مطالب انواع پانسمان سنتی، پانسمان نوین و کاربردهای آنها آورده شده است.

پانسمان گاز/ پانسمان پارچه ای

پانسمان گاز معمولاً برای زخم‌هایی که دارای ترشح متوسط ​​تا سنگین هستند استفاده می‌شود. این نوع پانسمان، در حالی که جریان هوا را فراهم می‌کنند، قدرت جذب و محافظت بالایی دارد. پانسمان‌های گاز باید به‌طور مرتب تعویض شوند تا از تجمع بیش از حد رطوبت جلوگیری شود و محیط زخم تمیز بماند. 

این نوع پانسمان‌معمولاً برای پوشاندن بریدگی‌ها و خراش‌های جزئی استفاده می‌شوند. آنها همچنین می‌توانند برای زخم‌های جدی‌تر مانند سوختگی یا زخم استفاده شوند. پانسمان‌های گازی به تمیز نگه داشتن زخم و محافظت در برابر عفونت کمک می‌کنند. آنها همچنین خون و سایر مایعاتی را که ممکن است از زخم نشت کنند را جذب می‌کنند. پانسمان زخم گاز برای استفاده در پاکسازی زخم، شستشو و مراقبت بهداشتی موضعی زخم‌های جراحی یا غیرجراحی مناسب است.  این پانسمان بین 24 تا حداکثر 48 ساعت بدون نیاز به تعویض، میتواند روی زخم باشد

پانسمان‌های نوین زخم برای تسهیل عملکرد زخم به جای پوشاندن آن طراحی شده اند. بهبود زخم ها یک فرآیند سلولی بیولوژیکی است که با فرآیند ترمیم مرتبط است. پانسمان ها باید محیط بهینه را برای بهبود زخم فراهم کنند. برای اهداف این گزارش، پانسمان های پیشرفته آنهایی هستند که این کار را با ابزارهای فیزیکی یا شیمیایی ساده، معمولاً با کنترل سطوح رطوبت انجام می دهند (به عنوان مثال، آلژینات، فیلم، فوم، هیدروکلوئید و پانسمان هیدروژل). در ادامه مطالب، انواع مختلف پانسمان‌های نوین معرفی شده اند:

پانسمان فوم

پانسمان‌های فوم، پوشش‌های جاذب زخم هستند که از پایه پلی‌اورتان ساخته شده‌اند و با حفظ محیط مرطوب، زخم یا جراحات پوستی را بهبود می‌بخشند. آنها معمولا برای زخم‌هایی با ترشحات متوسط ​​تا سنگین استفاده می‌شوند و با لایه گذاری بر روی زخم باعث محافظت می‌شوند. این نوع پانسمان یک محیط مرطوب را فراهم می‌کند که باعث بهبودی می‌شود و  مخصوصاً برای زخم‌هایی با سطوح نامنظم یا لبه‌های ضعیف شده مفید می‌باشد. فوم‌ها برای زخم‌های نکروزه خشک یا زخم‌های اپیتلیالیزه کننده خشک مناسب نیستند. فوم‌ها را می‌توان حداکثر به مدت 7 روز در محل باقی گذاشت و بسته به سطح ترشحات موجود باید تغییر یابد. فوم‌ها برای زخم‌های کم عمق مناسب هستند و برخی محصولات فوم مناسب برای زخم‌های حفره ای و عمیق وجود دارد. 

پانسمان فیلم‌ شفاف و غشاهای پلیمری

پانسمان‌های فیلم شفاف و غشاهای پلیمری یک سد محافظ بر روی زخم‌های کم عمق و غیر عفونی یا برش‌های جراحی ایجاد می‌کنند. آنها نسبت به باکتری‌ها و آب نفوذ ناپذیر هستند و در عین حفظ محیط مرطوب، امکان بهبودی زخم را فراهم می‌کنند. این پانسمان‌ها برای زخم‌هایی با کمترین میزان ترشح، ایده آل هستند.

پانسمان‌های فیلم شفاف دارای خاصیت چسبندگی هستند و می توانند بدون چسبیدن به حاشیه زخم، به محل زخم بچسبند. پانسمان‌های فیلم با ایجاد یک پوشش بیرونی، محیط مرطوب و مهاجرت سلول‌های اپیتلیال را روی سطح زخم فراهم می‌کنند. این امر منجر به بهبود بهبود زخم می‌شود. این پانسمان انعطاف پذیر است و رطوبت را حفظ می‌کنند. استفاده از این پانسمان امکان مشاهده زخم‌ها و جراحات را فراهم می‌کند بنابراین امکان مشاهده تغییرات زخم و روند بهبودی وجود دارد. پانسمان فیلم نیمه تراوا هستند، بنابراین اجازه تبادل گاز را می‌دهند در حالی‌که اجازه نمی‌دهند باکتری‌های خارجی وارد زخم شوند. این پانسمان 3 تا 5 روز و در برخی حداکثر تا 7 روز بدون نیاز به تعویض، میتواند روی زخم باشد.

پانسمان هیدروژل

پانسمان‌های هیدروژل بر پایه ژل هستند و محیطی مرطوب را برای تسهیل بهبود زخم فراهم می‌کنند. آنها برای زخم‌های خشک یا نکروزه موثر هستند و می‌توانند در سوختگی‌ها، زخم‌ها و زخم‌های جراحی، زخم های تروماتیک، زخم ها و زخم بستر استفاده شوند. پانسمان زخم هیدروژل به دلیل ماهیت خنک کنندگی آن می تواند درد داخل زخم را کاهش داده و همچنین تغییرات دردناک پانسمان را کاهش دهد. پانسمان‌های هیدروژل می‌توانند به جداسازی زخم، کاهش درد و اپیتلیال شدن کمک کنند. به دلیل انعطاف پذیری قابل توجهی که دارند، می‌توان آنها را در هر نقطه از بدن استفاده کرد. برداشتن پانسمان هیدروژل بسیار ساده و بدون درد است. 

در مقایسه با پانسمان های سنتی، هیدروژل‌ها مزایای متعددی در بهبود زخم دارند. آنها می‌توانند درد بیماران را کاهش دهند، ریزمحیط زخم را بهبود بخشند، با عفونت‌ها مبارزه کنند و روند بهبودی را تسهیل کنند. علاوه بر این، هیدروژل‌ها می‌توانند به‌عنوان وسیله‌ای برای انتقال هدفمند داروها، پروتئین‌ها یا سلول‌ها عمل کنند. با استفاده از پانسمان‌های هیدروژل می‌توان زخم‌های خشک یا دهیدراته را هیدراته کنید و زخم‌های سوختگی با ضخامت جزئی را مدیریت کنید. این پانسمان حداکثر تا 3 روز بدون نیاز به تعویض، میتواند روی زخم باشد.

پانسمان هیدروکلوئیدی

پانسمان‌های هیدروکلوئیدی خود چسبنده هستند و با برهمکنش با ترشحات زخم، محیطی مرطوب ایجاد می‌کنند. آنها برای زخم‌هایی با ترشح سبک تا متوسط ​​مناسب هستند و می‌توانند برای زخم‌های فشاری، سوختگی‌ها و زخم‌های سطحی استفاده شوند. پانسمان‌های هیدروکلوئیدی باعث دبریدمان اتولیتیک شده و جدا کردن بافت مرده (دبریدمان اتولیتیک یعنی استفاده از آنزیم بدن برای از بین بردن بافت مرده؛ مخصوصا مناسب  برای زخم‌های غیر عفونی و درمان زخم بستر) و از زخم در برابر آلودگی های خارجی محافظت می کند.

پانسمان‌های هیدروکلوئیدی در درمان زخم‌های غیر عفونی و با ترشح خفیف مانند سوختگی‌های جزئی یا زخم‌های فشاری که به عنوان زخم بستر نیز شناخته می‌شوند، استفاده می‌شود. از آنجایی که این پانسمان‌ها انعطاف‌پذیر هستند، می‌توان از آن‌ها برای نواحی مانند آرنج، پاشنه یا زانو استفاده کرد.  این پانسمان معمولاً یک بار در روز تعویض می شوداما میتواند بین 3 تا 7 روز بدون نیاز به تعویض، میتواند روی زخم باشد.

پانسمان آلژینات

پانسمان زخم مبتنی بر آلژینات به شکل هیدروژل، فیلم، فوم، نانوالیاف، غشاء و اسفنج و غیره وجود دارد. پانسمان‌های آلژینات مایع زخم را جذب می‌کنند و در نتیجه ژل‌هایی را ایجاد می‌کنند که محیط فیزیولوژیکی مرطوب را حفظ می‌کنند و عفونت‌های باکتریایی را در محل زخم به حداقل می‌رسانند. از آنجایی که آلژینات‌ها بسیار جاذب هستند، نباید با زخم‌های خشک یا زخم هایی با ترشح کم استفاده شوند. آلژینات‌ها به یک پانسمان ثانویه نیاز دارند. فوم‌ها یا هیدروکلوئیدها آلژینات را محکم می‌کنند و از خشک شدن آن جلوگیری می‌کنند. آلژینات‌ها می‌توانند 15 تا 20 برابر وزن خود مایع جذب کنند و برای زخم‌هایی با میزان ترشح متوسط ​​تا زیاد، بهترین گزینه هستند که شامل زخم‌های فشاری، زخم‌های وریدی، زخم‌های دیابتی و زخم‌های ناشی از جراحی می‌باشد. چندین محقق اثربخشی این پانسمان‌های زخم را گزارش کرده اند. پانسمان بین 5 تا 7 روز بدون نیاز به تعویض، میتواند روی زخم باشد.

پانسمان کلاژن

کلاژن اغلب به‌عنوان یک ماده بیولوژیکی ایده‌آل برای پانسمان‌های ترمیم‌کننده زخم انتخاب می‌شود، زیرا تحت شرایط خاص، می‌تواند بهبود زخم و روند ریزدانه ای شدن (تشکیل بافت قرمز زبر بر روی سطح زخم یا محل عفونت) را تسریع کند، از نئوواسکولاریزاسیون(رگ زایی جدید) حمایت کند و عفونت باکتریایی را در زخم‌های مزمن کاهش دهد. این نوع پانسمان، مهاجرت سلولی را تحریک می‌کند و به رشد بافت جدید کمک می‌کند. پانسمان‌های کلاژن، به دلیل خواص کموتاکتیکی که روی فیبروبلاست‌های زخم دارند(یعنی جذب سلول های ترمیم کننده فیبروبلاست به زخم)، رسوب و سازماندهی کلاژن تازه تشکیل شده را تقویت می‌کنند و محیطی را ایجاد می‌کنند که باعث بهبودی می‌شود.

پانسمان کلاژن برای زخم‌هایی که نیاز به حمایت ساختاری اضافی و تحریک بیوشیمیایی دارند توصیه می‌شود و معمولاً برای مواردی مانند زخم‌های مزمن (به عنوان مثال، آسیب‌های فشاری، زخم پای دیابتی، زخم‌های وریدی پا) زخم‌های با ضخامت جزئی و کامل کابرد دارند. این پانسمان حداکثر تا 3 روز و در برخی حداکثر تا 7 روز بدون نیاز به تعویض، میتواند روی زخم باشد.

پانسمان‌ سیلیکونی

پانسمان‌های سیلیکونی نرم به عنوان یک لایه واسط بین بستر زخم و پانسمان جاذب ثانویه عمل می‌کنند و برای ایجاد یک محیط بهینه برای بهبود زخم استفاده می‌شوند. نکته مهم این است که این پانسمان‌های اولیه زخم دارای ویژگی‌ چسبندگی هستند و همچنین از وارد شدن ضربه و درد ممانعت می‌کنند. پانسمان سیلیکونی از موادی ساخته شده‌اند که به زخم نمی‌چسبند، مانند سیلیکون یا پارچه هایی با چسبندگی کم. پانسمان‌های سیلیکونی نرم را می‌توان بر روی طیف وسیعی از زخم‌های خفیف تا شدید استفاده کرد، از جمله زخم‌های فشاری، زخم‌های پای دیابتی و زخم‌های وریدی ساق پا، زخم‌های تروماتیک (مانند پارگی پوست)، سوختگی‌هایی با ضخامت جزئی و برای تثبیت پیوند پوست. بنابراین بیشترین کاربرد این نوع پانسمان برای موارد زخم‌های جراحی، سوختگی حرارتی جزئی و زخم فشاری می‌باشد.  این پانسمان بین 3 تا 7 روز بدون نیاز به تعویض، میتواند روی زخم باشد.

پانسمان نقره

پانسمان نقره پانسمان ضد میکروبی است که به‌عنوان یک مانع ضد میکروبی برای زخم‌های حاد یا مزمن در زمانی‌که خطر عفونت یا عفونت مجدد وجود دارد، عمل می‌کند. پانسمان‌های نقره ممکن است در مدیریت عفونت در طیف وسیعی از زخم‌ها خصوصا در زخم‌های حاد مانند زخم‌های تروماتیک (شامل سوختگی) یا زخم‌های جراحی و زخم‌های مزمن که با عفونت موضعی (قابل مشاهده یا غیر قابل مشاهده)، گسترش یافته یا سیستمیک ظاهر می‌شوند، استفاده شود. پانسمان‌های نقره نباید به‌طور معمول برای زخم‌های بدون عارضه یا زخم‌های حاد استفاده شوند. براساس برخی شواهد، پانسمان‌های نقره ممکن است باعث کند شدن روند بهبود زخم شود. این پانسمان تا چند روز بدون نیاز به تعویض، میتواند روی زخم باشد.