بواسیر یا هموروئید و اقداماتی که باید در مورد آن انجام داد

هموروئید چیست؟

به یک معنا، همه افراد هموروئید یا بواسیر دارند، دسته‌های بالش مانندی از سیاهرگ‌ها که درست در زیر غشاهای مخاطی پوشاننده پایین‌ترین قسمت راست روده و مقعد قرار دارند. وضعیتی که بیشتر ما آن را هموروئید یا بواسیر می‌نامیم، زمانی ایجاد می‌شود که آن سیاهرگ‌ها مانند رگ‌های واریسی در پاها متورم و متسع شوند. از آنجایی که رگ‌های خونی درگیر باید به طور مداوم با جاذبه مبارزه کنند تا خون را به قلب برگردانند، برخی از مردم معتقدند که هموروئید بخشی از هزینه‌ای است که ما برای موجودات راست قامت می‌پردازیم.

دو نوع هموروئید وجود دارد: هموروئید داخلی که در قسمت تحتانی رکتوم ایجاد می شود و هموروئید خارجی که در زیر پوست اطراف مقعد ایجاد می شود. هموروئید خارجی از ناراحت‌کننده‌ترین انواع هموروئید است، زیرا پوست روی آن دچار تحریک و ساییدگی می‌شود. اگر درون هموروئید خارجی لخته خون تشکیل شود، درد می‌تواند به‌طور ناگهانی و شدید بروز کند. ممکن است متوجه توده‌ای در اطراف مقعد شوید یا آن را ببینید. لخته معمولاً حل می شود و پوست اضافی باقی می‌ماند که ممکن است دچار خارش یا تحریک شود.

هموروئیدهای داخلی معمولاً بدون درد هستند، حتی اگر باعث خونریزی شوند. برای مثال، ممکن است خون روشن را روی دستمال توالت ببینید یا متوجه چکیدن آن در کاسه توالت شوید. هموروئید داخلی ممکن است پرولاپس کند یا از مقعد بیرون بزند که می‌تواند مشکلات بالقوه‌ای ایجاد کند. وقتی هموروئید بیرون می‌زند، ممکن است مقادیر کمی مخاط و ذرات مدفوع را جمع کند که باعث تحریک به نام خارش مقعدی می‌شود. پاک کردن مداوم برای کاهش خارش می‌تواند این وضعیت را تشدید کند.

چه چیزی باعث هموروئید می‌شود؟

به‌طور سنتی، هموروئید با یبوست مزمن، زور زدن هنگام دفع مدفوع و نشستن طولانی‌مدت روی توالت مرتبط است. این عوامل باعث اختلال در جریان خون به ناحیه مورد نظر می‌شوند و در نتیجه رگ‌های خونی جمع شده و بزرگ می‌شوند. این امر همچنین توضیح می‌دهد که چرا هموروئید در دوران بارداری رایج است، زمانی که رحم بزرگ شده روی رگ‌ها فشار می‌آورد.

مطالعات جدیدتر نشان می‌دهد که بیماران مبتلا به بواسیر تمایل بیشتری به داشتن مجرای مقعدی در حالت استراحت دارند، یعنی ماهیچه صاف مجرای مقعد سفت‌تر از حد متوسط ​​است (حتی زمانی که فشار وارد نمی‌شود). یبوست به این مشکلات می افزاید، زیرا زور زدن در حین اجابت مزاج، فشار را در کانال مقعدی افزایش می‌دهد و هموروئید را به سمت عضله اسفنکتر هل می‌دهد. در نهایت، بافت‌های همبند که از هموروئید حمایت می‌کنند و در جای خود نگه می‌دارند، با افزایش سن ضعیف می‌شوند و باعث برآمدگی و افتادگی هموروئید می‌شوند.

سیاهرگ‌های اطراف مقعد تحت فشار قرار می‌گیرند و ممکن است متورم یا برآمده شوند. هموروئید می‌تواند به دلیل افزایش فشار در ناحیه پایین رکتوم ناشی از عوامل زیر ایجاد شود:

• زور زدن در هنگام اجابت مزاج
• نشستن طولانی مدت به خصوص روی توالت
• داشتن اسهال مزمن یا یبوست
• چاق بودن
• باردار بودن
• داشتن رابطه مقعدی
• خوردن یک رژیم غذایی کم فیبر
• بلند کردن وسایل سنگین بطور مداوم

عوامل خطر بواسیر

با افزایش سن افراد، خطر ابتلا به هموروئید افزایش می‌یابد. این وضعیت به این دلیل رخ می‌دهد که بافت‌هایی که از وریدهای راست روده و مقعد حمایت می‌کنند، ممکن است ضعیف و کشیده شوند. این امر همچنین می‌تواند در دوران بارداری اتفاق بیفتد زیرا وزن کودک بر ناحیه مقعد فشار وارد می‌کند.

عوارض هموروئید 

عوارض هموروئید نادر هستند، اما ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• کم خونی. به ندرت، از دست دادن مداوم خون ناشی از هموروئید ممکن است باعث کم خونی شود. کم خونی زمانی است که گلبول‌های قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن به سلول‌های بدن وجود نداشته باشد.
• هموروئید خفه شده. هنگامی که خون رسانی به یک هموروئید داخلی قطع شود، هموروئید خفه شده نامیده می‌شود. هموروئید خفه شده می‌تواند باعث درد شدید شود.
• لخته خون. گاهی اوقات ممکن است لخته در هموروئید ایجاد شود. به این حالت هموروئید ترومبوزه می‌گویند. اگرچه هموروئید خطرناک نیست، اما می‌تواند بسیار دردناک باشد و گاهی اوقات نیاز به تخلیه یا درمان‌های پزشکی دارد.

پیشگیری

بهترین راه برای جلوگیری از هموروئید این است که مدفوع خود را نرم نگه دارید تا به راحتی دفع شود. برای پیشگیری از هموروئید و کاهش علائم آن، نکات زیر را رعایت کنید:

• غذاهای پر فیبر بخورید. بیشتر میوه، سبزیجات و غلات کامل بخورید. انجام این کار باعث نرم شدن مدفوع و افزایش حجم آن می‌شود. این کار به شما کمک می‌کند تا از زور زدن‌هایی که می‌تواند باعث هموروئید شود، جلوگیری کنید. فیبر را به آرامی به رژیم غذایی خود اضافه کنید تا از مشکلات ناشی از گاز معده جلوگیری کنید.
• مایعات فراوان بنوشید. برای جلوگیری از بروز مشکلات، هر روز ۶ تا ۸ لیوان آب و دیگر مایعات بنوشید تا مدفوع نرم بماند. اجتناب از مصرف الکل نیز می‌تواند مؤثر باشد.
• مکمل‌های فیبر را در نظر بگیرید. بسیاری از افراد فیبر کافی را در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های فیبر بدون نسخه، مانند پسیلیوم (متاموسیل، کنسیل و دیگران) یا متیل سلولز (سیتروسل)، می‌توانند به کاهش علائم و خونریزی ناشی از هموروئید کمک کنند. اگر از این مکمل‌ها استفاده می‌کنید، حتماً روزانه حداقل هشت لیوان آب یا سایر مایعات مصرف کنید. در غیر این صورت، مکمل‌ها می‌توانند باعث یبوست یا تشدید آن شوند.
• هنگام دفع مدفوع از فشار وارد کردن اجتناب کنید. زور زدن و حبس نفس هنگام تلاش برای دفع مدفوع، فشار بیشتری را در وریدهای پایین رکتوم ایجاد می‌کند.
• ورزش کنید. برای کمک به جلوگیری از یبوست و کاهش فشار روی رگ‌ها، فعال بمانید. ورزش همچنین می‌تواند به کاهش وزن اضافی کمک کند که ممکن است باعث ایجاد بواسیر یا بدتر شدن آن شود.
• از نشستن طولانی مدت خودداری کنید. نشستن بیش از حد طولانی، به خصوص در توالت، می‌تواند فشار وارده بر سیاهرگ‌های مقعد را افزایش دهد.

تشخیص هموروئید

بواسیر را معمولاً می‌توان با یک شرح حال پزشکی ساده و معاینه فیزیکی تشخیص داد. بواسیر خارجی به طور کلی قابل مشاهده است، به ویژه اگر لخته خون در آن تشکیل شده باشد. پزشک ممکن است یک معاینه دیجیتالی رکتوم برای بررسی وجود خون در مدفوع انجام دهد. همچنین، ممکن است کانال مقعد را با استفاده از یک آنوسکوپ، که لوله‌ای پلاستیکی کوتاه است و با نور به داخل رکتوم وارد می‌شود، بررسی کند. اگر شواهدی از خونریزی رکتوم یا خون میکروسکوپی در مدفوع وجود داشته باشد، سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر یا کولونوسکوپی ممکن است برای رد سایر علل خونریزی، مانند پولیپ کولورکتال یا سرطان، به ویژه در افراد بالای 45 سال انجام شود.

درمان هموروئید

تسکین چشمگیر اکثر علائم هموروئید را می‌توان با درمان‌های ساده و خانگی برای هموروئید پیدا کرد. برای جلوگیری از عود کردن گاه به گاه، موارد زیر را امتحان کنید.

• فیبر بیشتری دریافت کنید. فیبر بیشتری را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، از طریق مصرف غذاهای غنی از فیبر، مکمل‌های فیبر (مانند متاموسیل، سیتروسل یا فیبر کان) یا هر دو. فیبر همراه با مایعات کافی، مدفوع را نرم می‌کند و دفع آن را آسان می‌کند و فشار روی هموروئید را کاهش می‌دهد. غذاهای پر فیبر شامل کلم بروکلی، لوبیا، سبوس گندم و جو دوسر، غذاهای سبوس دار و میوه‌های تازه است. مکمل‌های فیبر می‌توانند به کاهش خونریزی، التهاب و بزرگ شدن هموروئید کمک کنند. آنها همچنین ممکن است تحریک ناشی از تکه‌های کوچک مدفوع که در اطراف رگ های خونی به دام افتاده‌اند را کاهش دهند. در برخی افراد افزایش فیبر باعث نفخ یا گاز معده می‌شود. مصرف فیبر را به آرامی شروع کنید و به تدریج مقدار آن را به ۲۵ تا ۳۰ گرم در روز افزایش دهید. مصرف مایعات را نیز افزایش دهید.
• ورزش کنید. ورزش هوازی متوسط، مانند پیاده‌روی سریع به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در روز، می‌تواند به بهبود عملکرد روده کمک کند.
• عمل دفع را به تاخیر نیندازید. هنگامی که میل به اجابت مزاج دارید، فوراً به دستشویی بروید. منتظر زمان مناسب‌تر نمانید؛ اگر مدفوع به تأخیر بیفتد، ممکن است فشار و زور زدن افزایش یابد. همچنین، هر روز یک زمان مشخص، مثلاً بعد از غذا، برای نشستن چند دقیقه در توالت تعیین کنید. این اقدامات می‌توانند به شما در ایجاد یک عادت روده منظم کمک کنند.
• از حمام سیتز استفاده کنید. حمام سیتز یا استحمام نشیمن به معنای حمام آب گرم است (نام آن از کلمه آلمانی "sitzen" به معنای "نشستن" گرفته شده است). می‌تواند به تسکین خارش، تحریک و اسپاسم عضله اسفنکتر کمک کند. می‌توانید از داروخانه‌ها وان‌های پلاستیکی کوچکی که روی صندلی توالت قرار می‌گیرند را تهیه کنید، یا می‌توانید در یک وان معمولی با چند سانتیمتر آب گرم بنشینید. اکثر متخصصان حمام نشستن 20 دقیقه‌ای را بعد از هر بار اجابت مزاج و دو یا سه بار در روز توصیه می‌کنند. مراقب باشید که بعد از آن به آرامی ناحیه مقعد را خشک کنید و بصورت محکم این ناحیه را پاک نکنید.
• به دنبال تسکین موضعی برای هموروئید باشید. کرم‌های هموروئید بدون نسخه حاوی بی‌حس کننده موضعی می‌توانند به طور موقت درد را تسکین دهند. قرار دادن یک کیسه یخ کوچک در ناحیه مقعد به مدت چند دقیقه می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند. در نهایت، نشستن روی یک کوسن به جای یک سطح سخت به کاهش تورم بواسیر موجود کمک می‌کند و از ایجاد هموروئیدهای جدید جلوگیری می‌کند.
• لخته را درمان کنید. هنگامی که یک هموروئید خارجی لخته خون را تشکیل می‌دهد، درد می‌تواند طاقت فرسا باشد. اگر درد قابل تحمل است و لخته بیش از دو روز وجود داشته است، به جای این که منتظر بمانید تا خود به خود از بین برود، از درمان‌های خانگی برای علائم استفاده کنید. اگر لخته جدیدتر باشد، می‌توان بواسیر را با جراحی برداشت یا لخته را از ورید خارج کرد که در مطب توسط جراح انجام می‌شود.

روش‌های درمان هموروئید

برخی از هموروئیدها را نمی‌توان تنها با درمان‌های محافظه کارانه کنترل کرد، چه به دلیل تداوم علائم یا به دلیل افتادگی بواسیر داخلی. خوشبختانه، تعدادی از درمان‌های کم تهاجمی بواسیر در دسترس هستند که نسبت به برداشتن بواسیر (هموروئیدکتومی) درد کمتری دارند و امکان بهبودی سریع‌تری را فراهم می‌کنند. این روش ها معمولاً در مطب جراح یا به صورت جراحی سرپایی در بیمارستان انجام می‌شود.

• استفاده از بانداژ. رایج‌ترین درمان هموروئید در ایالات متحده، استفاده از روش بستن با نوار لاستیکی است. در این روش، یک نوار الاستیک کوچک در اطراف پایه هموروئید قرار داده می‌شود. باند باعث کوچک شدن هموروئید و زخم شدن بافت اطراف در حین بهبود می‌شود و هموروئید را در جای خود نگه می‌دارد. برای از بین بردن کامل هموروئید، معمولاً دو تا چهار جلسه درمان با فاصله شش تا هشت هفته از یکدیگر انجام می‌شود. عوارضی که نادر هستند شامل درد یا گرفتگی خفیف (معمولاً با حمام نشسته برطرف می‌شود)، خونریزی و عفونت است. سایر روش‌های مطب شامل لیزر یا انعقاد مادون قرمز، اسکلروتراپی و کرایوسرجری است. تمام این روش‌ها بر اساس اصل مشابه بستن نوار لاستیکی عمل می‌کنند، اما در پیشگیری کامل از عود هموروئید به طور کامل مؤثر نیستند. عوارض جانبی و عود با روش متفاوت است، بنابراین با پزشک خود در مورد بهترین حالت برای وضعیت خود مشورت کنید.
• هموروئیدکتومی. اگر بواسیر بیرون زده بزرگ، هموروئید خارجی علامت دار مداوم، یا بواسیر داخلی که علیرغم بستن نوار لاستیکی عود می‌کند، دارید ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. در هموروئیدکتومی سنتی، یک برش باریک در اطراف بافت هموروئید خارجی و داخلی ایجاد می‌شود و رگ‌های خونی برداشته می‌شوند. این روش در ۹۵ درصد موارد مؤثر است و میزان عوارض پایینی دارد. این روش نیاز به بیهوشی عمومی دارد، اما بیماران می‌توانند در همان روز به خانه بروند. بیماران معمولاً پس از 7 تا 10 روز می‌توانند به سر کار بازگردند. با وجود معایب، بسیاری از مردم از داشتن راه حل قطعی برای درمان بواسیر خود خوشحال هستند.
• منگنه جراحی. جایگزینی برای هموروئیدکتومی سنتی، هموروئیدوپکسی منگنه نامیده می‌شود. این روش به درمان خونریزی یا پرولاپس هموروئید داخلی کمک می‌کند. جراح از دستگاهی شبیه به منگنه برای ثابت نگه‌داشتن هموروئید در موقعیت طبیعی خود استفاده می‌کند. مانند برداشتن بواسیر سنتی، هموروئیدوپکسی منگنه تحت بیهوشی عمومی به عنوان جراحی روزانه انجام می‌شود.

نتیجه‌گیری

هموروئیدها به طور گسترده‌ای به عنوان یکی از مشکلات شایع ناحیه مقعد و راست روده شناخته می‌شوند که به دلیل عوامل مختلفی از جمله فشار در ناحیه پایین رکتوم، یبوست مزمن و نشستن طولانی‌مدت ایجاد می‌شود. شناخت دقیق انواع هموروئید، عوامل خطر و علائم آن به تشخیص و درمان مؤثر این وضعیت کمک می‌کند. درمان هموروئید می‌تواند از طریق روش‌های ساده خانگی و تغییرات سبک زندگی آغاز شود، مانند افزایش مصرف فیبر، نوشیدن مایعات کافی و اجتناب از نشستن طولانی‌مدت. در صورتی که این روش‌ها نتایج مطلوب را به همراه نداشته باشند، روش‌های درمانی کم تهاجمی مانند بستن با نوار لاستیکی، لیزر، یا روش‌های دیگری که در مطب انجام می‌شود، می‌توانند مؤثر باشند. در موارد پیچیده‌تر یا مقاوم به درمان، جراحی‌های پیشرفته‌تری مانند هموروئیدکتومی و هموروئیدوپکسی منگنه نیز در دسترس هستند.

در مجموع، با توجه به گستردگی و تأثیر هموروئید بر کیفیت زندگی، پیگیری درمان مناسب و پیشگیری از عود مجدد آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با استفاده از استراتژی‌های پیشگیرانه و درمان‌های مدرن، می‌توان به بهبود علائم و کاهش درد ناشی از این وضعیت کمک کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.

پرسش و پاسخ

1. آیا هموروئید می‌تواند به سرطان رکتوم یا مقعد تبدیل شود؟

هموروئید خود به تنهایی به سرطان تبدیل نمی‌شود. با این حال، خونریزی از مقعد یا راست روده می‌تواند علائم مشابهی با برخی از انواع سرطان‌ها داشته باشد. به همین دلیل، در صورتی که خونریزی مداوم، تغییرات در عادات اجابت مزاج یا علائم غیرعادی دیگری وجود داشته باشد، مشاوره پزشکی ضروری است. پزشک می‌تواند با انجام آزمایشات مانند سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی، سایر علل خونریزی، از جمله پولیپ‌ها یا سرطان‌های رکتال، را رد کند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب برای شرایط سرطانی بسیار مهم است.

2. آیا رژیم غذایی می‌تواند به بهبود علائم هموروئید کمک کند و چه غذاهایی باید مصرف شوند یا از آن‌ها پرهیز شود؟

بله، رژیم غذایی نقش کلیدی در مدیریت و پیشگیری از هموروئید دارد. مصرف غذاهای پر فیبر، مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات، به نرم شدن مدفوع و کاهش فشار بر روی هموروئید کمک می‌کند. همچنین، نوشیدن مایعات کافی، به ویژه آب، مهم است تا از یبوست و فشار اضافی بر روی رگ‌های مقعدی جلوگیری شود. از طرف دیگر، غذاهای کم فیبر، غذاهای فرآوری شده و فست فودها که می‌توانند به یبوست و التهاب کمک کنند، باید محدود شوند. برخی از افراد نیز ممکن است به خوردن غذاهای تند یا چرب حساس باشند، که می‌تواند علائم هموروئید را تشدید کند.

3. آیا روش‌های درمان خانگی برای هموروئید واقعا مؤثر هستند و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

روش‌های درمان خانگی، مانند استفاده از حمام سیتز، کرم‌های موضعی، و افزایش فیبر و مایعات، می‌توانند به تسکین موقت علائم بواسیر کمک کنند و در بسیاری از موارد مؤثر واقع می‌شوند. با این حال، اگر علائم ادامه پیدا کنند یا شدت یابند، یا اگر خونریزی مداوم، درد شدید، یا علائم دیگر نگران کننده مشاهده شود، مشاوره پزشکی ضروری است. پزشک می‌تواند وضعیت را به دقت ارزیابی کرده و درمان‌های پیشرفته‌تری را پیشنهاد دهد. مراجعه به پزشک به ویژه در صورت عدم پاسخ به درمان‌های خانگی، بروز علائم جدید یا تشدید وضعیت، توصیه می‌شود.

4. چه تفاوت‌هایی بین هموروئید داخلی و خارجی وجود دارد و چگونه درمان آن‌ها متفاوت است؟

هموروئید داخلی و خارجی از نظر مکان و علائم تفاوت دارند. هموروئید داخلی در داخل رکتوم ایجاد می‌شود و معمولاً بدون درد است، اما ممکن است باعث خونریزی روشن شود. این نوع هموروئید ممکن است پرولاپس کند و از مقعد بیرون بزند، که می‌تواند منجر به تحریک و خارش شود. هموروئید خارجی در زیر پوست اطراف مقعد قرار دارد و می‌تواند دردناک، خارش‌آور و ملتهب باشد. در صورت تشکیل لخته خون در هموروئید خارجی، درد ممکن است شدید شود.

درمان هموروئید داخلی معمولاً شامل استفاده از داروهای موضعی، افزایش فیبر و تغییرات سبک زندگی است. در موارد شدید، روش‌های کم تهاجمی مانند بستن با نوار لاستیکی یا جراحی ممکن است لازم باشد. برای هموروئید خارجی، درمان‌های خانگی مانند کمپرس‌های سرد، کرم‌های موضعی و حمام سیتز مؤثرند. اگر لخته خون تشکیل شده باشد، ممکن است نیاز به تخلیه یا درمان پزشکی باشد.

5. آیا ورزش می‌تواند به پیشگیری یا درمان هموروئید کمک کند و چه نوع ورزشی مفید است؟

بله، ورزش منظم می‌تواند به پیشگیری و درمان بواسیر کمک کند. ورزش باعث بهبود عملکرد روده و کاهش فشار بر روی رگ‌های مقعد می‌شود. فعالیت‌های هوازی، مانند پیاده‌روی سریع، دویدن یا شنا، می‌توانند به بهبود جریان خون و جلوگیری از یبوست کمک کنند. تمرینات تقویتی ملایم نیز می‌توانند به تقویت عضلات شکم و کاهش فشار بر روی مقعد کمک کنند. با این حال، باید از انجام ورزش‌های سنگین و وزنه‌برداری‌های سنگین که ممکن است فشار را افزایش دهند، خودداری کرد. همچنین، ورزش باید به تدریج و با نظارت شروع شود تا از آسیب و فشار اضافی جلوگیری گردد.

منبع:

Hemorrhoids and what to do about them