ADHD چیست | علل، علائم و راهکارهای درمانی اختلال بیش فعالی و نقص توجه

adhd چیست

اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD) یک وضعیت ناتوانی ذهنی است که با تکانشگری بیش از حد و بیش فعالی مشخص می‌‍شود. افراد مبتلا به ADHD همچنین ممکن است در تمرکز بر روی کارهای خاص مشکل داشته باشند یا سطح بی توجهی بالایی از خود نشان دهند. اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که اغلب کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم ADHD عبارتند از: بی توجهی (ناتوانی در حفظ تمرکز)، بیش فعالی (حرکت بیش از حد که با محیط مناسب نیست) و تکانشگری (اعمال عجولانه که در لحظه بدون فکر اتفاق می‌افتد).

کودکان مبتلا به ADHD همچنین ممکن است خصوصیاتی مانند کم بودن میزان عزت نفس و قدرت اعتماد به نفس، اضطراب مدرسه، روابط دوستی غیرمستحکم و عملکرد ضعیف در مدرسه داشته باشند. علائم گاهی با افزایش سن کاهش می‌یابد. علائم ADHD در برخی از افراد افزایش پیدا نمی‌کنند. با این حال، این افراد می‌توانند استراتژی‌هایی را برای بهبود و مدیریت علائم بیاموزند.

Children with ADHD also may struggle with low self-esteem, school anxiety, troubled relationships and perform poorly in school. Symptoms sometimes lessen with age. Some people never completely outgrow their ADHD symptoms. However, they can learn strategies to be successful

علت بیماری adhd

دانشمندان هنوز دلایل خاص ADHD را شناسایی نکرده‌اند. در حالی‌که شواهد زیادی وجود دارد که ژنتیک در بروز ADHD تاثیر زیادی دارد و چندین ژن با این اختلال مرتبط هستند، هیچ ژن یا ترکیب ژن خاصی به عنوان علت این اختلال شناسایی نشده است. با اینکه علت دقیق ADHD ناشناخته است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که عامل ژنتیکی از دلایل اصلی بروز این بیماری است. عامل ژنتیک ADHD معمولاً در خانواده‌ها دیده می‌شود و در بیشتر موارد، تصور می‌شود ژن‌هایی که از والدین خود به ارث می‌برید، عامل مهمی در ایجاد این بیماری هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که والدین و خواهران و برادران افراد مبتلا به ADHD بیشتر احتمال دارد که خودشان ADHD داشته باشند.

 بررسی‌های علمی انجام شده نشان می‌دهد که در واقع این اختلال نوعی مشکل مبتنی بر مغز است. کودکان مبتلا به ADHD سطح کمی از یک ماده شیمیایی تولید شده در مغز (دوپامین) دارند. همچنین استرس می‌تواند علائم ADHD را تحریک یا تشدید کند. در عین حال، زندگی با ADHD ممکن است باعث استرس دائمی شودکه می‌تواند به دلایل مختلفی باشد. تحقیقات نشان داده است که استرس بر قشر جلوی مغز  (همان محل مغز تحت تأثیر ADHD) تأثیر می‌گذارد.

 انواع ADHD

نوع بی توجه (inattentive adhd)

اختلال بی توجهی قبلاً با عنوان ADD شناخته می‌شد، افراد مبتلا به این نوع ADHD، بیشتر علائم بی‌توجهی را نشان می‌دهند، اما علائم بیش فعالی یا تکانشگری را ندارند. اصلی ترین علائم مشاهده شده در افراد مبتلا به بی توجهی شامل موارد ذیل می‌باشند:

• اختلال حواس
• داشتن مشکل در سازماندهی وظایف
• اشتباهات و بی دقتی در انجام امور
• مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها
• تلاش برای گوش دادن به هنگام صحبت کردن
• اجتناب از فعالیت‌هایی که نیاز به توجه مداوم دارند
• مشکل در توجه
• فراموشی
• گم کردن وسایل
• مشکل در سازماندهی امور
• مشکل در حفظ تمرکز
• دشواری در حفظ تلاش ذهنی
• اغلب وسایل را به اشتباه در جای خود قرار می‌دهند
• بیش از حد حرف زدن
• پاسخ‌های مبهم
• مدام در حال بی قراری یا چرخیدن است
• مشکل در انجام فعالیت‌های بی سر و صدا
• عدم سازماندهی
• دویدن یا بالا رفتن بیش از حد
• اضطراب یا تحریک پذیری
• احساس سختی در انتظار ماندن برای نوبت خود 
• فراموش کردن انجام کارهای روزانه

نوع بیش فعال / تکانشی (hyperactive adhd)

این زیر مجموعه از ADHD علائم تکانشگری یا بیش فعالی را نشان می‌دهد اما علائم بی توجهی را نشان نمی‌دهد. در افراد مبتلا به این نوع ADHD، علائم بیش فعالی شامل فعالیت بیش از حد یا بی قراری، حتی در زمان‌های نامناسب و مشکل در شرکت در فعالیت‌های آرام و علائم تکانشگری شامل انجام امور بدون فکر کردن یا داشتن مشکل در کنترل خود مشاهده می‌شود.

نوع ترکیب شده (combined adhd)

افراد مبتلا به ADHD ترکیبی علائم بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری را نشان می‌دهند. این نوع ADHD شایع‌ترین زیر مجموعه اختلال بی توجهی/ بیش فعالی است. علائمی که در این‌گونه افراد مشاهده می‌شود عبارتند از:

• مشکل در تمرکز روی کارها
• بی قراری
• مشکل در حفظ توجه
• مشکل در یکجا نشستن به مدت طولانی
• اختلال حواس
• تکانشگری
• عدم توجه و گوش نکردن به صحبت سایر افراد
• بی صبری در انتظار ماندن برای نوبت خود
• فراموشی
• ناتوانی در کنترل صحبت و حرف زدن
• بیش فعالی
• ایجاد اختلال در صحبت دیگران
• بیش از حد حرف زدن
• اضطراب یا تحریک پذیری
• گم کردن وسایل
• اشتباهات و بی دقتی در انجام امور
• تغییر خلق و خو

تفاوت ADHD در دختران و پسران

ADHD معمولا در پسران بیشتر از دختران مشاهده می‌شود، اما تحقیقات در مورد ADHD در بزرگسالی نشان می‌دهد که تعادل تقریباً برابری بین آقایان و خانم‌ها وجود دارد. میزان تشخیص کمتر در میان زنان در دوران کودکی ممکن است به این دلیل باشد که دختران مبتلا به ADHD بیشتر از پسران به نوع ADHD بی توجهی مبتلا می‌شوند و کمتر احتمال دارد مشکلات آشکار را نشان دهند.

بیش از نیمی از کودکانی که ADHD را در دوران کودکی تجربه می‌کنند همچنان در بزرگسالی علائم را دارند. برخی از بزرگسالان فقط پس از اینکه عارضه ADHD برای کودک آنها تشخیص داده شد، به علائم و رفتارهای خود نیز توجه بیشتری پیدا می‌کنند و رفتار مشابهی را در خود مشاهده می‌کنند و به دنبال درمان برای مدیریت علائم رفتاری خود برای بهبود زندگی یا امور کاری و شغلی خود خواهند بود.

علائم ADHD در کودکان

علائم معمولاً در چهار سالگی کودک دیده می‌شود و معمولاً طی سه تا چهار سال آینده افزایش می یابد. شدت علائم ممکن است زمانی که کودک هفت تا هشت ساله است به اوج خود برسد و پس از آن اغلب شروع به کاهش می‌کند. تشخیص ADHD معمولاً شامل بی توجهی، اختلال حواس، تکانشگری و مشکلات احتمالی در تنظیم احساسات است. برای برخی از کودکان علاوه بر این موارد، سطح بالایی از فعالیت و پرتحرکی نیز مشاهده می‌شود. بسیاری از بچه‌های مبتلا به ADHD به راحتی دچار حواس پرتی می‌شوند و انرژی زیادی دارند. مهمترین علائم بیش فعالی کودکان عبارتند از:

• تکانشگری
• بی قراری
• بی توجهی
• آشفتگی عاطفی
• فراموشی
• مشکل در انتظار ماندن برای نوبت
• مشکل در تمرکز روی کارها
• به راحتی دچار اختلال حواس می‌شوند
• درگیر شدن در فعالیت‌هایی با صدای بلند یا مخل
• حرف زدن زیاد
• گم کردن وسایل
• مشکل در اتمام کارها
• مشکل در سازماندهی
• پرتحرکی
• پرهیز مکرر از انجام کارهایی که از نظر ذهنی سنگین هستند
• عدم تمرکز
• پیروی نکردن از دستورات
• مشکل در شرکت در بازی‌های بی سر و صدا
• دویدن در مکان‌های نامناسب
• مشکل در گوش دادن به صحبت دیگران
• مشکل در توجه کردن

علائم adhd در بزرگسالان

برخی افراد مبتلا به ADHD با افزایش سن علائم کمتری نشان می‌دهند، اما برخی برزگسالان همچنان علائم عمده ای دارند که در عملکرد روزانه اختلال ایجاد می‌کند. در بزرگسالان، ویژگی‌های اصلی ADHD ممکن است بصورت اختلال در توجه، تکانشگری و بی قراری قابل تشخیص باشد. در بزرگسالی علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است برخی علائم را تجربه کنند که شامل علائم بی توجهی: اختلال در توجه یا انجام وظایف یا سازماندهی امور و همچنین علائم بیش فعالی: فعالیت بیش از حد یا بی قراری حتی در زمان‌های نامناسب  و مشکل در شرکت کردن در فعالیت‌های آرام می‌باشند.

ADHD در بزرگسالی می‌تواند کل زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد. اما در کنار دارو، می‌توانید اقداماتی را انجام دهید تا انجام کارهای روزمره خود را کمی آسان‌تر کنید. هیچ روش درمانی خاصی برای مدیریت بیماری بطور کامل وجود ندارد، اما ترکیبی از تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی می‌تواند موثر باشد.

درمان ADHD

در حالی‌که تاکنون روش خاصی برای درمان ADHD  بطور کامل شناخته نشده، اما روش‌های درمانی می‌تواند کمک زیادی به کنترل و بهبود علائم آن کند. روش‌های درمانی معمولاً شامل داروها و مداخلات رفتاری است. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند تفاوت زیادی در نتیجه و بهبود علائم ایجاد کند. همچنین روش‌های غیر دارویی برای کنترل علائم بیماری به افراد این امکان را می‌دهد که رویکرد جامع‌تری برای مدیریت ADHD خود داشته باشند. مدیریت رفتاری ممکن است شامل پیگیری روند درمانی توسط درمانگر و متخصصان حرفه‌ای جهت رفتار درمانی و همچنین تمرکز بر عوامل سبک زندگی مانند ورزش، خواب و تغذیه و همچنین ترکیب تمرین‌های تمرکز حواس یا تکنیک‌های تمدد اعصاب برای کاهش استرس و بهبود تمرکز باشد.

برای درمان دارویی این بیماری مطالعات طولانی مدت نشان داده اند که مصرف “متیل فنیدیت” بی خطر و موثر است، بنابراین این داروها رایج‌ترین انتخاب‌ برای افراد مبتلا به اختلال بی توجهی-بیش فعالی هستند. طیف وسیعی از داروهای طولانی اثر مختلف حاوی متیل فنیدیت هستند. فرم‌های کوتاه اثر نیز موجود است

It's also essential to work with a therapist who specializes in ADHD to learn coping mechanisms — beyond medications — that can help with ADHD symptoms and behaviors. A therapist can enhance the effectiveness of the medication and give tools to empower those with ADHD using behavioral, psychological, social, educational and lifestyle interventions

درمان adhd در کودکان

درمان‌های استاندارد ADHD در کودکان شامل داروها، رفتار درمانی، مشاوره و خدمات آموزشی است. این درمان‌ها می‌توانند بسیاری از علائم ADHD را تسکین دهند، اما آنها را بطور کامل درمان نمی‌کنند. همچنین برای یادگیری مکانیسم‌های مقابله‌ای - فراتر از داروها - که می‌تواند به علائم و رفتارهای ADHD کمک کند، با یک درمانگر متخصص در ADHD کار کنید. درمانگر می‌تواند اثربخشی دارو را افزایش دهد و ابزارهایی را برای توانمندسازی افراد مبتلا به ADHD با استفاده از مداخلات رفتاری، روانشناختی، اجتماعی، آموزشی و شیوه زندگی ارائه دهد. 

بهترین درمانADHD برای کودکان بزرگتر، اغلب ترکیبی از رفتار درمانی و دارو است. اما برای کودکان زیر 6 سال، کارشناسان توصیه می‌کنند که قبل از استفاده از دارو، علائم ADHD ابتدا با رفتار درمانی کنترل شود. رفتار درمانی، روش درمان توصیه شده برای ADHD در کودکان زیر 6 سال است.

درمان adhd در بزرگسالان

ADHD در بزرگسالی اغلب به داروهای محرک مانند دگزامفتامین و متیل فنیدات (برندهای تجاری شامل Adderall، Ritalin، Concerta و غیره) به خوبی پاسخ می‌دهد. این داروها می‌توانند عملکرد لوب پیشانی را تقویت کنند که به توجه و مهار تکانه‌ها کمک می‌کند. به طور خلاصه، داروهای محرک موثرترین روش درمانی هستند و درمان ترکیبی دارویی به همراه درمان روانی-اجتماعی سودمندترین گزینه درمانی برای اکثر بیماران بالغ مبتلا به ADHD است.

• دارو نقش یک ابزار، نه یک درمان برای ADHD بزرگسالان دارد.
• ورزش منظم یک درمان قدرتمند برای ADHD است.
• بهبود کیفیت خواب در درمان ADHD الثسر چشمگیری دارد.
• تغذیه صحیح می‌تواند به شما در تنظیم علائم ADHD کمک کند.
• تکنیک‌های آرام سازی برای درمان ADHD بزرگسالان موثر است.
• روان درمانی ADHD بزرگسالان می‌تواند مهارت‌های بهتری را برای مدیریت بیماری به شما بیاموزد.
• مربیان و متخصصان حرفه‌ای به مدیریت علائم ADHD کمک می‌کنند.

برخی مکمل‌های موثر برای مدیریت و کاهش علائم ADHD در جدول ذیل آورده شده‌اند:

استراتژی‌های رفتاری برای مدیریت ADHD

در اینجا پنج استراتژی رفتاری برای کمک به مدیریت ADHD در کودک شما آورده شده است:

1. در صورت رعایت قوانین، به کودک جایزه و پاداش بدهید.

کودکان مبتلا به ADHD اغلب بیشتر از سایر کودکان مورد انتقاد قرار می‌گیرند و انتظار دارند. این می‌تواند بر عزت نفس آنها تأثیر بگذارد. بعضی روزها ممکن است مجبور شوید به دنبال این باشید که یک رفتار خوب در کودک مشاهده کنید، اما باید تحسین از یک رفتار خوب کودک، چندین برابر بیشتر از انتقاد کردن از رفتار بد باشد.

2. سعی کنید هنگام صحبت کردن از جملات کوتاه یا دستورات عملی استفاده کنید.

در برقراری ارتباط با کودک توصیه می‌شود تماس چشمی برقرار کنید یا به آرامی بازو یا شانه فرزندتان را لمس کنید تا توجه او را جلب کنید. به جای استفاده از جملات و سوالات لفظی، جملات کوتاه و ساده و دستورات کوتاهی را ارائه دهید که به او کمک می‌کند تا به اصل مطلب دست پیدا کنند و مطالب را بهتر درک کنند.

3. عادات سالم را ایجاد کنید.

اگر کودک شما برای ADHD دارو مصرف می‌کند، مطمئن شوید که آن را طبق دستور مصرف می‌کند. در صورت بروز مشکل حتما با پزشک فرزندتان صحبت کنید. اطمینان حاصل کنید که کودک شما به اندازه کافی می‌خوابد، یک رژیم غذایی متعادل متشکل از سه وعده غذایی، یک میان وعده و مایعات کافی در روز مصرف می‌کند و  در برنامه روزانه خود نوعی ورزش انجام می‌دهد. این عادات سالم به کودک شما کمک می‌کند تا احساس خوب و بهتری داشته باشد و به حداقل رساندن علائم ADHD کمک می‌کند.

4. برنامه منظمی را برای تکالیف و کارهای خانه ایجاد کنید.

برای انجام تکالیف، به فرزند خود کمک کنید و لیستی از کارها را تهیه کنید که باید بصورت روزانه انجام شود تا فرزندتان به آنها رجوع کند، از جمله کارهایی مانند کارهای خانه، آماده شدن برای خواب و آماده شدن برای مدرسه تهیه کنید. فرزندتان را تشویق کنید تا از برنامه روزانه استفاده کند تا از تمام تکالیف درسی آگاه باشد.

زمان و مکان مشخصی برای انجام تکالیف در نظر بگیرید و از یک تایمر برای یادآوری به فرزندتان استفاده کنید تا دو تا چهار بار در ساعت به شما نشان دهد که تکالیف چگونه پیش می رود. اگر کودک شما به آنها نیاز دارد، مانند حرکت بین کارها یا استفاده از یک فیجت مناسب، شکست های مغزی را فاکتور کنید.

5. به فرزندتان برای برقراری روابط، توسعه مهارت‌های اجتماعی قوی و حفظ روابط دوستانه کمک کنید.

الگوی رفتاری خوبی برای رفتارهای فرزند خود باشید. در طول هفته چندین مرتبه در زمان‌های خاصی بطور متناوب، برای انجام وظایف با فرزندتان برنامه‌ریزی کنید که این امر باعث می‌شود کودک یاد بگیرد در انجام امور ناسازگار نباشد و نسبت به حفظ یک رابطه محکم بین والدین و فرزند بی تفاوت نباشد. 

به فرزندتان کمک کنید تا ارتباط دوستی با همسالان خود ایجاد کند. در مورد بچه‌های کوچک‌تر، ممکن است لازم باشد والدین بازی‌هایی را برای شرکت دادن بچه‌ها در فعالیت‌هایی با بچه‌های هم سن خود تدارک ببینند. توصیه می‌شود نکاتی را برای کمک به رشد مهارت‌های اجتماعی فرزندتان بیاموزید.

نتیجه گیری

بیماری ADHD، یا اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی، یک چالش بزرگ در زندگی افراد مبتلا و خانواده‌های آن‌ها است. این اختلال که توسط ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و بیولوژیکی ایجاد می‌شود، می‌تواند تأثیرات چشمگیری بر توانایی‌های تحصیلی، شغلی و اجتماعی فرد داشته باشد. از طریق شناخت بهتر این اختلال و علائم آن و به کارگیری روش‌های درمانی مناسب، مانند دارودرمانی، رفتاردرمانی و آموزشی، می‌توان به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کرد. شناخت عمومی نسبت به این بیماری و حمایت از افراد مبتلا نیز نقش حیاتی در مدیریت موثر این اختلال و بهره‌گیری از پتانسیل‌های فردی آنها دارد.

پرسش و پاسخ

1. چگونه افراد مبتلا به ADHD بهتر یاد می‌گیرند؟

برای مهارت‌های مطالعه در افراد مبتلا به ADHD توصیه می‌شود فضایی آرام را پیدا کنید که فقط برای مطالعه استفاده شود. یک برنامه منظم ایجاد کنید. استراحت‌های مکرر داشته باشید. روند برنامه مطالعه را به درستی رعایت کنید و تا آخرین لحظه مطالعه خود را ادامه دهید.

2. آیا ADHD نیاز به روان درمانی دارد؟

کودکان مبتلا به ADHD اغلب از رفتار درمانی، آموزش مهارت‌های اجتماعی، آموزش مهارت‌های والدین و مشاوره بهره می‌برند که ممکن است توسط روانپزشک، روانشناس، مددکار اجتماعی یا سایر متخصصان سلامت روان ارائه شود.

3. تاثیر اختلال ADHD بر مغز افراد مبتلا به بیماری چگونه است؟

دانشمندان کشف کرده اند که تفاوت‌هایی در مغز، شبکه‌های عصبی و انتقال دهنده‌های عصبی افراد مبتلا به ADHD وجود دارد. ADHD یک بیماری مغزی طولانی مدت (مزمن) است که باعث اختلال در عملکرد اجرایی می‌شود، به این معنی که توانایی فرد برای مدیریت احساسات، افکار و اعمال خود را مختل می‌کند.

منبع

ADHD Causes, Symptoms and Treatments