همه چیز درباره سلامت چشم

ساختار چشم

چشمان شما اندام‌های پیچیده‌ای با بخش‌های زیادی هستند که باید با هم کار کنند تا دید واضحی ایجاد کنند. بخش‌های اصلی ساختار چشم در ادامه توضیح داده شده است. مشکلات یا عملکرد نادرست در قسمت‌های مختلف چشم می‌تواند باعث بسیاری از بیماری‌های رایج چشم شود.

قرنیه

لایه نازک و شفاف جلوی چشم است؛ بخشی از چشم که به تمرکز نور کمک می‌کند، قرنیه نام دارد.

مجاری اشک

منافذ مجرای اشک در پلک بالا و پایین در گوشه داخلی هر چشم قرار دارند. عمدتاً اشک توسط غده اشکی تولید می‌شود و از پلک بیرونی و بالایی روی سطح چشم پخش می‌شود. اشک قرنیه شما را روان و پاک از زباله نگه می‌دارد. اشک از طریق مجاری اشک تخلیه می‌شود.

عنبیه و مردمک چشم

قسمت رنگی چشم شما عنبیه است. این ساختاری است که شامل ماهیچه‌هایی برای کنترل گشاد شدن یا تنگ شدن مردمک (روزنه سیاه وسط چشم) می‌باشد، عنبیه میزان نوری که از مردمک وارد می‌شود را کنترل می‌کند.

عدسی و شبکیه چشم

عدسی پشت مردمک است. نور را روی شبکیه، سلول‌های حساس به نور در پشت کره چشم متمرکز می‌کند. شبکیه تصاویر را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند که به عصب بینایی شما ارسال می‌شود.

عصب بینایی

دسته‌ای ضخیم از رشته‌های عصبی که به پشت چشم شما متصل شده است، عصب بینایی می‌باشد. این عصب اطلاعات بصری را از شبکیه به مغز شما منتقل می‌کند

عیوب انکساری

زمانی که چشمان شما نور را به درستی متمرکز نکنند، تاری دید را تجربه خواهید کرد. انواع عیوب انکساری عبارتند از:

 مکمل‌هایی مفید برای سلامت چشم

مکمل‌های زیر برای برخی افراد مفید هستند:

1. ویتامین A

کمبود ویتامین A یکی از شایع‌ترین علل کاهش بینایی در جهان است. این ویتامین برای حفظ سلول‌های حساس به نور چشم که به عنوان گیرنده‌های نوری نیز شناخته می‌شوند، ضروری است. اگر ویتامین A کافی مصرف نکنید، بسته به شدت کمبود آن، ممکن است شب کوری، خشکی چشم یا حتی شرایط جدی‌تر را تجربه کنید. شکل فعال ویتامین A، معروف به رتینول، تنها در غذاهای حیوانی یافت می‌شود. غنی ترین منابع غذایی شامل جگر، زرده تخم مرغ و محصولات لبنی است. با این حال، بدن شما نیز می‌تواند برخی از ترکیبات گیاهی آنتی اکسیدانی را به رتینول تبدیل کند. اینها کاروتنوئیدهای پروویتامین A نامیده می‌شوند و به مقدار زیاد در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات وجود دارند. پروویتامین A کاروتنوئیدها به طور متوسط حدود 30 درصد از ویتامین A مورد نیاز افراد را تأمین می‌کنند. کارآمدترین آنها بتاکاروتن است که به مقدار زیاد در کلم پیچ، اسفناج و هویج یافت می‌شود.

2. لوتئین و زآگزانتین

لوتئین و زآگزانتین آنتی اکسیدان‌های زرد رنگ کاروتنوئیدی هستند که به عنوان رنگدانه‌های ماکولا شناخته می‌شوند. آنها در ماکولا، قسمت مرکزی شبکیه چشم، که لایه‌ای از سلول‌های حساس به نور در دیواره پشتی کره چشم است، متمرکز شده‌اند. لوتئین و زآگزانتین به عنوان یک ضد آفتاب طبیعی عمل می‌کنند. لوتئین و زآگزانتین معمولاً با هم در غذاها وجود دارند. اسفناج، کاهو، کلم پیچ، جعفری، پسته و نخود سبز از جمله بهترین منابع هستند. علاوه بر این، زرده تخم مرغ، ذرت شیرین و کدو تنبل نیز ممکن است دارای لوتئین و زآگزانتین بالایی باشند. در واقع، زرده تخم مرغ به دلیل داشتن چربی بالا، یکی از بهترین منابع محسوب می‌شود. کاروتنوئیدها وقتی با چربی مصرف شوند بهتر جذب می‌شوند، بنابراین بهتر است مقداری آووکادو یا روغن‌های سالم را به سالاد سبزیجات برگ دار خود اضافه کنید. مکمل حاوی این رنگدانه‌ها نیز به افزایش تراکم آنها در شبکیه چشم کمک می‌کند. آنها همچنین نور آبی و فرابنفش پر انرژی را که می‌تواند به چشم شما آسیب برساند، جذب می‌کنند.

3. روی

چشمان شما حاوی سطوح بالایی از روی است و روی به طور طبیعی در چشم شما یافت می‌شود. روی بخشی از بسیاری از آنزیم‌های ضروری از جمله سوپراکسید دیسموتاز است که به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می‌کند. همچنین به نظر می‌رسد که در تشکیل رنگدانه‌های بصری در شبکیه شما و جلوگیری از شب کوری نقش دارد. به همین دلیل، کمبود روی ممکن است منجر به شب کوری شود. منابع غذایی طبیعی روی شامل صدف، گوشت، دانه کدو تنبل و بادام زمینی است. هنگام مصرف روی، جذب مس کمتر می‌شود. توصیه می‌شود روی با مکمل‌های مس ترکیب شود.

4. ویتامین B1 (تیامین)

ویتامین B1 برای سلامت چشمان شما ضروری است. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه ویتامین B1 که همراه با سایر ویتامین‌ها مصرف می‌شود، ممکن است خطر ابتلا به آب مروارید را کاهش دهد، چون ویتامین B1 که به عنوان یکی از ویتامین‌های B ضد استرس شناخته می‌شود، التهاب را کاهش می‌دهد. همچنین ، تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که ممکن است برای درمان یووئیت، یک بیماری التهابی چشم که می‌تواند منجر به نابینایی شود، مؤثر باشد.

5. اسیدهای چرب امگا 3

رژیم غذایی اکثر افراد به مقدار کافی حاوی اسیدهای چرب امگا 3، که منبع اصلی آن ماهی است، نمی‌باشد. اسیدهای چرب امگا 3 با زنجیره بلند EPA و DHA برای سلامت چشم مهم هستند. DHA به مقدار زیاد در شبکیه یافت می‌شود، که می‌تواند به حفظ عملکرد چشم کمک کند. همچنین امگا3(DHA) برای رشد مغز و چشم در دوران نوزادی مهم است و در کاهش التهاب و کمک به سلول‌های شبکیه و قرنیه در بهبود و بازسازی پس از آسیب ناشی از قرار گرفتن در معرض نور و افزایش سن نقش دارد. منبع معتبر تحقیقاتی نشان داده است که نوزادانی که شیر خشک آنها حاوی DHA است نسبت به نوزادانی که DHA به آنها داده نمی‌شود، دید بهتری دارند. بنابراین، کمبود DHA می‌تواند بینایی را مختل کند. شواهد همچنین نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های امگا 3 ممکن است برای افرادی که بیماری خشکی چشم دارند، مفید باشد. یک بررسی در سال 2023 نشان داد که مصرف مکمل‌های EPA و DHA به طور قابل توجهی علائم خشکی چشم را با افزایش تشکیل مایع اشک کاهش می‌دهد. اسیدهای چرب امگا 3 ممکن است به پیشگیری از سایر بیماری‌های چشمی نیز کمک کند. بهترین منبع غذایی EPA و DHA ماهی‌های چرب هستند. علاوه بر این، مکمل‌های امگا 3 مشتق شده از ماهی یا ریزجلبک‌ها به طور گسترده در دسترس هستند.  تعدادی از مطالعات منبع معتبر نشان می‌دهد که افرادی که بیشتر از دو اسید چرب امگا 3، DHA و ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA) مصرف می‌کنند، کمتر به AMD مبتلا هستند. سطوح پایین اسیدهای چرب امگا 3 با سندرم چشم خشک و رتینوپاتی مرتبط است، بیماری که باعث آسیب پیشرونده به شبکیه می‌شود. 

6. ویتامین C

غلظت ویتامین C در زلالیه چشم 20 برابر بیشتر از پلاسمای خون است.سطح ویتامین C موجود در زلالیه با مصرف رژیم غذایی آن نسبت مستقیم دارد. به عبارت دیگر، می‌توانید غلظت آن را با مصرف مکمل‌ها یا خوردن غذاهای غنی از ویتامین C افزایش دهید. مقادیر زیادی ویتامین C در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات، از جمله فلفل دلمه‌ای، مرکبات، گواوا، کلم پیچ و کلم بروکلی یافت می‌شود.

7. ویتامین E

ویتامین E گروهی از آنتی اکسیدان‌های محلول در چربی است که از اسیدهای چرب موجود در شبکیه چشم در برابر اکسیداسیون مضر محافظت می‌کند. از آنجایی که شبکیه چشم  دارای غلظت بالایی از اسیدهای چرب است، مصرف کافی ویتامین E برای سلامت بهینه چشم مهم است. بهترین منابع غذایی ویتامین E شامل بادام، تخمه آفتابگردان و روغن‌های گیاهی مانند روغن بذر کتان است

ارتقای سلامت چشم

چشم‌ها و بینایی شما تحت تأثیر عوامل زیادی از جمله ژنتیک و سن قرار دارند. حفظ یک سبک زندگی سالم و خوردن یک رژیم غذایی متعادل حاوی غذاهای غنی از آنتی اکسیدان می‌تواند به طور قابل توجهی به سلامت چشم شما کمک کند. رژیم غذایی همیشه باید منبع اصلی ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد. علاوه بر رژیم غذایی و مکمل ها، کارهای دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید در خانه برای ارتقای سلامت چشم انجام دهید:

• اگر خانه شما خشک است از یک قطره مرطوب کننده چشم در خانه خود استفاده کنید. بسته به آب و هوای محل زندگیتان ممکن است فقط نیاز به استفاده از اشک مصنوعی به صورت فصلی یا استفاده در طول سال داشته باشید.
• آب فراوان بنوشید. اگرچه توصیه‌ها بر اساس وزن متفاوت است، بزرگسالان باید روزانه تقریباً بین 1.5 لیتر تا 2 لیتر مایعات بنوشند.
• تماشای تلویزیون و مانیتور و صفحه گوشی و بازی با تلفن همراه را به حداقل ممکن برسانید.
• از محیط‌هایی با هوای دارای گرد و غبار یا کثیف  و باد سرد و شدید و هوای بسیار گرم و خشک و نور شدید و مستقیم خورشید خودداری کنید.
• اگر پزشک برای شما عینک تجویز نموده، مخصوصا هنگام مطالعه و کار با کامپیوتر و گوشی، عینک بزنید.
• در طول روز و در معرض نور شدید آفتاب حتما از عینک آفتابی طبی استفاده کنید.
• اگر به واسطه شغل خود مدت زمان زیالذی با رایانه کار میکنید باید هر از یک ساعت بر روی اجسامی که دورتر است چند دقیقه متمرکز شوید.
• باید به چشمتان استراحت بدهید.یعنی پس از هر یک ساعت کار پیوسته با مانیتور، چشم را بسته و کف دستان خود را گرم نموده و به مدت 2 تا 10 دقیقه روی چشمان خود بگذارید.
• تمرین شکل 8 (عدد هشت انگلیسی): بنشینید و روی 10 متر جلوتر از خود متمرکز شوید، یک شکل خیالی از عدد هشت انگلیسی (8) تصور کنید و به مدت 30 ثانیه حرکت چشم خود روی عدد هشت انگلیسی را ادامه دهید. این حرکت برای چشم یک ورزش مناسب روزانه چشم به حساب می آید.
• استعمال روزانه 1 تا 2 مرتبه از داروهای حاوی عصاره روغن درخت چای برای تسکین چشم:
  • شامپو یا فوم آرگوسول یا آیسول: چشم خود را بسته ، محلول را به پلک و مژه اندکی ماساژ دهید تا کف کند و پس از 1 تا 2 دقیقه آبکشی نمایید.
  • پد چشمی آرگوسول یا آیسول: پد را به مدت 5 دقیقه در آب گرم قرار دهید. سپس چشم خود را بسته و پد را روی چشم خود بگذارید تا روغن درخت چای، چشم را تسکین دهد.
  • استفاده از انواع مکمل های تقویت بینایی:

نتیجه‌گیری

چشمان شما پیچیده هستند و دانستن قسمت‌های مختلف و نحوه عملکرد آنها مهم است. دانستن اینکه هر قسمت چگونه کار می‌کند می‌تواند به شما کمک کند مشکلات بینایی و علائم بیماری‌های رایج چشمی را بشناسید تا بتوانید زودتر درمان شوید و سلامت چشم خود را حفظ کنید. عادات سبک زندگی سالم، مانند پیروی از یک رژیم غذایی مغذی و ورزش منظم، ممکن است به پیشگیری از بسیاری از بیماری‌های مزمن از جمله بیماری‌های چشمی کمک کند.

پرسش و پاسخ

1. چرا غربالگری منظم بینایی برای پیشگیری از بیماری‌های چشمی اهمیت دارد؟

غربالگری منظم بینایی برای تشخیص زودهنگام مشکلات چشم و پیشگیری از بروز عوارض جدی‌تر اهمیت زیادی دارد. بسیاری از بیماری‌های چشمی در مراحل اولیه علائم واضحی ندارند و ممکن است به تدریج باعث آسیب دائمی به بینایی شوند. با انجام معاینات منظم، پزشکان می‌توانند بیماری‌هایی مانند گلوکوم، دژنراسیون ماکولا و مشکلات مربوط به شبکیه را زودتر شناسایی کرده و درمان مناسبی را تجویز کنند. به‌ویژه برای افرادی که سابقه خانوادگی مشکلات چشمی دارند یا در معرض خطراتی مانند دیابت و فشار خون بالا هستند، غربالگری منظم ضروری است.

2. چه مواد غذایی برای بهبود سلامت بینایی مفید هستند و چرا؟

مواد غذایی غنی از ویتامین A، C، E و مواد معدنی مانند روی و سلنیوم به بهبود سلامت بینایی کمک می‌کنند. به عنوان مثال، هویج و سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج حاوی ویتامین A هستند که نقش مهمی در جلوگیری از خشکی چشم و بهبود عملکرد شبکیه دارند. مرکبات و توت‌ها منبع خوبی از ویتامین C هستند که می‌تواند به محافظت از چشم‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از اکسیداسیون کمک کند. همچنین ماهی‌های چرب مانند سالمون و تن، دارای اسیدهای چرب امگا-۳ هستند که به کاهش خشکی چشم و تقویت سلامت شبکیه کمک می‌کنند.

3. چگونه می‌توان از خشکی چشم جلوگیری کرد و درمان‌های مؤثر چیست؟

خشکی چشم یکی از مشکلات شایع بینایی است که ممکن است به دلیل استفاده طولانی‌مدت از کامپیوتر، قرار گرفتن در معرض هوای خشک یا افزایش سن ایجاد شود. برای جلوگیری از خشکی چشم، می‌توان از تکنیک‌های "۲۰-۲۰-۲۰" استفاده کرد، به این معنا که هر ۲۰ دقیقه به مدت ۲۰ ثانیه به نقطه‌ای ۲۰ فوت (۶ متر) دورتر نگاه کنید. همچنین استفاده از اشک مصنوعی، افزایش مصرف آب و استفاده از مرطوب‌کننده‌های محیطی می‌تواند به بهبود این مشکل کمک کند. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است داروهای تجویزی یا روش‌های درمانی دیگر را پیشنهاد کند.

4. چه علائم و نشانه‌هایی نشان دهنده وجود بیماری‌های جدی‌تر چشمی هستند که نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند؟

برخی علائم نشان دهنده بیماری‌های جدی چشمی عبارتند از: کاهش ناگهانی بینایی، مشاهده لکه‌ها یا نورهای فلش‌مانند، درد شدید در چشم، قرمزی یا ترشح غیرعادی و دوبینی. این علائم ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی مانند گلوکوم حاد، پارگی شبکیه، عفونت چشم یا دژنراسیون ماکولا باشند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، لازم است فوراً به چشم پزشک مراجعه شود تا مشکل در مراحل اولیه شناسایی و درمان شود.

5. آیا استفاده مکرر از عینک مطالعه می‌تواند باعث ضعیف‌تر شدن چشم شود؟

خیر، استفاده مکرر از عینک مطالعه باعث ضعیف‌تر شدن چشم نمی‌شود. عینک فقط به تصحیح مشکل بینایی کمک می‌کند و تأثیری بر قدرت چشم‌ها ندارد. ضعف بینایی معمولاً به دلایل دیگری از جمله افزایش سن یا تغییرات در ساختار چشم به وجود می‌آید. استفاده درست از عینک مناسب می‌تواند از خستگی چشم جلوگیری کرده و کیفیت بینایی را بهبود بخشد.

منبع:

All About Eye Health