علائم کمبود ویتامین B12 و تأثیرات آن بر انرژی، حافظه و سیستم عصبی

ویتامین B12 چیست؟

ویتامین B12 نقش‌های بسیار مهمی در بدن ایفا می‌کند. به عنوان مثال، این ویتامین به ساخت DNA و گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند. همچنین برای رشد سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) ضروری است و در حفظ سلامت مو، ناخن و پوست نقش دارد. از آنجا که ویتامین ب 12 حاوی عنصر معدنی کبالت است، گاهی به آن "کوبالامین" نیز گفته می‌شود.

بدن انسان توانایی تولید ویتامین B12 را ندارد، بنابراین باید آن را از منابع غذایی حیوانی مانند گوشت یا مکمل‌ها دریافت کنید. این ویتامین محلول در آب است، به این معنی که مقدار اضافی آن از طریق ادرار دفع می‌شود. با اینکه ویتامین ب 12 می‌تواند تا 5 سال در کبد ذخیره شود، در صورت کمبود دریافت این ویتامین، ممکن است با علائم کمبود ویتامین b12 مواجه شوید.

فواید ویتامین B12

ویتامین B12 و گلبول‌های قرمز

برای ساخت گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌های سالم، به ویتامین ب 12 نیاز دارید. هر روز حدود 1 درصد از گلبول‌های قرمز قدیمی شما تخریب و جایگزین می‌شوند. برای رشد و توسعه گلبول‌های قرمز جدید، وجود ویتامین B12 و فولیک اسید (ویتامین B9) ضروری است. در صورت کمبود این ویتامین‌ها، فرآیند ساخت DNA مختل می‌شود و گلبول‌های قرمز نابالغ از بین می‌روند، که این موضوع منجر به بروز کم‌خونی می‌شود.

ویتامین ب 12 و سلامت استخوان

مطالعات مختلف ارتباط مثبتی بین ویتامین‌های گروه B، به ویژه ویتامین B12، با کاهش خطر پوکی استخوان و شکستگی لگن نشان داده‌اند. با این حال، شواهد کافی برای اثبات اینکه مصرف مکمل‌های ویتامین B می‌تواند از مشکلات استخوانی جلوگیری کند، وجود ندارد.

ویتامین B12 و بینایی

یکی از شرایط نادر ناشی از کمبود ویتامین B12، نوروپاتی اپتیک است. این وضعیت به آسیب عصب بینایی، که اطلاعات بصری را از چشم به مغز منتقل می‌کند، اشاره دارد. نوروپاتی اپتیک می‌تواند منجر به از دست دادن تدریجی بینایی و دیدن نقاط کور شود. کمتر از 1 درصد افراد دچار علائم کمبود ویتامین B12 به این عارضه مبتلا می‌شوند.

ویتامین B12 و افسردگی

مطالعات زیادی نشان داده‌اند که بین افسردگی و سطوح پایین ویتامین B12 ارتباط وجود دارد، اما شواهد کافی برای اثبات اینکه افزایش سطح این ویتامین می‌تواند علائم افسردگی را کاهش دهد، وجود ندارد. با این حال، انجام غربالگری کمبود ویتامین B12و ارائه مکمل به افراد با سطوح پایین این ویتامین، می‌تواند به پیشگیری یا تأخیر در بروز افسردگی کمک کند. برای اثبات این موضوع، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

علائم کمبود ویتامین b12 و نقش آن در کم خونی، بینایی و سلامت روان

کمبود ویتامین B12 می‌تواند منجر به بروز مشکلات مختلفی از جمله کم‌خونی، ضعف استخوان، کاهش بینایی و حتی اختلالات روانی شود. دریافت این ویتامین از طریق رژیم غذایی مناسب یا مکمل‌ها می‌تواند به حفظ سلامت عمومی بدن کمک کند.

ویتامین B12 و حافظه

کمبود ویتامین B12 با مشکلات شناختی (از جمله دشواری در تفکر، قضاوت و یادگیری) و مشکلات حافظه مرتبط است و ممکن است در بروز بیماری آلزایمر و سکته مغزی نقش داشته باشد. در یک مطالعه، به افراد مبتلا به مشکلات خفیف شناختی و سطوح پایین ویتامین ب12، مکمل B12 داده شد و بیشتر این افراد بهبود علائم شناختی را تجربه کردند. با این حال، مطالعات دیگر ارتباط مشخصی بین کمبود B12 و مشکلات شناختی یا بهبود این علائم پس از مصرف مکمل‌ها نشان نداده‌اند. این موضوع نیازمند تحقیقات بیشتری است.

ویتامین B12 و انرژی

ویتامین B12 و برخی ویتامین‌های دیگر بر خستگی و کمبود انرژی تأثیر دارند. مطالعات نشان می‌دهند که اگر سطح ویتامین ب 12 در بدن شما پایین باشد و آن را به مقدار طبیعی برسانید، ممکن است انرژی بیشتری احساس کنید. اما اگر سطح B12شما طبیعی باشد، مصرف مکمل‌ها یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا حاوی این ویتامین تأثیری بر افزایش انرژی نخواهد داشت.

ویتامین B12 و پوست

کمبود شدید ویتامین B12 ممکن است منجر به بروز لکه‌های تیره (هایپرپیگمنتیشن)، لکه‌های روشن (ویتیلیگو)، زخم‌های دهانی، اگزما و آکنه شود. از سوی دیگر، مصرف بیش از حد ویتامین B12 نیز می‌تواند عوارض مشابهی مانند ویتیلیگو، زخم‌های دهانی، اگزما و آکنه ایجاد کند.

ویتامین B12 و مو

کمبود ویتامین B12 با ریزش مو مرتبط است، اما شواهد کافی برای تأیید اینکه مصرف مکمل‌های B12 باعث رشد مجدد موها می‌شود، وجود ندارد.

ویتامین B12 و ناخن

از علائم کمبود ویتامین B12 ممکن است تغییر رنگ ناخن‌ها به قهوه‌ای-خاکستری یا آبی باشد. با رساندن سطح ویتامین B12 به مقدار طبیعی، این تغییرات باید بهبود یابد. با این حال، هیچ مطالعه‌ای نشان نداده است که مصرف مکمل ویتامین B12در افرادی که سطح این ویتامین در بدنشان طبیعی است، باعث تقویت یا رشد بیشتر ناخن‌ها می‌شود.

مقدار مورد نیاز ویتامین B12

مقدار مورد نیاز روزانه ویتامین B12 به عواملی مانند سن، عادات غذایی، شرایط سلامتی و داروهایی که مصرف می‌کنید بستگی دارد.

مقدار توصیه شده روزانه برای سنین مختلف به صورت زیر است:

• نوزادان تا 6 ماه: 4/0 میکروگرم
• نوزادان 7 تا 12 ماه: 5/0 میکروگرم
• کودکان 1 تا 3 سال: 9/0 میکروگرم
• کودکان 4 تا 8 سال: 2/1 میکروگرم
• کودکان 9 تا 13 سال: 8/1 میکروگرم
• نوجوانان 14 تا 18 سال: 4/2 میکروگرم
• بزرگسالان (19 سال به بالا): 4/2 میکروگرم
• زنان باردار: 6/2 میکروگرم
• زنان شیرده: 8/2 میکروگرم

منابع غذایی ویتامین B12

می‌توانید ویتامین B 12 را از مواد غذایی حیوانی که به طور طبیعی این ویتامین را دارند یا از غذاهای غنی شده با این ویتامین دریافت کنید. این منابع شامل موارد زیر هستند:

• گوشت
• ماهی
• مرغ
• شیر
• تخم‌مرغ
• غلات صبحانه غنی شده
• نان‌های غنی شده
• مخمرهای تغذیه‌ای
• شیرهای گیاهی غنی شده

تأثیر ویتامین B12 بر عملکرد مغز و سیستم عصبی

ویتامین B12 نقش حیاتی در حفظ سلامت مغز و سیستم عصبی دارد. این ویتامین با کمک به تولید میلین، که پوششی محافظ برای اعصاب است، عملکرد صحیح انتقال پیام‌های عصبی را تضمین می‌کند. علائم کمبود ویتامین B12 می‌تواند به صورت مشکلاتی مانند ضعف حافظه، کاهش تمرکز، افسردگی و حتی آسیب‌های عصبی جدی بروز کند. همچنین، این ویتامین در تولید انرژی سلولی و سنتز DNA نقش دارد که برای حفظ عملکرد طبیعی سلول‌های عصبی ضروری است. مصرف کافی ویتامین B12 از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها می‌تواند از زوال شناختی پیشگیری کرده و به حفظ سلامت مغز در طولانی‌مدت کمک کند.

کمبود ویتامین B12

اگر فکر می‌کنید ممکن است کمبود ویتامین B12 داشته باشید، از پزشک خود بخواهید که آزمایش خون انجام دهد. احتمال کمبود ویتامین B12 در افرادی که بدنشان قادر به جذب این ویتامین نیست یا رژیم غذایی کاملاً وگان دارند، بیشتر است.

علائم کمبود ویتامین B12 و تأثیر آن بر پوست و مو

علائم کمبود ویتامین B12 شامل مشکلات شناختی، خستگی، تغییر رنگ پوست و ناخن‌ها، ریزش مو و مشکلات پوستی است. دریافت این ویتامین به مقدار کافی می‌تواند نقش مهمی در حفظ سلامت کلی بدن داشته باشد.

ویتامین B12 و کم‌خونی خطرناک

کم‌خونی خطرناک یک بیماری خودایمنی است که بدن نمی‌تواند فاکتور داخلی (Intrinsic Factor)، پروتئینی ضروری برای جذب ویتامین B12، را تولید کند. بنابراین حتی اگر مقدار زیادی گوشت بخورید یا مکمل مصرف کنید، بدن شما قادر به جذب B12 نخواهد بود. این بیماری رایج‌ترین علت کمبود ویتامین B12 است.

جذب ضعیف روده‌ای

برخی بیماری‌ها که روده کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مانند بیماری کرون، بیماری سلیاک، رشد بیش از حد باکتری‌ها یا وجود انگل، می‌توانند باعث کمبود ویتامین B12 شوند. همچنین، بیماری آتروفیک گاستریت، که در آن پوشش معده نازک می‌شود، ممکن است جذب B12 را مختل کند.

در این شرایط، بدن نمی‌تواند به اندازه کافی اسید هیدروکلریک و فاکتور داخلی تولید کند که برای جذب B12 ضروری هستند. اسید هیدروکلریک ویتامین B12 را از پروتئینی که به آن متصل است جدا می‌کند؛ سپس B12 آزاد شده با فاکتور داخلی ترکیب می‌شود تا جذب گردد.

ویتامین B12 و مصرف الکل

مصرف بیش از حد یا سوءمصرف الکل می‌تواند جذب مواد مغذی از جمله ویتامین ب 12 را برای بدن دشوار کند. همچنین، نوشیدن زیاد الکل ممکن است باعث شود که فرد کالری کافی دریافت نکند، که این موضوع نیز به کمبود ویتامین B12 کمک می‌کند.

ویتامین B12 و سیستم ایمنی

سیستم ایمنی بدن مسئول مبارزه با بیماری‌ها و عفونت‌ها است. اما در بیماری‌های خودایمنی، سیستم ایمنی به سلول‌های سالم حمله می‌کند. اختلالات سیستم ایمنی مانند بیماری گریوز یا لوپوس با کمبود ویتامین B12 مرتبط هستند. این ارتباط ممکن است به این دلیل باشد که افراد مبتلا به این اختلالات اغلب دچار کم‌خونی خطرناک یا آتروفیک گاستریت هستند، که هر دو جذب B12 را مختل می‌کنند.

ویتامین B 12 و رژیم غذایی وگان

اگر رژیم غذایی وگان دارید (به این معنا که هیچ محصول حیوانی از جمله گوشت، شیر، پنیر و تخم‌مرغ نمی‌خورید) یا اگر گیاهخواری هستید که تخم‌مرغ و محصولات لبنی کافی مصرف نمی‌کنید، ممکن است دچار علائم کمبود ویتامین B12 شوید. برای تأمین نیازهای خود می‌توانید از غذاهای غنی شده یا مکمل‌ها استفاده کنید.

سایر علل کمبود ویتامین B12

1. سن بالا: با افزایش سن، جذب ویتامین B12 دشوارتر می‌شود. بسیاری از افراد بالای 50 سال به اندازه کافی اسید هیدروکلریک در معده تولید نمی‌کنند تا B12 را از غذاها جذب کنند، اما می‌توانند آن را از مکمل‌ها دریافت کنند.
2. جراحی کاهش وزن یا برداشتن بخشی از معده: این عمل‌ها ممکن است باعث شوند بدن دیگر مقدار کافی اسید هیدروکلریک و فاکتور داخلی برای جذب ویتامین B12 تولید نکند.

برای جلوگیری از کمبود ویتامین B12، آگاهی از شرایط پزشکی، رژیم غذایی و داروهای مصرفی ضروری است. در صورت شک به کمبود، مشورت با پزشک و انجام آزمایش خون توصیه می‌شود.

تزریق‌ ویتامین B12

• کاربرد: اگر کم‌خونی شدید ناشی از کمبود ویتامین B12 داشته باشید، پزشک ممکن است تزریق ویتامین B12 را تجویز کند. این تزریقات معمولاً به مدت ۲ هفته و روزانه انجام می‌شوند تا زمانی که علائم بهبود یابند. سپس ممکن است به مصرف مکمل‌ها تغییر یابد.
• بیماری‌های مزمن: اگر کمبود ویتامین B12 به دلیل بیماری‌های خودایمنی یا علل غیرمرتبط با رژیم غذایی باشد، ممکن است نیاز باشد تزریق‌ها را هر دو یا سه ماه یک‌بار برای تمام عمر ادامه دهید.
• روش تزریق: تزریقات معمولاً در بازو، ران یا داخل عضله انجام می‌شوند و ممکن است پزشک یا پرستار این کار را انجام دهند یا به شما آموزش دهند تا خودتان این کار را انجام دهید.
• عوارض جانبی: معمولاً جزئی هستند اما در صورت تورم قوزک پا، واکنش آلرژیک یا مشکل تنفسی باید با پزشک تماس بگیرید.

اگر سطح ویتامین B12 شما طبیعی است، تزریق برای افزایش انرژی یا کاهش وزن مفید نیست، زیرا هیچ مطالعه‌ای مزیت اضافه B12در این زمینه‌ها را نشان نداده است.

مکمل‌های ویتامین B12

• کاربرد: اگر کمبود ویتامین B12 خفیف باشد، پزشک مکمل‌های B12 را توصیه می‌کند.
• فرم‌های مکمل: به‌صورت قرص‌هایی که بلعیده می‌شوند، قرص‌های زیرزبانی، یا اسپری بینی در دسترس‌اند.
• دوز بالا: برخی مکمل‌ها دوز بالایی (مثل ۵۰۰ یا ۱۰۰۰ میکروگرم) دارند، در حالی که نیاز روزانه بزرگسالان سالم فقط 4/2 میکروگرم است. بدن تنها به میزان لازم جذب می‌کند و باقی را دفع می‌کند.
• جذب: مکمل‌ها نیازی به اسید هیدروکلریک معده ندارند تا B12 را از پروتئین متصل به آن جدا کنند، اما برای جذب به فاکتور داخلی نیاز دارند.
• بیماری خودایمنی: اگر کمبود B12 به دلیل بیماری خودایمنی باشد که تولید فاکتور داخلی را مختل می‌کند، احتمالاً مکمل‌ها کافی نیستند و به تزریقات نیاز خواهید داشت.

ویتامین B12 و بارداری

اگر باردار هستید، رژیم گیاهخواری دارید و قصد دارید فقط با شیر مادر کودک خود را تغذیه کنید، باید با پزشک مشورت کنید تا برنامه‌ای برای تأمین B12 داشته باشید. کمبود B12 می‌تواند منجر به تأخیر رشد و عدم رشد مناسب کودک شود. این ویتامین برای رشد مغز و نخاع بسیار مهم است.

علائم کمبود ویتامین B12

بدن شما حدود ۱۰۰۰-۲۰۰۰ برابر مقدار ویتامین B12 روزانه را ذخیره می‌کند، بنابراین ممکن است سال‌ها طول بکشد تا علائم کمبود ظاهر شوند.

علائم فیزیکی:

• ضعف، خستگی یا احساس سبکی سر
• تپش قلب و تنگی نفس
• پوست رنگ پریده
• زبان دردناک، صاف و ملتهب (گلوسیت)
• یبوست، اسهال، کاهش اشتها یا نفخ
• ناخن‌های متمایل به آبی یا خاکستری-قهوه‌ای

علائم عصبی:

• بی‌حسی یا گزگز
• ضعف عضلانی
• مشکلات راه رفتن یا صحبت کردن
• از دست دادن بینایی
• دشواری در به خاطر سپردن

سایر علائم:

• افسردگی
• تغییرات خلقی
• تحریک‌پذیری

در صورت مشاهده علائم کمبود یا داشتن شرایطی که جذب B12را مختل می‌کند، باید با پزشک مشورت کنید تا بهترین راهکار درمانی (تزریق یا مکمل) مشخص شود. همچنین، مراقبت ویژه برای بارداری و نوزادان ضروری است.

درمان کمبود ویتامین B12

درمان کمبود ویتامین B12 به علت کاهش سطح این ویتامین در بدن بستگی دارد.

اگر کمبود ویتامین B12 به دلیل آنمی پرنیشیوز یا مشکلات جذب این ویتامین ناشی از بیماری باشد، ابتدا نیاز به تزریق این ویتامین خواهید داشت. در ادامه ممکن است به تزریقات مداوم، مصرف دوزهای بالای مکمل‌های خوراکی یا استفاده از اسپری‌های بینی نیاز پیدا کنید.

اگر علت کمبود ویتامین B12 به رژیم غذایی مربوط باشد، می‌توانید مصرف گوشت، ماهی و محصولات لبنی را افزایش دهید. افرادی که از محصولات حیوانی استفاده نمی‌کنند، می‌توانند از نان‌ها و غلات غنی شده با ویتامین B12 یا مکمل‌های B12 بهره ببرند.

افراد مسن که دچار علائم کمبود ویتامین B12 هستند، معمولاً باید به صورت روزانه از مکمل‌های ویتامین B12 یا مولتی‌ویتامین‌هایی که حاوی این ویتامین هستند، استفاده کنند.

اگر کمبود ویتامین B12 ناشی از مصرف دارو باشد، با پزشک خود درباره تغییر داروها مشورت کنید. همچنین اگر مصرف بیش از حد الکل علت این مشکل است، آن را با پزشک خود مطرح کنید.

برای بیشتر افراد، درمان به حل مشکل کمک می‌کند. اما آسیب‌های عصبی ناشی از کمبود ویتامین B12 ممکن است دائمی باشند.

مصرف بیش از حد ویتامین B12

سطح بالایی برای مصرف ویتامین B12 تعیین نشده است، زیرا حتی اگر مقادیر زیادی از این ویتامین را مصرف کنید، بدن فقط مقدار موردنیاز را ذخیره می‌کند. در یک مطالعه، افراد دوزهای بالایی تا 2000 میکروگرم مصرف کردند و هیچ عارضه جانبی مشاهده نشد.

با این حال، مواردی از جوش‌های پوستی، روزاسه و تپش قلب پس از مصرف دوزهای بسیار بالای ویتامین B12 (معمولاً از طریق تزریق) گزارش شده است. تحقیقاتی در سال 2020 نشان داد که افرادی با سطح بالای ویتامین B12 در خون، نرخ مرگ‌ومیر تقریباً دو برابر نسبت به افراد با سطح پایین‌تر این ویتامین داشتند، اما علت آن هنوز مشخص نیست.

نکات کلیدی درباره ویتامین ب 12

ویتامین B12 برای ساخت DNA، تولید گلبول‌های قرمز و رشد سیستم عصبی مرکزی اهمیت دارد. کمبود این ویتامین می‌تواند بر استخوان‌ها، مو، پوست، ناخن‌ها، سطح انرژی، خلق‌وخو و حافظه تأثیر بگذارد.

این ویتامین به‌طور طبیعی تنها در محصولات حیوانی مانند گوشت و لبنیات یافت می‌شود. افرادی که رژیم غذایی کاملاً گیاه‌خواری دارند یا به دلیل شرایط پزشکی قادر به جذب این ویتامین نیستند، ممکن است دچار علائم کمبود ویتامین B12 شوند. این افراد می‌توانند با استفاده از مکمل‌های B12 یا غذاهای غنی شده، نیاز خود را برطرف کنند.

از آنجا که بدن ویتامین B12 را ذخیره می‌کند، ممکن است سال‌ها طول بکشد تا علائم کمبود آن ظاهر شوند.

نتیجه‌گیری

ویتامین B12 یکی از ویتامین‌های حیاتی برای حفظ سلامت عمومی بدن است که در بسیاری از فرآیندهای مهم مانند تولید گلبول‌های قرمز، حفظ سلامت سیستم عصبی، تقویت حافظه، و پیشگیری از مشکلات استخوانی نقش دارد. کمبود این ویتامین می‌تواند منجر به بروز مشکلات جدی مانند کم‌خونی، کاهش بینایی، اختلالات شناختی، و مشکلات پوست و مو شود.

برای جلوگیری از کمبود ویتامین B12، ضروری است که این ویتامین از طریق منابع غذایی حیوانی، غذاهای غنی شده، یا مکمل‌ها تأمین شود. افراد مسن، کسانی که رژیم وگان دارند، یا افرادی که به بیماری‌های خودایمنی یا اختلالات گوارشی مبتلا هستند، باید توجه ویژه‌ای به دریافت کافی این ویتامین داشته باشند. با این حال، مصرف بیش از حد ویتامین B12 نیز می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد؛ بنابراین مصرف آن باید مطابق با نیازهای توصیه شده روزانه باشد.

تحقیقات بیشتری برای درک دقیق‌تر تأثیرات ویتامین B12 بر سلامت روان، بینایی، و انرژی مورد نیاز است، اما شواهد کنونی اهمیت بالای این ویتامین را در حفظ سلامت بدن تأیید می‌کنند.

پرسش و پاسخ

1. چه میوه‌هایی ویتامین B12 دارند؟

میوه‌ها به طور طبیعی منبع غنی ویتامین ب 12 نیستند، زیرا این ویتامین عمدتاً در منابع حیوانی مانند گوشت، ماهی و لبنیات یافت می‌شود. با این حال، برخی از محصولات غنی شده مانند آبمیوه‌های غنی شده با B12 می‌توانند گزینه‌ای مناسب برای گیاهخواران یا افرادی باشند که از مصرف منابع حیوانی پرهیز می‌کنند. مصرف این نوع محصولات می‌تواند به تأمین نیاز روزانه ویتامین B12 کمک کند.

2. ویتامین B12 را کی بخوریم؟

بهترین زمان مصرف ویتامین B12 بستگی به نیاز و نوع مکمل دارد. معمولاً توصیه می‌شود این ویتامین را صبح‌ها همراه با غذا مصرف کنید تا جذب بهتری داشته باشد و از انرژی روزانه شما پشتیبانی کند. برای افرادی که کمبود شدید دارند، ممکن است پزشک زمان مشخصی را برای مصرف تعیین کند. از مصرف خودسرانه ویتامین B12 خودداری کرده و همیشه با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.

3. کدام غذا بیشترین میزان ویتامین B12 را دارد؟

جگر گاو! هر 85 گرم جگر پخته شده گاو حاوی 7/70 میکروگرم ویتامین B12 است که معادل 2944 درصد از مقدار توصیه شده روزانه شماست. به‌طور کلی، گوشت‌های اندام داخلی مانند جگر و کلیه‌ها سرشار از این ویتامین هستند. اگر علاقه‌ای به این نوع گوشت‌ها ندارید، صدف گزینه مناسبی است. هر 85 گرم صدف پخته شده 17 میکروگرم یا 708 درصد از نیاز روزانه شما به ویتامین B12 را تأمین می‌کند.

4. سریع‌ترین روش برای رفع کمبود ویتامین B12چیست؟

تغییر رژیم غذایی سریع‌ترین راه است. مصرف غذاهایی مانند جگر، صدف، ماهی سالمون، ماهی تن، گوشت گاو و مخمرهای غنی شده با ویتامین ب 12 توصیه می‌شود. همچنین می‌توانید مکمل‌های ویتامین B12 را مصرف کنید.

5. مراحل کمبود ویتامین B12 چیست؟

1. مرحله اول: سطح پایین سرمی؛ علائمی مشاهده نمی‌شود.
2. مرحله دوم: کاهش ذخایر سلولی.
3. مرحله سوم: کمبود بیوشیمیایی؛ افزایش هوموسیستئین و متیل مالونیک اسید، کاهش سنتز DNA و بروز علائمی مانند سردرگمی، تغییرات خلق‌وخو و مشکلات حرکتی.
4. مرحله چهارم: کمبود بالینی؛ کم‌خونی ماکروسیتیک (گلبول‌های قرمز بزرگ و ناکارآمد) همراه با خستگی، ضعف و علائم عصبی و روانی.

منبع:

Every thing about Vitamin B12