امپرازول؛ درمان رفلاکس معده [موارد مصرف + عوارض جانبی]

اشکال دارویی امپرازول

کپسول امپرازول 20 (OMEPRAZOLE 20MG)

شکل دارویی: کپسول امپرازول omeprazole

اسامی تجاری رایج دارو در ایران : اکتاپ (Actop)، پریلوسس (Prilosec)، ، مرازول(Merazole)، رزاپرازول(Rozaprazole)

نام ژنریک : امپرازول (Omeprazole)

دسته دارویی : داروهای گوارشی، داروهای مهارکننده اسید و ضد زخم، مهارکننده‌های پمپ پروتون

موارد مصرف قرص امپرازول

امپرازول برای درمان برخی از مشکلات معده و مری(مانند رفلاکس اسید، زخم معده) کاربرد دارد و عملکرد آن از طریق جلوگیری از تولید بیش از حد اسید معده می‌باشد و بدین وسیله علائم رفلاکس معده(به اصطلاح ترش کردن) را کاهش میدهد؛علائمی مانند:

• سوزش سر دل و رفلاکس و سوزش گلو و خلط و سرفه
• حالت تهوع و حتی استفراغ به دلیل بالا بودن اسید معده و احساس تلخی دهان
• مشکل در بلع و تنگی نفس وبی اشتهایی
• التیام آسیب اسیدی معده و مری و پیشگیری از زخم معده و  پیشگیری از سرطان مری

 امپرازول به دسته دارویی مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) تعلق دارد. در صورتی که قصد دارید این دارو را بدون تجویز پزشک استفاده کنید، مصرف محصولات بدون نسخه امپرازول برای بهبود سوزش سر دل مکرر (که بمدت 2 روز یا بیشتر در هفته اتفاق می‌افتد) توصیه می‌شود. از آنجایی که ممکن است اثربخشی دارو مدت 1 تا 4 روز طول بکشد، این محصولات تاثیر فوری در رفع سوزش سر دل ندارند. برای محصولات بدون نسخه، دستورالعمل‌های بسته را به دقت بخوانید تا مطمئن شوید که محصول برای شما مناسب است. حتی اگر قبلاً از دارو استفاده کرده‌اید، توصیه‌ها و نکات روی برچسب را بررسی کنید. ممکن است شرکت‌های سازنده مختلف، برخی ترکیبات آن را تغییر داده باشند. همچنین، محصولات با اسامی تجاری مشابه ممکن است دارای ترکیبات مختلفی باشند که برای اهداف متفاوتی تولید شده‌اند. مصرف محصول با روش نادرست، می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در بدن شما شود.

فارماکوکینتیک و مکانیسم اثر امپرازول

امپرازول یک مهارکننده خاص پمپ پروتون (H+,K(+)-ATPase) در سلول‌های‌ جداری است که این آنزیم، مسئول مرحله نهایی فرآیند ترشح اسید است. امپرازول از ترشح اسید در پاسخ به تمام محرک‌ها ممانعت می‌کند. جذب کپسول امپرازول به سرعت انجام می‌شود. متابولیسم آن در کبد انجام شده  و از طریق کلیه دفع می‌شود. نیمه‌ عمر آن معمولا بین نیم ساعت تا یک ساعت می‌باشد.

مقدار و نحوه صحیح مصرف امپرازول 

اگر پزشک این دارو را برای شما تجویز کرده است، قبل از شروع مصرف قرص امپرازول و هر بار مصرف، بروشور اطلاعات بیمار را در صورت موجود بودن از داروخانه بگیرید. اگر محصول بدون نسخه را برای خوددرمانی مصرف می کنید، قبل از مصرف این دارو، تمام دستورالعمل‌های روی بسته بندی محصول را مطالعه و طبق آن عمل کنید. 

- کپسول امپرازول معمولاً یک بار در روز و یک ساعت قبل از غذا مصرف میشود و بهترین زمان استفاده از آن نیم تا یک ساعت قبل صبحانه؛ به صورت ناشتا می باشد. اما از آنجایی که ممکن است با داروهایی تداخل داشته باشد مثل قرص لووتیروکسین که برای تیروئید قبل صبحانه مصرف میشود، گاها پزشک برای جلوگیری از تداخل، داروی امپرازول را نیم ساعت قبل از شام تجویز میکند.

-اگر بیمار نمی‌تواند کپسول را به تنهایی مصرف کند، توصیه می‌شود امپرازول را در یک قاشق غذاخوری آب  یا سس سیب حل کنید و به بیمار بدهید. برای نوزادان نیز از همین روش می‌توانید استفاده کنید یا شربت ترکیبی (ساختنی) امپرازول را از داروخانه ها تهیه کنید یا با اجازه پزشک، از ساشه اس امپرازول استفاده بفرمایید. 

-کپسول امپرازول، انتریک کوتد(enteric coat) است. یعنی از روکش خاصی تهیه شده که به اسید معده مقاوم است و در معده کپسول باز نمیشود و دارو در تماس با اسید معده خراب نمیشود و کپسول بطور سالم از معده عبور میکند و در ابتدای روده که محل اصلی جذب  غذا بوده کپسول باز میشود و دارو جذب روده میگردد. بنابراین از جویدن و خرد کردن کپسول خودداری نمائید تا روکش انتریک کوتد دارو خراب نشده  و جذب دارو به‌طور صحیح انجام گیرد.

• طبق توصیه پزشکان، بیش از 8 هفته از کپسول امپرازول استفاده نکنید، بغیر از  بیماران پر خطری که پزشک مجبور به جلوگیری از تولید اسید معده در طولانی مدت باشد( مثل بیمارانی که از داروهای کورتون استفاده می‌کنند و …).

دوز دارو و طول درمان بر اساس وضعیت بیمار و پاسخ به درمان است. برای مثال :

• جهت درمان سوزش ناگهانی سر دل(تنها شرایط استفاده از امپرازول  بدون نیاز به نسخه پزشک)، 20 میلی گرم  یک بار در روز به مدت 7 تا 14 روز تجویز میشود(نیم ساعت قبل از صبحانه ناشتا یک عدد تا یک یا دو هفته) و در موارد شدید حداکثر تا 30 روزادامه می یابد.
• جهت درمان زخم معده، 20 تا 40 میلی گرم یک بار در روز به مدت 4 تا 8 هفته تجویز میشود و گاها برای جلوگیری از عود مجدد سوزش سر دل درمان به صورت 20 میلی گرم یک بار در روز به مدت 4تا8 هفته ادامه می یابد.
• جهت درمان زخم ناشی از مصرف مسکن هایNSAID مثل بروفن و … ، 20 میلی گرم یک بار در روز به مدت 4 تا 8 هفته تجویز میشود و گاها برای جلوگیری از عود مجدد سوزش سر دل درمان به صورت  20 میلی گرم یک بار در روز تا 6 ماه ادامه می یابد.
• برای درمان عفونت باکتریایی معده که هلیکو باکتر یا اچ پایلوری (H. Pylori) نامیده می‌شود، 4 نوع رژیم درمانی معرفی شده‌اند که عبارتند از:

الف) رژیم دوگانه: امپروازول 20 میلی گرم نیم ساعت قبل از صبحانه و شام + کلاریترومایسین 500 میلی گرم هر 8 ساعت یک عدد؛ به مدت 14 روز؛ و در ادامه فقط مصرف امپرازول 20 میلی گرم نیم ساعت قبل از صبحانه یک عدد به مدت 14 روز.

ب) رژیم 3 گانه: امپروازول 20 میلی گرم نیم ساعت قبل از صبحانه و شام + کلاریترومایسین 500 میلی گرم هر 12 ساعت یک عدد + آموکسی سیلین 500 میلی گرم هر 12 ساعت دو عدد؛ به مدت 10 روز؛ و در ادامه فقط امپرازول 20 میلی گرم نیم ساعت قبل از صبحانه یک عدد به مدت 18 روز.

ج) رژیم 3 گانه: امپروازول 20 میلی گرم نیم ساعت قبل از صبحانه و شام + لووفلوکساسین 500 میلی گرم هر 24 ساعت یک عدد + آموکسی سیلین 500 میلی گرم هر 12 ساعت دو عدد؛ به مدت 10 روز؛ و در ادامه فقط امپرازول 20 میلی گرم نیم ساعت قبل از صبحانه یک عدد به مدت 14 روز.

د) رژیم 4 گانه: امپروازول 20 میلی گرم نیم ساعت قبل از صبحانه و شام + مترونیدازول 500 میلی گرم هر 12 ساعت یک عدد + تتراسایکلین 500 میلی گرم هر 12 ساعت دو عدد + بیسموت هر 12 ساعت دو عدد قبل از غذا؛ به مدت 10 روز؛ و در ادامه فقط امپرازول 20 میلی گرم نیم ساعت قبل از صبحانه یک عدد به مدت 18 روز.

• در کودکان، دوز داروی امپرازول بر اساس وزن و نیم ساعت قبل از وعده غذایی است. بدین صورت که:

الف) کودکان با وزن بین 5 تا 10 کیلوگرم:  مصرف 5 میلی گرم یک بار در روز (معادل با یک چهارم یک کپسول) تا 4 هفته

ب) کودکان با وزن  بین 10 تا 20 کیلوگرم: مصرف 10 میلی گرم یک بار در روز (معادل با نصف یک کپسول) تا 4 هفته

ج) کودکان با وزن بالای 20 کیلوگرم: مصرف 20 میلی گرم یک بار در روز (معادل با یک کپسول)  تا 4 هفته

بهترین زمان مصرف قرص امپرازول

طبق تجویز پزشکان، مصرف این دارو، باید نیم ساعت تا یک ساعت قبل از غذا انجام شود و بهترین زمان مصرف قرص امپرازول قبل از وعده صبحانه است. در صورتی که پزشک روزانه دو عدد امپرازول تجویز نموده باشد، باید نیم ساعت قبل از صبحانه و شام هر بار یک عدد مصرف شود. 

موارد احتیاط و هشدار مصرف امپرازول

-قبل از مصرف امپرازول، اگر به آن یا به داروهای مشابه (مانند اسموپرازول، لانزوپرازول، پانتوپرازول) حساسیت داشته یا اگر آلرژی دیگری دارید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. ممکن است این محصول دارای مواد غیر فعالی باشد که باعث بروز واکنش‌های آلرژیک یا سایر مشکلات شود. برای اطلاعات بیشتر با پزشک خود صحبت کنید. 

-قبل از استفاده از این دارو، سابقه پزشکی خود را، به ویژه در موارد: بیماری کبد، لوپوس، به پزشک یا داروساز خود بگویید. مشاهده برخی از علائم ممکن است نشانه‌های بیماری جدی‌تر باشند. اگر علائم سوزش سر دل همراه با سبکی سر، تعریق، سرگیجه، درد قفسه سینه، فک، بازو، شانه (مخصوصاً با تنگی نفس، تعریق غیرمعمول)، کاهش وزن بدون دلیل دارید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. 

-بعلاوه، قبل از اینکه بدون تجویز پزشک خودتان با این دارو خوددرمانی کنید، اگر هر یک از این علائم را دارید، فوراً به پزشک مراجعه کنید و فقط در صورت اجازه پزشک از دارو  استفاده کنید: مشکل یا درد در بلع غذا، استفراغ خونی، استفراغ سیاه، مدفوع خونی یا سیاه، سوزش سر دل برای بیش از 3 ماه، درد مکرر قفسه سینه، خس خس سینه مکرر(مخصوصاً با سوزش سر دل)، تهوع یا استفراغ، درد معده. 

-قبل از انجام هر نوع عمل جراحی، در مورد تمام داروهایی که استفاده می‌کنید (از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع دهید.

- افراد مسن ممکن است نسبت به عوارض امپرازول به ویژه تحلیل استخوان و شکستگی  و عفونت C. difficile حساس‌تر باشند. کودکان ممکن است نسبت به عوارض امپرازول به ویژه تب، سرفه و عفونت‌های بینی، گلو، مجاری تنفسی حساس‌تر باشند.

منع مصرف امپرازول

• مصرف این دارو برای بیماران مشکوک به سرطان معده ممنوع است. همچنین مصرف داروی امپرازول بیش از دو سال، خطر سرطان معده و کمبود ویتامین ب 12  را افزایش می‌دهد.
• این دارو در بيماران مبتلا يا دارای سابقه ابتلا به بيماری مزمن كبد باید با احتياط مصرف گردد.

عوارض جانبی امپرازول

عوارض نسبتا شایع که احتما آن بین (%10-1) است، شامل بروز: 

-عوارض سیستم اعصاب مرکزی: سردرد و…

-عوارض پوستی: راش پوستی و لوپوس اریتماتوز پوستی() و … 

-عوارض گوارشی: نفخ، درد شکمی، اسهال، تهوع، استفراغ، رفلاکس، یبوست

-عوارض سیستم عصبی، عضلانی و اسکلتی: کمردرد و ضعف

-عوارض تنفسی: عفونت مجاری تنفسی فوقانی و سرفه

اگرچه ممکن است بروز عوارض جانبی به ندرت اتفاق بیافتد، اما برخی از افراد هنگام مصرف دارو دچار عوارض جانبی بسیار بد و گاهی کشنده می‌شوند. در صورت بروز هر یک از علائم جدی زیر که ممکن است با عوارض امپرازول مرتبط باشد، فوراً با پزشک خود تماس گرفته یا در صورت نیاز فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• کاهش سطح منیزیم همراه با علائمی مانند درد یا ضعف ماهیچه‌ای، گرفتگی یا اسپاسم ماهیچه، تغییر خلق، تشنج، لرزش، بی اشتهایی، ناراحتی معده یا استفراغ شدید و ضربان قلب غیرنرمال
• واکنش آلرژیک همراه با علائمی مانند احساس گرفتگی در قفسه سینه یا گلو، خس خس سینه، ، راش پوستی، کهیر، خارش، پوست قرمز، متورم و تاول زده همراه با یا بدون تب، مشکل در تنفس، بلع یا صحبت کردن؛ تورم در قسمت‌های دهان،  لب‌ها ، زبان، صورت یا گلو
•  مشکلات کلیه همراه با بروز نشانه‌هایی مانند ناتوانی در دفع ادرار، تغییر در حجم ادرار، وجود خون در ادرار و افزایش وزن شدید
• علائم عفونت در بدن مانند تب، لرز، گلودرد شدید، سرفه، درد گوش یا سینوس، افزایش میزان خلط یا تغییر رنگ آن، احساس درد در هنگام دفع ادرار، زخم‌های دهانی و زخم‌هایی که بهبود پیدا نمی‌‍کنند
•  مشکلات کبدی همراه با علائمی مانند احساس خستگی، ناراحتی و درد معده، ادرار تیره، زردی پوست و چشم، مدفوع روشن، استفراغ
• علائم ناشی از مشکلات پانکراس مانند معده درد و استفراغ شدید، پشت درد شدید
• سرگیجه شدید  و از حال رفتن
• کاهش وزن شدید
• استخوان درد
• احساس ضعف شدید و خستگی 

همچنین سایر عوارض امپرازول شامل نوعی اسهال شدید، معده درد، دل پیچه شدید و اسهال خونی می‌باشد که در صورت مشاهده هریک از علائم، سریعا با پزشک خود تماس بگیرید. در صورتی که دچار اسهال شده‌اید، بدون اطلاع پزشک شروع به خود درمانی نکنید. در صورت مصرف این دارو، احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک پوستی وجود دارد ( سندرم استیونز جانسون). این عارضه در صورت عدم رسیدگی به موقع ممکن است باعث مرگ شود. در صورت مشاهده علائمی مانند قرمزی، ورم، تاول یا پوسته پوسته شدن روی پوست خود، قرمزی چشم‌ها و زخم در دهان، گلو، بینی یا چشم، فورا با یک مرکز پزشکی تماس بگیرید.

مصرف همه داروها ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند. با این حال، در بسیاری از افراد عوارض جانبی بروز نمی‌یابد یا فقط شاهد عوارض جزئی هستند. در صورت بروز هر یک از عوارض امپرازول یا سایر عوارض جانبی شدیدتر، از پزشک معالج خود کمک بگیرید:

• سردرد
• ناراحتی معده یا استفراغ
• معده درد یا اسهال
• افزایش گاز در روده

موارد ذکر شده، شامل تمامی عوارض جانبی نمی‌باشند. اما در مجموع مصرف مداوم و بیش از دو سال از امپرازول موجب افزایش احتمال بروز عوارضی شایع خواهدبود مانند:

- کاهش جذب ویتامین ب 12 و کم خونی

-کاهش منیزیم بدن و اسپاسم های شدید عضلانی

-ایجاد پوکی استخوان(مخصوصا در افراد مسن)

-خطر سرطان معده

تداخلات دارویی امپرازول

تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر دهد یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. این شامل تمام تداخلات دارویی ممکن نیست. فهرستی از تمام داروهای مصرفی ( شامل داروهای نسخه‌ای/بدون نسخه و داروهای گیاهی) را به همراه داشته و آن را به پزشک و داروساز خود نشان دهید. هیچ گونه دارویی را بدون تأیید و تجویز پزشک مصرف نکنید، همچنین مصرف آن را متوقف نکنید یا دوز آن را تغییر ندهید. برخی از داروهایی که ممکن است با این دارو تداخل داشته باشند عبارتند از: ماواکامتن، کلوپیدوگرل، متوترکسات (به ویژه درمان با دوز بالا)، ریفامپین و… .

برخی از داروها برای جذب بهتر توسط بدن، به اسید معده نیاز دارند. کپسول امپرازول اسید معده را کاهش می‌دهد، بنابراین ممکن است عملکرد این محصولات را تغییر دهد. عملکرد برخی از داروها ممکن است تحت تاثیر کپسول امپرازول قرار گیرد که عبارتند از: آتازاناویر، ارلوتینیب، لووکتوکونازول، نلفیناویر، پازوپانیب، ریلپیویرین، اسپارسنتان و برخی از داروهای ضد قارچی شامل آزول (ایتراکونازول، کتوکونازول، پوزاکونازول) هستند. امپرازول بسیار شبیه به اس امپرازول است. در حین استفاده از امپرازول، از داروهای حاوی اس امپرازول استفاده نکنید.

عوارض امپرازول و تداخل غذایی

در صورتی که این دارو بصورت طولانی‌مدت (بیش از دو سال) مصرف شود، ممکن است باعث اختلال در جذب ویتامین B12 و کمبود آن شود.

مصرف در دوران بارداری و شیردهی

مصرف امپرازول در بارداری رده C بوده  اما هنوز مطالعاتی در مورد فواید و یا عوارض روی جنین گزارش نشده است، بنابراین بدون اجازه پزشک ، در بارداری و شیردهی ممنوع است.

شرایط نگهداری قرص امپرازول

• در برابر گرما محافظت شود.
•  در محیط خشک نگهداری شود.
• در دمای اتاق نگهداری شود.
• داروی تاریخ گذشته یا استفاده نشده  را دور بریزید. 

توصیه‌های دارویی امپرازول

• در صورت بروز علائمی مانند سوءهاضمه، اسهال و كهير پوستی در طول درمان، به پزشك مراجعه کنید.
• در صورت اثبات وجود سرطان معده، از مصرف اين دارو بايد خودداری کنید.
• كپسول بايد بلافاصله قبل از غذا و ترجيحاً در وعده صبحانه مصرف شود.

داروهای هم‌گروه امپرازول

نتیجه گیری

امپرازول یک داروی موثر در درمان اختلالات مرتبط با اسیدیته بالای معده است که به عنوان یک مهارکننده پمپ پروتون عمل می‌کند. این دارو برای درمان و بهبود برخی از مشکلات معده و مری، زخم‌های معده و دوازدهه، اختلالات ناشی از عفونت معده مخصوصا هلیکوباکتر پیلوری، و سندروم زولینگر–الیسون موثر است. کپسول امپرازول باید با دقت طبق دستور العمل و تجویز پزشک مصرف شود، زیرا مصرف بیش از حد و طولانی‌مدت آن می‌تواند به عوارض جانبی منجر شود.

پرسش و پاسخ

1. در صورت فراموش کردن مصرف یک دوز دارو، چگونه قرص امپرازول مصرف شود؟

دوز فراموش‌شده دارو را به محض یادآوری، استفاده کنید و مصرف قرص امپرازول را طبق برنامه دارویی خود ادامه دهید. اگر زمان مصرف دوز بعدی نزدیک است، لازم نیست که دوز فراموش‌شده را استفاده کنید و طبق برنامه دارویی، آن را مصرف کنید. به هیچ عنوان دو دوز  دارو را  بصورت هم‌زمان مصرف نکنید.

2. در صورت قطع مصرف کپسول امپرازول چه اتفاقی می افتد؟

معمولاً بدون کاهش دوز اول دارو، مصرف امپرازول را می‌توانید متوقف کنید. اما در صورت مصرف قرص امپرازول بصورت طولانی مدت، قبل از قطع مصرف با پزشک خود مشورت کنید. توقف ناگهانی دارو می‌تواند باعث افزایش بیشتر اسید معده و عود علائم بیماری شود.

آیا مصرف طولانی مدت کپسول امپرازول باعث سرطان معده می‌شود؟

تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف داروهایی برای کاهش اسید معده، مانند PPIs و مسدود کننده‌های H2، ممکن است احتمال ابتلا به سرطان معده را کمی افزایش دهد. همچنین این احتمال برای افرادی که دارو را برای بیش از 3 سال مصرف می‌کنند، افزایش می‌یابد. اما مطالعات گسترده‌تری برای اطمینان از تاثیر PPI و مسدودکننده‌های H2  بر احتمال بروز سرطان معده لازم است. PPI ها مانند اکثر داروها دارای عوارض جانبی هستند، بنابراین بهتر است آنها را در کوتاه‌ترین زمان ممکن مصرف کنید. همچنین در صورت مشاهده هر یک از این علائمی که می‌تواند نشانه سرطان معده باشد، حتما با پزشک خود صحبت کنید:

• داشتن مشکلات بلع (دیسفاژی)
• احساس بیمای
• احساس سیری زودهنگام موقع غذا خوردن
• کاهش وزن ناگهانی

منبع

What Is Omeprazole