هدر عید دسکتاپ هدر عید موبایل

بیماری‌ خود ایمنی: علل، علائم و روش‌های درمان

نشانه‌های بیماری‌های خودایمنی و روش‌های درمان آن‌ها

بیماری‌های خودایمنی گروهی از اختلالات پیچیده هستند که در آن سیستم ایمنی بدن به‌جای دفاع از بدن در برابر عوامل خارجی، به اشتباه به بافت‌های سالم حمله می‌کند. این بیماری‌ها می‌توانند بخش‌های مختلفی از بدن مانند مفاصل، پوست، اندام‌های داخلی و سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار دهند. از جمله رایج‌ترین بیماری‌های خودایمنی می‌توان به آرتریت روماتوئید، لوپوس، دیابت نوع ۱، پسوریازیس و ام‌اس (MS) اشاره کرد.

علت دقیق بروز بیماری‌های خودایمنی هنوز مشخص نیست، اما عواملی مانند ژنتیک، عفونت‌ها، استرس، تغذیه نامناسب و قرار گرفتن در معرض سموم می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. تشخیص این بیماری‌ها معمولاً دشوار است، زیرا علائم آن‌ها ممکن است با سایر بیماری‌ها اشتباه گرفته شود. با این حال، آزمایش‌های تخصصی مانند آزمایش آنتی‌بادی‌های خودایمنی، آزمایش ANA و تست‌های التهابی به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کنند.

در این مقاله، به بررسی انواع بیماری‌های خودایمنی، علائم رایج، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی می‌پردازیم. همچنین، نکاتی در مورد پیشگیری و مدیریت این بیماری‌ها از طریق تغییر سبک زندگی، تغذیه سالم و روش‌های درمانی مدرن ارائه خواهیم داد. اگر به دنبال اطلاعات جامع و دقیق درباره این بیماری‌ها هستید، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

آنچه در این مقاله می‌خوانیم:

  • بیماری خود ایمنی چیست؟
  • انواع بیماری‌های خود ایمنی
    • آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis - RA)
    • لوپوس اریتماتوز سیستمیک (Systemic Lupus Erythematosus - SLE)
    • بیماری التهابی روده (Inflammatory Bowel Disease - IBD)
    • اسکلروزیس چندگانه (Multiple Sclerosis - MS)
    • دیابت نوع 1 (Type 1 Diabetes)
    • سندرم گیلن باره (Guillain-Barre Syndrome - GBS)
    • پلی نوروپاتی التهابی مزمن دمیلینه کننده (Chronic Inflammatory Demyelinating Polyneuropathy - CIDP)
    • پسوریازیس (Psoriasis)
    • آرتریت پسوریاتیک (Psoriatic Arthritis)
    • بیماری گریوز (Graves' disease)
    • تیروئیدیت هاشیموتو (Hashimoto's thyroiditis)
    • میاستنی گراویس (Myasthenia Gravis)
    • اسکلرودرما (Scleroderma - Systemic Sclerosis)
    • واسکولیت (Vasculitis)
    • بیماری شوگرن (Sjögren’s Syndrome)
  • شایع‌ترین بیماری خود ایمنی کدام است؟
  • علت بیماری‌های خود ایمنی
  • علائم بیماری‌های خود ایمنی
  • تشخیص بیماری‌های خود ایمنی
    • آزمایش خون
    • آزمایش ادرار (Urinalysis)
    • تصویربرداری پزشکی
  • درمان بیماری‌های خود ایمنی
    • داروها
    • تغییرات سبک زندگی
  • نتیجه‌گیری
  • پرسش و پاسخ

بیماری‌ خود ایمنی چیست؟

بیماری‌های خود ایمنی زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی بدن شما بیش از حد فعال شده و به بافت‌های خود بدن حمله کرده و به آن‌ها آسیب می‌زند.

به طور طبیعی، سیستم ایمنی بدن شما پروتئین‌هایی به نام آنتی‌بادی تولید می‌کند که برای محافظت از بدن در برابر مواد مضر مانند ویروس‌ها، سلول‌های سرطانی و سموم عمل می‌کنند. اما در بیماری‌های خود ایمنی، سیستم ایمنی نمی‌تواند تفاوت بین مهاجمین و سلول‌های سالم بدن را تشخیص دهد.

پزشکان بیش از 100 بیماری خود ایمنی مختلف را شناسایی کرده‌اند که در مجموع بیش از 24 میلیون نفر در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علت یا عامل دقیق این بیماری‌ها مشخص نیست. درمان معمولاً بر کاهش فعالیت سیستم ایمنی متمرکز است.

 

انواع بیماری‌های خود ایمنی

در ادامه مطالب برخی از بیماری‌های خود ایمنی آورده شده است که به توضیح آنها می‌پردازیم.

1) آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis - RA)

آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی و التهابی مزمن است که در آن سیستم ایمنی بدن به پوشش مفاصل حمله کرده و باعث التهاب، تورم و درد می‌شود. در صورت عدم درمان، این بیماری می‌تواند به تدریج به تخریب دائمی مفاصل منجر شود. علائم آرتریت روماتوئید:

  • درد و التهاب مفاصل، به‌ویژه در صبح‌ها
  • تورم و سفتی مفاصل
  • خستگی مزمن و ضعف عضلانی
  • کاهش دامنه حرکتی مفاصل

 

این بیماری درمان قطعی ندارد، اما برخی داروها می‌توانند فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی را کاهش داده و از تخریب مفاصل جلوگیری کنند. درمان‌های رایج شامل موارد زیر است:

  • داروهای مسکن ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) برای کاهش درد و التهاب مانند ناپروکسن و بروفن و…
  • داروهای تعدیل کننده سیستم ایمنی مانند قرص آزارام - متوترکسات خوراکی یا تزریقی  قرص لفلونامید، قرص هیدروکسی کلروکین و قرص سولفاسالازین و…
  • کورتیکواستروئیدها (کورتون ها) برای کاهش سریع التهاب مانند پردنیزولون و…
  • داروهای بیولوژیک که سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند مانند اینفیلیکسیماب و…

 

2) لوپوس اریتماتوز سیستمیک (Systemic Lupus Erythematosus - SLE)

لوپوس یک بیماری خود ایمنی چندسیستمی است که در آن آنتی‌بادی‌های خود ایمنی به بافت‌های مختلف بدن حمله می‌کند. این بیماری می‌تواند مفاصل، ریه‌ها، سلول‌های خونی، اعصاب و کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.

علائم لوپوس:

  • درد و التهاب مفاصل
  • خستگی شدید و ضعف عمومی
  • تغییرات پوستی، از جمله بثورات پروانه‌ای روی صورت
  • مشکلات کلیوی و دفع پروتئین در ادرار
  • مشکلات ریوی و قلبی

 

لوپوس درمان قطعی ندارد، اما مدیریت علائم و کاهش حملات بیماری از طریق داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی امکانپذیر است. درمان‌های رایج شامل موارد زیر است:

  • کورتیکواستروئیدها (کورتون ها) برای کاهش سریع التهاب مانند پردنیزولون و…
  • داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند قرص آزارام - قرص سل سپت- متوترکسات خوراکی یا تزریقی  قرص لفلونامید، قرص سیکلوفسفامید و…
  • داروهای ضدالتهابی برای کاهش درد و تورم مانند مسکن ها و سولفاسالازین و…

برای کنترل بهتر این بیماری، مشورت با پزشک متخصص و رعایت سبک زندگی سالم توصیه می‌شود

 

3) بیماری التهابی روده (Inflammatory Bowel Disease - IBD)

بیماری التهابی روده یک اختلال خودایمنی مزمن است که در آن سیستم ایمنی به پوشش داخلی روده‌ها حمله می‌کند. کولیت زخمی (Ulcerative Colitis) و بیماری کرون دو نوع اصلی IBD هستند که باعث التهاب شدید، اسهال مزمن، خونریزی مقعدی، درد شکم و کاهش وزن می‌شوند.

  • کرون: التهاب دیواره روده باریک و روده بزرگ و مقعد و حتی معده و مری تا دهان
  • کولیت: التهاب روده بزرگ و راست روده

 

علائم IBD:

  • اسهال مزمن و خونریزی مقعدی
  • نیاز فوری به دفع مدفوع
  • درد و گرفتگی شکم
  • تب و کاهش وزن ناگهانی

 

کولیت و کرون درمان قطعی ندارد، اما مدیریت علائم و کاهش حملات بیماری از طریق داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی امکانپذیر است. درمان‌های رایج شامل موارد زیر است:

  • داروهای کورتون سرکوب کننده سیستم ایمنی (به صورت خوراکی یا تزریقی): مانند قرص پردنیزولون یا آمپول متیل پردنیزولون
  • داروهای ضدالتهابی برای کاهش التهاب روده مانند سولفاسالازین و مزالازین و آزارام و…
  • داروهای بیولوژیک که سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند مانند اینفیلیکسیماب و…

رژیم غذایی خاص و تغییر سبک زندگی در درمان این بیماری مؤثر هستند

 

4) اسکلروزیس چندگانه (Multiple Sclerosis - MS)

مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خودایمنی عصبی است که در آن سیستم ایمنی به غلاف میلین در سلول‌های عصبی حمله کرده و باعث اختلال در انتقال پیام‌های عصبی می‌شود. این بیماری می‌تواند به تدریج بر عملکرد حرکتی، بینایی و تعادل فرد تأثیر بگذارد.

علائم MS:

  • درد و ضعف عضلانی
  • مشکلات بینایی (تاری دید یا نابینایی موقت)
  • اختلال در هماهنگی و تعادل بدن
  • اسپاسم و گرفتگی عضلات

 

بیماری MS درمان قطعی ندارد، اما مدیریت علائم و کاهش حملات بیماری از طریق داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی امکانپذیر است. درمان‌های رایج شامل موارد زیر است:

  • داروهای کورتون سرکوب کننده سیستم ایمنی (به صورت خوراکی یا تزریقی): مانند قرص پردنیزولون یا آمپول متیل پردنیزولون
  • برای موارد حمله ام اس، تعویض پلاسمای خون (پلاسمافرزیس): خون را از بدن خارج کرده و پلاسما را جدا میکنیم و مایع دیگر جایگزین آن کرده و به بدن برمیگردانیم.
  • داروهای اینترفرون بتا: مانند ویال سینووکس که شدت عود بیماری را کاهش میدهد
  • آمپول گلاتیرامر استات: جلوگیری از حمله سیستم عصبی به غشا میلین اطراف نورون عصبی در بیماری ام اس
  • آنتی بادی های مونوکلونال: مانند اوفاتوموماب - ناتالیزوماب - اوکرلیزومب - آلمتوزوماب
  • داروهای خوراکی درمان ام اس:
    • کپسول دی متیل فومارات(دیفوزل 120 و 240 میلی گرم): روزانه 2 عدد
    • کپسول فینگولیمود 0/5 میلی گرم: روزانه 1 عدد
    • قرص کلادریبین 10 میلی گرم: هم قرص و هم ویال تزریقی دارد که ویال باید 7 روز متوالی تزریق شود
  • برای علائم درمانی:
    • در صورت انقباض و اسپاسم عضلات: قرص باکلوفن یا متوکاربامول
    • در صورت خستگی: کپسول آمانتادین
    • در صورت افسردگی: قرص آسنترا - فلوکستین - ولبان
    • در صورت مشکل ادرار: قرص تولترودین - اکسی بوتینین
  • تغییر سبک زندگی جهت پیشگیری یا کمک به کنترل بیماری ام اس:
    • فیزیوتراپی و ورزش برای بهبود عملکرد حرکتی
    • غذای کم چرب با فیبر بالا
    • استراحت و خواب کافی
    • کنترل استرس
    • مصرف زیاد ویتامین دی
    • خنک نگه داشتن بدن. چون حرارت و گرمی در بدن باعث پیشرفت بیماری ام اس میشود

 

5) دیابت نوع 1 (Type 1 Diabetes)

دیابت نوع 1 یک اختلال خودایمنی متابولیکی است که در آن آنتی‌بادی‌های بدن به سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس حمله می‌کنند و باعث کاهش یا توقف تولید انسولین می‌شوند. افراد مبتلا به این بیماری برای ادامه زندگی نیاز به تزریق انسولین دارند تا بتواند قند خون را کاهش دهند و گلوکز جهت متابولیسم وارد سلول ها شود. چون اگر قند خون کنترل نشود باعث عوارض زیر میگردد.

علائم دیابت نوع 1:

  • افزایش تشنگی و تکرر ادرار
  • اختلال بینایی و عملکرد کلیه
  • افزایش احتمال عفونت واژن یا در اندام ها مخصوصا زخم در پا و بهبود زخم دیرتر از حد طبیعی و حتی رسیدن به قطع عضو
  • بی حسی و درد و مور مور اندام ها(نوروپاتی دیابتی)
  • کاهش وزن ناگهانی
  • خستگی مفرط و ضعف عمومی
  • تاری دید و خشکی پوست
  • کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ در مردان
  • افزایش احتمال نقص مادرزادی یا سقط در دوران بارداری

 

بیماری دیابت نوع 1 درمان قطعی ندارد، اما نیاز است به تغییر سبک زندگی جهت پیشگیری یا کمک به کنترل بیماری دیابت نوع 1:

  • نیاز به تزریق انسولین برای کنترل سطح قند خون دارند. 
  • رژیم غذایی سالم و مدیریت مصرف کربوهیدرات‌ها
  • فعالیت بدنی منظم برای کنترل قند خون

 

6) سندرم گیلن باره (Guillain-Barre Syndrome - GBS)

سندرم گیلن باره (GBS) یک بیماری خود ایمنی عصبی نادر اما جدی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اعصاب محیطی حمله می‌کند. این بیماری باعث ضعف عضلانی ناگهانی شده و می‌تواند به فلج موقت منجر شود. در موارد شدید، عضلات کنترل کننده تنفس نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند و نیاز به مراقبت‌های ویژه پزشکی پیدا می‌شود.

علائم GBS:

  • ضعف تدریجی در پاها که ممکن است به بازوها و قسمت‌های بالایی بدن گسترش یابد
  • احساس گزگز یا بی‌حسی در اندام‌ها
  • مشکلات در تعادل و هماهنگی حرکت‌ها
  • اختلال در عملکرد تنفسی در موارد شدید

 

درمان GBS شامل موارد زیر است:

  • پلاسمافرزیس (تعویض پلاسمای خون ) برای حذف آنتی‌بادی‌های مخرب
  • تزریق ایمونوگلوبولین (IVIg) برای تنظیم پاسخ ایمنی بدن
  • فیزیوتراپی و توان‌بخشی برای بازیابی عملکرد عضلات

 

7) پلی نوروپاتی التهابی مزمن دمیلینه کننده (Chronic Inflammatory Demyelinating Polyneuropathy - CIDP)

CIDP نوعی بیماری خود ایمنی مزمن و نادر است که به سیستم عصبی حمله کرده و باعث ضعف عضلانی طولانی‌مدت می‌شود. این بیماری شباهت زیادی به سندرم گیلن-باره (GBS) دارد:

  • GBS: به‌صورت حاد طی 1تا 4 هفته ظاهر می‌شود و پس از تعویض پلاسما فروکش میکند.
  • CIDP: مزمن و طولانی‌مدت طی 2 ماه بوده و در صورت عدم درمان به‌موقع و عدم ادامه درمان، منجر به ضعف شدید عضلانی و حتی وابستگی به ویلچر در حدود ۳۰٪ از مبتلایان میشود.

 

علائم CIDP:

  • ضعف تدریجی و مداوم در اندام‌ها
  • کاهش واکنش‌های رفلکسی بدن
  • احساس گزگز و بی‌حسی در دست‌ها و پاها
  • مشکلات تعادلی و حرکتی

 

بیماری CIDP درمان قطعی ندارد، اما نیاز است روش‌های درمانی پیوسته انجام شوند.

  •  تزریق ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIg)
  • پلاسمافرزیس برای کاهش التهاب و حمله سیستم ایمنی برای حذف آنتی‌بادی‌های مخرب
  • داروهای کورتون سرکوب کننده سیستم ایمنی (به صورت خوراکی یا تزریقی): مانند قرص پردنیزولون یا آمپول متیل پردنیزولون
  • داروهای ضدالتهابی برای کاهش التهاب 
  • فیزیوتراپی و تمرینات توان‌بخشی است که به کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک می‌کنند.

 

8) پسوریازیس (Psoriasis)

پسوریازیس یک بیماری خود ایمنی پوستی است که در آن سلول‌های سیستم ایمنی (T-Cells) به اشتباه سلول‌های پوست را تحریک به رشد سریع می‌کنند. این روند باعث ایجاد پلاک‌های ضخیم و پوسته‌پوسته روی سطح پوست می‌شود که اغلب ظاهر نقره‌ای یا قرمز دارند.

علائم پسوریازیس:

  • لکه‌های قرمز و ملتهب با پوسته‌های نقره‌ای روی پوست
  • خارش و سوزش شدید در نواحی آسیب دیده
  • خشکی و ترک‌های پوستی که گاهی منجر به خونریزی می‌شود
  • تغییرات ناخن (ضخیم شدن یا تغییر رنگ)

 

موارد زیر می‌تواند در درمان پسوریازیس مؤثر باشد:

  • کرم‌ها و پمادهای موضعی حاوی کورتون مانند تریامسینولون ان ان و…
  • کرم‌ها و پمادهای موضعی غیر از کورتون مانند تاکرولیموس و…
  • نوردرمانی (فتوتراپی) برای کاهش التهاب و رشد سلولی بیش از حد
  • داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای موارد شدید مانند کپسول ایمینورال - قرص متوترکسات و…
  • داروهای بیولوژیک که سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند مانند آمپول سینورا (آدالیموماب) و… 
  • کپسول آسیترتین: از مشتقات ویتامین آ، برای درمان پسوریازیس شدید

پسوریازیس یک بیماری مزمن است، اما با روش‌های درمانی مناسب می‌توان علائم آن را کنترل کرد.

 

9) آرتریت پسوریاتیک (Psoriatic Arthritis)

آرتریت پسوریاتیک یک بیماری خودایمنی التهابی است که در برخی از افراد مبتلا به پسوریازیس، سیستم ایمنی به پوست یا مفصل حمله میکند. در این بیماری، سلول‌های پوستی با سرعت بیش از حد تکثیر می‌شوند و منجر به تشکیل پلاک‌های ملتهب و پوسته‌پوسته روی پوست می‌گردند. این بیماری همچنین می‌تواند مفاصل را درگیر کند و باعث درد و تورم در آن‌ها شود.

علائم آرتریت پسوریاتیک:

  • پلاک‌های پوستی ملتهب (قرمز با پوسته‌های سفید در پوست روشن و بنفش یا قهوه‌ای تیره در پوست تیره)
  • درد، سفتی و تورم مفاصل، به‌ویژه در انگشتان دست و پا
  • تغییر شکل ناخن‌ها (شیاردار شدن یا جدا شدن از بستر ناخن)
  • خستگی و التهاب چشم‌ها

 

روش‌های زیر برای درمان آرتریت پسوریاتیک می‌توانند مفید باشند:

  • برای عارضه پوستی: کرم‌ها و پمادهای موضعی حاوی کورتون مانند تریامسینولون ان ان و…
  • برای عارضه پوستی: کرم‌ها و پمادهای موضعی غیر از کورتون مانند تاکرولیموس و…
  • برای عارضه پوستی: نوردرمانی (فتوتراپی) برای کاهش التهاب و رشد سلولی بیش از حد
  • داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای موارد شدید مانند کپسول ایمینورال - قرص متوترکسات و…
  • داروهای بیولوژیک که سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند مانند آمپول سینورا (آدالیموماب) و… 
  • کپسول آسیترتین: از مشتقات ویتامین آ، برای درمان پسوریازیس شدید

تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند به جلوگیری از آسیب دائمی مفاصل و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.

 

10) بیماری گریوز (Graves' disease)

بیماری گریوز یکی از شایع‌ترین اختلالات خودایمنی تیروئید است که در آن سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که غده تیروئید را تحریک کرده و منجر به ترشح بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی (پرکاری تیروئید) می‌شود.

علائم بیماری گریوز:

  • برجسته شدن چشم‌ها (اگزوفتالمی)
  • کاهش وزن غیرطبیعی
  • اضطراب و تحریک‌پذیری
  • افزایش ضربان قلب (تاکی‌کاردی)
  • ضعف و خستگی مفرط
  • نازک شدن و شکنندگی موها

 

پزشکان برای کنترل این بیماری از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند، از جمله:

✅ داروهای ضد تیروئید مانند متی‌مازول (Methimazole) یا پروپیل تیو اوراسیل(PTU)برای کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی

✅ ید رادیواکتیو برای تخریب سلول‌های بیش‌فعال تیروئید: به صورت یک کپسول خورده میشود و تا 24 ساعت جهت دفع مواد رادیواکتیو اضافی از بدن باید مصرف آب فراوان باشد و پس از 6 ماه اگر به جواب ایده آل نرسیده باشیم باید کپسول دوم مصرف شود.

✅ جراحی (تیروئیدکتومی) برای برداشتن بخشی یا کل غده تیروئید در موارد شدید

انتخاب روش درمانی بسته به شدت بیماری و شرایط بیمار متفاوت است.

 

11) تیروئیدیت هاشیموتو (Hashimoto's thyroiditis)

تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری خودایمنی مزمن است که در آن سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله کرده و سلول‌های تولید کننده هورمون تیروئید را به تدریج تخریب می‌کند. این روند باعث کاهش سطح هورمون‌های تیروئیدی و در نهایت کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) می‌شود. این بیماری معمولاً به‌آرامی و طی ماه‌ها یا حتی سال‌ها پیشرفت می‌کند. علائم این بیماری شامل موارد زیر است:

  • خستگی مزمن
  • یبوست
  • افزایش وزن بدون دلیل مشخص
  • افسردگی و احساس رخوت
  • خشکی پوست
  • حساسیت شدید به سرما

 

این بیماری درمان قطعی ندارد، اما مصرف روزانه هورمون تیروئید مصنوعی (لووتیروکسین) می‌تواند سطح هورمون‌ها را تنظیم کرده و عملکرد طبیعی بدن را بازگرداند.

 

12) میاستنی گراویس (Myasthenia Gravis)

میاستنی گراویس یک بیماری خود ایمنی عصبی-عضلانی است که در آن آنتی‌بادی‌های بدن به گیرنده‌های عصبی حمله کرده و مانع از انتقال صحیح سیگنال‌های عصبی به عضلات می‌شوند. این وضعیت باعث ضعف عضلانی می‌شود که با فعالیت بدنی تشدید شده و با استراحت بهبود می‌یابد موارد زیر علائم میاستنی گراویس می‌باشد:

  • ضعف شدید عضلانی که در طول روز بدتر می‌شود
  • افتادگی پلک (پتوزیس)
  • مشکل در بلع و تکلم
  • دشواری در تنفس در موارد شدید

 

بیماری میاستنی گراویس درمان قطعی ندارد و نوع درمان انتخابی بسته به شدت بیماری متفاوت است:

  •  قرص پیریدوستیگمین (Mestinon): به بهبود عملکرد عصبی-عضلانی کمک می‌کند.
  • کورتیکواستروئیدها (کورتون ها) برای کاهش سریع التهاب مانند پردنیزولون و…
  • داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
  • پلاسمافرزیس برای کاهش التهاب و حمله سیستم ایمنی برای حذف آنتی‌بادی‌های مخرب

 

13) اسکلرودرما (Scleroderma - Systemic Sclerosis)

اسکلرودرما که با نام اسکلروز سیستمیک نیز شناخته می‌شود، یک بیماری خودایمنی مزمن است که باعث التهاب و تولید بیش از حد کلاژن در پوست و اندام‌های داخلی می‌شود. این رشد غیرطبیعی کلاژن باعث سفت شدن و ضخیم شدن پوست و در موارد شدید، آسیب به رگ‌های خونی و ارگان‌های حیاتی مانند قلب، ریه‌ها و کلیه‌ها می‌شود.

علائم اسکلرودرما:

  • سفتی و ضخامت غیرطبیعی پوست، به ویژه در دست‌ها و صورت
  • مشکلات گردش خون، مانند بیماری رینود (بی‌حسی و تغییر رنگ انگشتان در سرما)
  • درد و التهاب مفاصل
  • اختلالات گوارشی (ریفلاکس معده، مشکل در بلع غذا)
  • مشکلات تنفسی در صورت درگیری ریه‌ها

 

بیماری اسکلرودرما درمان قطعی ندارد و برای کنترل علائم موارد زیر می‌تواند مؤثر باشد:

  • داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند متوترکسات و مایکوفنولات موفتیل
  • کورتیکواستروئیدها (کورتون ها) برای کاهش سریع التهاب مانند پردنیزولون و…
  • داروهای گشاد کننده عروق برای بهبود جریان خون و جلوگیری از آسیب به انگشتان
  • فیزیوتراپی و ورزش برای حفظ انعطاف‌پذیری پوست و جلوگیری از خشکی مفاصل

اگرچه درمان قطعی برای اسکلرودرما وجود ندارد، اما با کنترل علائم می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.

 

14) واسکولیت (Vasculitis)

واسکولیت یک گروه از بیماری‌های خودایمنی است که باعث التهاب و آسیب به رگ‌های خونی می‌شود. بسته به اینکه کدام اندام‌ها تحت تأثیر قرار گیرند، علائم می‌توانند بسیار متنوع باشند. این بیماری می‌تواند خفیف تا شدید و حتی تهدید کننده زندگی باشد.

علائم واسکولیت:

  • تب، ضعف و کاهش وزن غیرقابل توضیح
  • راش‌های پوستی و لکه‌های قرمز روی بدن
  • درد و تورم مفاصل
  • سردرد، گیجی و مشکلات بینایی در صورت درگیری مغز
  • مشکلات کلیوی و تغییر رنگ ادرار

 

درمان واسکولیت شامل موارد زیر است:

  • کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون برای کاهش التهاب
  • داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند سیکلوفسفامید و آزاتیوپرین
  • پلاسمافرزیس در موارد شدید برای حذف آنتی‌بادی‌های مهاجم از خون

تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند به کاهش آسیب‌های دائمی ناشی از واسکولیت کمک کند.

 

15) بیماری شوگرن (Sjögren’s Syndrome)

بیماری شوگرن یک بیماری خودایمنی مزمن است که سیستم ایمنی، غدد تولید کننده مایعات بدن مانند غدد بزاقی و اشکی را مورد حمله قرار می‌دهد. این امر منجر به خشکی شدید چشم‌ها و دهان می‌شود، اما ممکن است سایر بخش‌های بدن، از جمله مفاصل و پوست را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

علائم بیماری شوگرن:

  • خشکی شدید چشم (احساس سوزش، خارش و حساسیت به نور)
  • خشکی دهان (مشکل در بلع و افزایش خطر پوسیدگی دندان‌ها)
  • التهاب و درد مفاصل
  • خشکی و تحریک پوست

درمان بیماری شوگرن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

  • قطره‌های اشک مصنوعی و داروهای مرطوب کننده دهان
  • داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند هیدروکسی کلروکین
  • کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون برای کاهش التهاب در موارد شدید

 

شایع‌ترین بیماری خود ایمنی کدام است؟

پزشکان در مورد شایع‌ترین بیماری خود ایمنی توافق نظر ندارند. از آنجایی که انواع زیادی از این بیماری‌ها وجود دارد، روش مشخصی برای گزارش آن‌ها وجود ندارد. علاوه بر این، بسیاری از بیماری‌های خود ایمنی تشخیص دشواری دارند، بنابراین ممکن است افراد مبتلا باشند اما از آن بی‌اطلاع باشند. با این حال، برخی از رایج‌ترین انواع بیماری‌های خود ایمنی عبارتند از:

  • دیابت نوع ۱
  • مولتیپل اسکلروزیس (MS)
  • آرتریت روماتوئید (RA)
  • لوپوس
  • بیماری کرون
  • پسوریازیس

 

بیماری خود ایمنی چیست

علت بیماری‌های خود ایمنی

علت دقیق بیماری‌های خود ایمنی هنوز ناشناخته است، اما دانشمندان نظریاتی درباره عوامل محرک آن دارند:

  • مصرف برخی داروها: برخی داروها می‌توانند تغییراتی در بدن ایجاد کنند که سیستم ایمنی را دچار اشتباه کند. به‌خصوص، داروهایی مانند استاتین‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای فشار خون می‌توانند اثرگذار باشند. برای درک بهتر عوارض جانبی این داروها، با پزشک خود مشورت کنید.
  • ژنتیک: برخی از بیماری‌های خود ایمنی در خانواده‌ها شایع‌تر هستند، بنابراین اگر در خانواده‌ شما سابقه این بیماری‌ها وجود داشته باشد، خطر ابتلا در شما نیز بیشتر است. همچنین، برخی ژن‌های خاص ممکن است احتمال ابتلا را افزایش دهند، اما ژنتیک به‌تنهایی برای بروز بیماری کافی نیست.
  • عفونت‌ها: برخی میکروارگانیسم‌ها مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها می‌توانند تغییراتی در بدن ایجاد کنند که باعث حمله سیستم ایمنی به خود شود. این احتمال در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد بیماری‌های خود ایمنی هستند، بیشتر است.

برخی فاکتورها می‌توانند احتمال ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی را افزایش دهند، از جمله:

✅ سیگار کشیدن

✅ قرار گرفتن در معرض سموم (مانند آلودگی هوا یا مواد شیمیایی خطرناک)

✅ جنسیت (۷۸٪ از افراد مبتلا به بیماری‌های خود ایمنی خانم هستند)

✅ چاقی

علائم بیماری‌های خود ایمنی

علائم بیماری‌های خود ایمنی بسته به نوع و محل بیماری متفاوت هستند، اما برخی از علائم رایج عبارتند از:

  • خستگی مداوم
  • تب‌های مکرر
  • احساس بیماری عمومی
  • درد و تورم مفاصل
  • مشکلات پوستی (مانند قرمزی یا جوش‌های پوستی)
  • درد معده یا مشکلات گوارشی
  • تورم غدد لنفاوی

در صورت مشاهده این علائم، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا در صورت نیاز، اقدامات درمانی لازم انجام شود.

تشخیص بیماری‌های خود ایمنی

تشخیص بیماری‌های خود ایمنی فرآیندی زمان‌بر است و ممکن است به انجام چندین آزمایش مختلف نیاز داشته باشد. از آنجا که علائم بسیاری از این بیماری‌ها مشابه سایر مشکلات سلامتی هستند، ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا تشخیص دقیقی حاصل شود.

پزشک ابتدا با بررسی سوابق پزشکی و علائم شروع می‌کند. سپس، برای تأیید بیماری، ممکن است آزمایش‌هایی را تجویز کند که به شناسایی اختلالات خود ایمنی کمک می‌کنند.

 

علائم بیماری خود ایمنی

 

آزمایش خون

پزشک از آزمایش‌های خون مختلفی برای بررسی علائم استفاده می‌کند. یکی از رایج‌ترین این آزمایش‌ها، تست غربالگری اتوآنتی‌بادی (Autoantibody Screen) است که به‌دنبال آنتی‌بادی‌های خودایمنی، آنتی‌بادی‌هایی که به بافت‌های بدن شما حمله می‌کنند، می‌گردد.

حضور این آنتی‌بادی‌ها در خون، به‌تنهایی نمی‌تواند تأیید‌ کننده بیماری باشد، اما نقطه‌ شروعی برای تشخیص محسوب می‌شود

برخی دیگر از آزمایش‌های خون که پزشک ممکن است تجویز کند شامل موارد زیر هستند:

✅ آزمایش آنتی‌بادی ضد هسته‌ای (ANA): بررسی وجود آنتی‌بادی‌های خاص در خون

✅ شمارش کامل سلول‌های خون (CBC): بررسی تعداد گلبول‌های قرمز و سفید

✅ سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR): بررسی وجود التهاب در بدن

✅ پنل متابولیک جامع: ارزیابی عملکرد کبد و کلیه

✅ آزمایش پروتئین واکنشی C (CRP): بررسی میزان التهاب در بدن

آزمایش ادرار (Urinalysis)

پزشک ممکن است از آزمایش ادرار برای بررسی علائم قابل مشاهده بیماری‌های خود ایمنی استفاده کند. این آزمایش می‌تواند به شناسایی مشکلات کلیوی یا سایر عوارض مرتبط کمک کند.

تصویربرداری پزشکی

در برخی موارد، پزشک از روش‌های تصویربرداری برای تشخیص مشکلات ناشی از بیماری خود ایمنی استفاده می‌کند:

  • سونوگرافی و عکس‌برداری با اشعه ایکس (X-ray): بررسی آسیب‌های مفصلی
  • ام‌آر‌آی (MRI): شناسایی صدمات عمیق‌تر در بدن

تشخیص به‌موقع بیماری‌های خود ایمنی می‌تواند به کنترل بهتر علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند. اگر علائمی دارید که مدت زیادی ادامه داشته‌اند، بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید.

 

درمان بیماری‌های خود ایمنی

در حال حاضر، درمان قطعی برای بیماری‌های خود ایمنی وجود ندارد، اما روش‌های متعددی برای کنترل واکنش سیستم ایمنی و مدیریت علائم این بیماری‌ها در دسترس هستند.

1) داروها

پزشک با توجه به نوع بیماری خود ایمنی، شدت و علائم آن، داروهای مختلفی را تجویز می‌کند. برخی از داروهایی که برای کاهش فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی استفاده می‌شوند عبارتند از:

  • کورتیکواستروئیدها (Steroids): این گروه از داروها معمولاً اولین خط درمان هستند، زیرا به‌سرعت و به‌طور مؤثر واکنش بیش از حد سیستم ایمنی را کاهش می‌دهند. با این حال، آن‌ها می‌توانند کل سیستم ایمنی را سرکوب کنند و عوارض جانبی جدی داشته باشند. مانند پردنیزولون و…
  • داروهای هدفمند سرکوب کننده ایمنی: برخی داروها فقط بخشی از سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند و عوارض جانبی کمتری دارند. این داروها ممکن است سلول‌های تولید کننده آنتی‌بادی را مهار کنند یا پروتئین‌های خاصی را که در پاسخ ایمنی نقش دارند، از بین ببرند. مانند آزارام و…
  • داروهای ضدالتهابی (Anti-inflammatory Drugs): این داروها به کنترل سیستم ایمنی کمک می‌کنند و در عین حال عملکرد اندام‌های بدن را حفظ می‌کنند.
    • داروهای ضد TNF: این داروها فاکتور نکروز تومور (TNF) را که باعث التهاب می‌شود، مسدود می‌کنند. برای درمان برخی از انواع آرتریت خود ایمنی و پسوریازیس استفاده می‌شوند. مانند آدالیموماب و…
    • داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها به کاهش درد، تورم و سفتی مفاصل کمک می‌کنند. مانند ناپروکسن و…
  • علاوه بر داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، برخی درمان‌ها مستقیماً برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی استفاده می‌شوند، از جمله:
    • مسکن‌ها - برای کاهش درد
    • داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب - برای کنترل تأثیرات روانی بیماری
    • تزریق انسولین - برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱
    • داروهای خواب‌آور - برای مقابله با مشکلات خواب
    • پلاسمافرزیس (Plasma Exchange) - در این روش، بخشی از خون شما گرفته شده، آنتی‌بادی‌های مضر حذف می‌شوند و خون تصفیه شده به بدن بازگردانده می‌شود.
    • کرم‌ها و قرص‌های ضدالتهابی برای درمان راش‌های پوستی
    • ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIg) - این فرآورده خونی که حاوی آنتی‌بادی‌های مفید است، می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی را اصلاح کند بدون اینکه فعالیت طبیعی آن را به‌طور کامل متوقف کند.
    • پزشک ممکن است مصرف هورمون تیروئید، انسولین یا ویتامین B12 را تجویز کند، اگر سطح آن‌ها به دلیل بیماری خود ایمنی پایین باشد.
    • اگر بیماری خود ایمنی شما روی خون تأثیر بگذارد، تزریق خون می‌تواند کمک کننده باشد.

2) تغییرات سبک زندگی

در کنار مصرف دارو، پزشکان معمولاً اصلاح سبک زندگی را نیز برای مدیریت بهتر بیماری توصیه می‌کنند:

  • ورزش و فیزیوتراپی: برای بیماری‌های خود ایمنی که بر ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارند، مانند میوزیت و مولتیپل اسکلروزیس (MS)، ورزش منظم یا فیزیوتراپی مفید است.
  • ترک سیگار: برای افراد مبتلا به بیماری‌های خود ایمنی مرتبط با عروق خونی، ترک سیگار می‌تواند تأثیر مثبتی داشته باشد.

 

نتیجه‌گیری

بیماری‌های خود ایمنی زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی به اشتباه به بافت‌های سالم بدن حمله کند. علت دقیق آن هنوز مشخص نیست. درمان‌ها معمولاً با هدف کاهش فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی و مدیریت علائم انجام می‌شوند. اگر علائمی از بیماری‌های خود ایمنی دارید، مشورت با پزشک و شروع درمان زودهنگام می‌تواند به کنترل بیماری کمک کند.

پرسش و پاسخ

1. خطرناک‌ترین بیماری‌ خود ایمنی چیست؟

اگرچه مدیریت بیماری‌های خودایمنی در زندگی روزمره چالش‌برانگیز است، اما برخی از آن‌ها می‌توانند کشنده باشند:

  • میوکاردیت سلول غول‌پیکر
    • یک بیماری نادر اما کشنده که عضله قلب را مورد حمله قرار می‌دهد.
    • نرخ مرگ‌ومیر این بیماری طی یک سال، حدود ۷۰٪ است.
  • بیماری بافت همبند مختلط (MCTD)
    • ترکیبی از چند بیماری خودایمنی مانند لوپوس، اسکلرودرما و پلی‌میوزیت است.
    • بسیاری از مبتلایان به این بیماری، سندرم شوگرن نیز دارند.
    • می‌تواند مشکلات جدی و حتی مرگبار ایجاد کند.
  • آنسفالیت گیرنده ضد NMDA
    • اغلب با اختلالات روانی اشتباه گرفته می‌شود.
    • این بیماری باعث اختلال در سیگنال‌های مغزی و التهاب مغز می‌شود.
    • علائم ممکن است در ابتدا خفیف باشند، اما به‌سرعت پیشرفت کرده و بیمار را نیازمند بستری در بیمارستان می‌کند.

2. چه عواملی باعث بیماری‌های خودایمنی می‌شوند؟

معمولاً یک یا چند عامل محرک در محیط زندگی روزمره می‌توانند باعث شوند که سیستم ایمنی بدن به خودش حمله کند. برخی از عواملی که ممکن است منجر به بیماری خودایمنی شوند، عبارتند از:

  • در معرض نور خورشید بودن به مدت طولانی
  • برخی از ویروس‌ها
  • مواد شیمیایی خاص
  • ژنتیک و سابقه خانوادگی
  • آسیب یا جراحت بافتی
  • ابتلا به یک بیماری خودایمنی دیگر
  • قرار گرفتن در معرض سموم و آلودگی‌ها
  • مصرف برخی داروها
  • چاقی و اضافه وزن
  • سیگار کشیدن

3. آیا اگزما یک بیماری خودایمنی است؟

اگرچه سیستم ایمنی بدن در ایجاد اگزما نقش دارد و برخی داروهای سرکوب کننده ایمنی برای درمان آن استفاده می‌شوند، اما به طور کلی یک بیماری خودایمنی محسوب نمی‌شود. دلیل آن این است که در اگزما، سیستم ایمنی به یک هدف خاص در بدن حمله نمی‌کند، برخلاف بیماری‌های خودایمنی که در آن‌ها سیستم ایمنی به اشتباه سلول‌ها و بافت‌های بدن را تخریب می‌کند.

4. آیا بیماری‌های خودایمنی قابل درمان هستند؟

به طور کلی، بیماری‌های خودایمنی درمان قطعی ندارند، اما می‌توان آن‌ها را با داروها و روش‌های درمانی مختلف کنترل کرد. پژوهشگران همچنان در حال تحقیق برای یافتن درمانی قطعی هستند، بنابراین ممکن است در سال‌های آینده پاسخ این پرسش تغییر کند.

5. میانگین امید به زندگی در افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی چقدر است؟

بیش از 80 نوع مختلف از بیماری‌های خودایمنی وجود دارد و بیشتر آن‌ها کشنده نیستند. در نتیجه، افراد مبتلا به این بیماری‌ها می‌توانند زندگی کاملی داشته باشند و معمولاً امید به زندگی آن‌ها کاهش پیدا نمی‌کند.

6. پنج نشانه رایج بیماری‌های خودایمنی چیست؟

در مراحل اولیه، برخی بیماری‌های خودایمنی می‌توانند علائم مشابهی داشته باشند. این علائم شامل موارد زیر است:

  • خستگی مفرط
  • سرگیجه یا احساس سبکی سر
  • تب خفیف
  • دردهای عضلانی
  • التهاب و تورم

 

منبع:

Autoimmune Diseases: Causes, Symptoms and Treatment Methods

دکتر فاطمه ذنوبی

دکتر فاطمه ذنوبی

فارغ التحصیل رشته داروسازی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز در سال 1397. موضوع پایان نامه : 1- سرکوب سلول های سرطان مغز با دوز داروی کمتر 2- اثر نوعی قارچ بر کاهش تکثیر سلول سرطانی، فعالیت ها : - دریافت رتبه سوم کشوری مقاله سرطان درمانی در همایش کشوری سم شناسی سال 96-97 - دبیر انجمن علمی دانشجویان داروسازی بین الملی شیراز - رئیس کمیته استاد مشاور دانشکده داروسازی بین المللی شیراز

دیدگاه (0)

دیدگاه خود را برای ما بنویسید

کلید ESC برای خروج فشار دهید