کمبود ویتامین D : خطری جدی برای سلامت عمومی بدن

ارتباط کمبود منابع ویتامین D و سلامت عمومی بدن

استخوان درد و ضعف عضلانی را می‌توان از علائم کمبود ویتامین D نام برد؛ هرچند که علائم، برای بسیاری از افراد، نامشهود هستند. با این حال، وجود مقدار بسیار کم  ویتامین دی در بدن، حتی بدون علائم، می‌تواند خطراتی را برای سلامتی ایجاد کند. سطوح پایین این ویتامین در خون، با موارد زیر مرتبط است:

• افزایش خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی
• اختلال شناختی در افراد مسن
• آسم شدید در کودکان
• سرطان

طبق تحقیقات انجام‌شده، مصرف منابع ویتامین D در پیشگیری و درمان برخی مشکلات مختلف، از جمله دیابت نوع 1 و نوع 2، فشار خون بالا، عدم تحمل گلوکز و مولتیپل اسکلروزیس (بیماری ام اس) تأثیرات زیادی خواهد داشت.

علائم کمبود ویتامین دی

دلایل کمبود ویتامین D

کمبود ویتامین D در بدن، ممکن است به دلایلی رخ دهد:

• به اندازه کافی منابع ویتامین D مصرف نمی‌کنید : اگر از رژیم غذایی سخت گیاهی پیروی کنید، احتمال کمبود این ویتامین در بدن شما وجود دارد؛ زیرا اغلب منابع ویتامین D طبیعی، از نوع حیوانی هستند؛ از جمله ماهی و روغن ماهی، زرده تخم مرغ، شیر غنی‌شده و جگر گاو.
• به اندازه کافی در معرض آفتاب قرار ندارید : با توجه به تأثیر زیاد نور خورشید در جذب ویتامین دی توسط بدن، در صورتی‌که بیشتر در فضای بسته قرار دارید، در عرض‌های جغرافیایی شمالی زندگی می‌کنید، در محیط بیرون، از پوشش کامل استفاده می‌کنید یا بنابر موقعیت شغلی، کمتر در معرض نور خورشید هستید، ممکن است در معرض خطر کمبود این ویتامین باشید. در طول زمستان، با توجه به تابش کمتر نور خورشید، علائم کمبود این ویتامین می‌تواند در بدن شما افزایش یابد.
• شما دارای پوست تیره‌ای هستید : رنگدانه ملانین، توانایی پوست برای ساخت ویتامین دی را در هنگام قرارگرفتن در معرض نور خورشید کاهش می‌دهد. برخی مطالعات نشان می‌دهد که افراد مسن با پوست تیره‌تر در معرض خطر بالای کمبود ویتامین دی هستند. 
• کلیه‌ها قادر به تبدیل ویتامین دی به شکل فعال نیستند : با افزایش سن، کلیه‌ها به میزان کمتری قادر به تبدیل ویتامین دی به فرم فعال آن هستند، بنابراین خطر کمبود این ویتامین در آن‌ها افزایش می‌یابد.
• دستگاه گوارش شما قادر به جذب کافی ویتامین دی نمی‌باشد : برخی از مشکلات پزشکی از جمله بیماری کرون، فیبروز کیستیک و بیماری سلیاک می‌تواند بر توانایی روده برای جذب این ویتامین از منابع ویتامین D مؤثر باشد.
• دارای اضافه وزن و چاقی هستید : ویتامین D توسط سلول‌های چربی از خون استخراج شده و انتشار آن را در گردش خون تغییر می‌دهد. افرادی که شاخص توده بدنی 30 یا بیشتر دارند، اغلب سطح این ویتامین در خون آن‌ها پایین است.

عوارض کمبود ویتامین D

ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که برای تقویت سلامت استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، سیستم ایمنی و سایر سیستم‌های بدن مورد نیاز می‌باشد و کمبود آن، یک مشکل رایج است که می‌تواند باعث بروز عوارض مختلفی در بدن گردد.

علائم و عوارض کمبود ویتامین D

در جدول زیر، علائم کمبود ویتامین D و همچنین عوارض کمبود این ویتامین را آورده‌ایم.

نکته: از مصرف همزمان ویتامین دی با داروهای کاهش دهنده چربی خون(مانند روپیکسون و…) و کورتون(مانند پردنیزولون و …) و ضدتشنج(مانند فنی توئین و …) خودداری نموده و فاصله 8 ساعته بین مصرف ویتامین دی با این داروها رعایت شود.

نکته: فواید ویتامین دی برای بدن عبارتند از:

• حفظ سلامت استخوان مخصوصا رشد سریع استخوان در کودکان و رفع دردهای استخوان و مفاصل و عضلات
• پیشگیری از بیماری هایی از جمله: ام اس و آلزایمر و بیماری قلبی و خودایمنی و دیابت و انواع سرطان و افسردگی
• کنترل وزن و بهبود خلق و خو و افزایش انرژی روزانه
• تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از بیمار شدن و عفونت مدام در بدن

تست کمبود ویتامین D

دقیق‌ترین روش برای اندازه‌گیری میزان ویتامین دی در بدن، آزمایش خون 25-هیدروکسی ویتامین دی است. 

میزان مصرف منابع ویتامین D

درمان کمبود این ویتامین ضروری، با دریافت آن از طریق منابع ویتامین D توصیه شده است. اگرچه هیچ نظریه مشترکی در مورد سطوح مطلوب این ویتامین در بدن و مقدار مورد نیاز آن برای سلامتی بدن وجود ندارد - و احتمالاً بسته به سن و شرایط سلامتی متفاوت است -  به طور کلی، غلظت کمتر از 20 نانوگرم در میلی‌لیتر کافی نبوده و نیاز به درمان دارد.

دستورالعمل‌های مؤسسه پزشکی، برای همه افراد1 تا 70 ساله، مقدار توصیه‌ شده روزانه ویتامین دی را به میزان 600 واحد بین‌المللی (IU) و همچنین برای بهبود سلامت استخوان‌ها، آن را به 800 IU برای بزرگسالان بالای 70 سال، افزایش داد. بالاترین میزان ایمنی این ویتامین، به 4000 IU افزایش یافت. پزشکان ممکن است مقادیر بیشتر از 4000 واحد بین‌المللی را برای تأمین کمبود این ویتامین تجویز کنند. اگر به اندازه کافی در معرض نور آفتاب قرار ندارید یا همیشه از ضدآفتاب یا لوازم آرایشی برای پوست خود استفاده می‌کنید، (ضدآفتاب مانع تولید ویتامین دی می‌شود) و به‌خصوص اگر بدنتان با شرایط خطر کمبود این ویتامین مواجه می‌باشد، باید با پزشک خود در مورد مصرف مکمل یا قرص ویتامین D صحبت کنید.

نکته: از مصرف بیش از حد ویتامین دی بپرهیزید چون باعث بروز مسمومیت و علائم زیر میشود:

• سردرد و سرگیجه و خستگی و کلافه بودن
• تهوع و استفراغ _ اسهال یا یبوست _ درد معده
• بی اشتهایی  _  بی خوابی  _ تشنگی شدید و تکرر ادرار  و تعریق زیاد

نکته:مصرف همزمان کلسیم با داروهای زیر تداخل دارد:

• هیدروکلروتیازید و اسپیرون لاکتون و دیگر دیورتیک های تیازیدی. چون این داروها ریسک هیپرکلسمی با ویتامین D را افزایش می دهند. 
• دیگوکسین. چون ویتامین D می تواند ریسک مسمومیت با دیگوکسین را افزایش دهد.
• کاربامازپین، فنوباربیتال یا فنی تویین چون این داروهای ضد صرع نیاز به ویتامین D را افزایش می دهند.
• کلستیرامین و پارافین. چون این داروها  جذب ویتامین D را کاهش می دهند. 
• در صورت مصرف همزمان ویتامین D در دوزهای بالا (بیش از 2000 واحد در روز برای بزرگسالان) با دلتیازیم و وراپامیل، با پزشک خود مشورت کنید.

نتیجه‌گیری

کمبود ویتامین D یک مشکل رایج بوده که می‌تواند منجر به بروز عوارض حادی در بدن شود. تشخیص و درمان کمبود این ویتامین می‌تواند به جلوگیری از عوارض کمبود این ویتامین کمک نماید. برخی علائم کمبود ویتامین دی شامل:

•  سردرد، خستگی، سرگیجه، افسردگی و بدخلقی و بی خوابی
• یبوست و خونریزی از بینی
• پوکی استخوان، شکستگی استخوان و درد استخوان و مفاصل و عضلات
• ضعیف بودن سیستم ایمنی و بیمار شدن و عفونت مدام در بدن

پرسش و پاسخ

1. تفاوت ویتامین D و D3 چیست؟ 

هر دو به معنی ویتامین دی هستند. در واقعD3 پیش‌ساز ویتامین دی فعال (25 -دی هیدروکسی ویتامین دی) است. یعنی D3 در بدن متابولیزه شده و به ویتامین دی تبدیل می‌شود.

2. آیا کمبود ویتامین دی با چاقی افراد ارتباط مستقیم دارد؟

تحقیقات نشان داده‌اند که چاقی می‌تواند باعث کمبود ویتامین دی در بدن شود چون ویتامین دی جذب شده از روده، در بافت های چربی گیر افتاده و وارد جریان خون نمیشود؛ همچنین کمبود ویتامین دی نیز باعث چاقی میشود. طبق یک مطالعه انجام‌شده، افراد چاقی که به مدت ۶ هفته با ویتامین دی درمان شده بودند، دچار کاهش وزن شدند.

3. آیا مصرف زیاد ویتامین دی خطرناک است؟

افزایش سطح ویتامین دی به دلیل مصرف بیش از حد مکمل‌ها، باعث افزایش سطح کلسیم  و کاهش سطح منیزیم در خون می‌گردد. سطح بالای کلسیم اغلب باعث تهوع، استفراغ و تکرر ادرار شده و حتی ممکن است منجر به بروز مشکلات کلیوی گردد. مکمل‌ و قرص ویتامین D را طبق دستورالعمل مصرف کنید و از مصرف بیش از حد آن خودداری کنید. خطر جذب بیش از حد ویتامین D از طریق قرار گرفتن در معرض نور خورشید، بسیار کم است.

4. ویتامین d کی مصرف شود؟

از آنجایی که ویتامین دی، یک ویتامین محلول در چربی است، برای جذب بهتر باید با غذاهای چرب مصرف شود مثلا بعد از ناهار. اگر می‌خواهید مکمل ویتامین D را در صبح مصرف کنید، توصیه می‌شود به همراه صبحانه یا بلافاصله پس از اتمام وعده غذایی مصرف شود. این روش مصرف برای افرادی که برنامه صبحگاهی مشخصی دارند و ممکن است در طول روز مصرف مکمل‌های خود را فراموش کنند، مناسب است.

منبع

Vitamin D Deficiency