یائسگی و تجربه مرحله‌ای از زندگی | شناخت مهمترین علائم یائسگی در زنان

یائسگی چیست؟

یائسگی یک فرایند طبیعی از مراحل زندگی زنان است و زمانی اتفاق می‌افتد که دوره قاعدگی متوقف می‌شود و دیگر امکان بارداری وجود ندارد. زمانی که به مدت 12 ماه عادت ماهانه متوقف می‌شود، این علائم می‌تواند نشانه این باشد که به دوران یائسگی رسیده اید. زمان منتهی به یائسگی را دوران نزدیک به یائسگی یا قبل از یائسگی می‌نامند. این اتفاق معمولا از زمانی که شما در سن 40 سالگی خود هستید شروع می‌شود، اما گاهی اوقات ممکن است زودتر شروع شود. علائم می‌تواند چندین سال ادامه داشته باشد. رایج‌ترین سن یائسگی بین 45 تا 55 سالگی است.

طبق تعریف ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO)، یائسگی طبیعی، پس از توقف 12 ماه متوالی قاعدگی که بدون هیچ دلیل فیزیولوژیکی یا پاتولوژیک آشکار دیگری یا بدون مداخله پزشکی رخ می‌دهد. همچنین ممکن است برخی از زنان زودتر ( (قبل از 40 سالگی) یائسگی را تجربه کنند.

یائسگی زودرس چیست؟

یائسگی زودرس زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها تولید هورمون‌ها را متوقف می‌کنند و قاعدگی قبل از 40 سالگی متوقف می‌شود. همچنین ممکن است به دلیل جراحی برای برداشتن تخمدان‌ها یا رحم رخ دهد. درمان‌های پزشکی مانند شیمی درمانی یا هورمون درمانی برای درمان سرطان سینه نیز ممکن است باعث یائسگی زودرس شوند.

برخی زنان ممکن است شرایط و عارضه‌هایی مشابه یائسگی راتجربه کنند؛ مانند وضعیتی به نام نارسایی اولیه تخمدان (POI) زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها قبل از سن 40 سالگی به طور طبیعی کار نمی‌کنند. اما این وضعیت با یائسگی زودرس متفاوت است. اگر دچار  نارسایی اولیه تخمدان هستید، ممکن است همچنان عادت ماهانه داشته باشید، حتی اگر به طور منظم باشد و همچنان ممکن است باردار شوید.

علت یائسگی

اکثر زنان، دوران یائسگی را در سنین 45 تا 55 سالگی به‌عنوان بخشی طبیعی از مراحل پیری بیولوژیکی زندگی خود تجربه می‌کنند. یائسگی همچنین می‌تواند نتیجه انجام عمل‌های جراحی یا پزشکی رخ دهد. از لحاظ تغییر ساختار بیولوژیکی بدن می‌توان گفت این فرایند به دلیل تضعیف عملکرد فولیکول تخمدان و در نتیجه آن، کاهش سطح استروژن در گردش خون ایجاد می‌شود. فرایند یائسگی می‌تواند بصورت دوره تدریجی رخ دهد و معمولاً با تغییر در چرخه قاعدگی شروع می‌شود.

مهمترین علائم یائسگی چیست؟

در طی دوران یائسگی، تخمدان‌ها شروع به تولید کمتر هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌کنند. تغییرات در این هورمون‌ها باعث بروز علائمی ناخوشایند در این دوره از زندگی زنان می‌شود که مهمترین علائم یائسگی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تغییر در دوره‌های عادت ماهانه شما. این تغییرات ممکن است بصورت موارد زیرباشد:
  • نامنظم، با زمان کم و بیش در بین عادات ماهانه.
  • کوتاه‌تر یا طولانی تر.
  • سبک‌تر یا شدید تر.
• گرگرفتگی، احساس گرمای ناگهانی در صورت، گردن و سینه شما. این فرایند باعث تعریق بدن می‌شود. اگر در شب دچار این حالات می‌شوید، به این حالات تعریق شبانه می‌گویند.
• اختلالات خواب. مانند مشکل در به خواب رفتن یا مجدد به خواب رفتن وقتی از خواب بیدار می‌شوید. با گذشت زمان، کمبود خواب می‌تواند منجر به خستگی و مشکلات حافظه شود.
• خشکی واژن. ممکن است باعث درد یا ناراحتی در هنگام مقاربت شود.
• تغییرات خلقی. می تواند باعث ایجاد احساس بد خلقی، اضطراب یا تحریک پذیری بیشتر شود.
• مشکلات مثانه. مانند بی اختیاری ادرار (از دست دادن کنترل مثانه) و عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs).

همچنین ممکن است تغییرات فیزیکی دیگری داشته باشید که می‌تواند شما را در معرض خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها قرار دهد. به عنوان مثال، کاهش میزان استروژن می‌تواند:

• باعث کاهش تراکم استخوان می‌شود که می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود وضعیتی که باعث ضعیف شدن استخوان‌ها و شکستگی می شود.
• باعث افزایش سطح کلسترول می‌شود و خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش می‌دهد.

متن انگلیسی:

During the menopausal transition, your ovaries start to make less of the estrogen and progesterone hormones. The changes in these hormones cause the symptoms of menopause

مهمترین علائم یائسگی زودرس ( سنین 40 سالگی و قبل از آن)

یائسگی زودرس می‌تواند به دلایل ژنتیکی، بیماری‌ها، یا جراحی‌هایی مانند برداشتن تخمدان‌ها رخ دهد. رایج‌ترین علائم یائسگی زودرس ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• گرگرفتگی شدیدتر
• مشکلات خواب
• تغییرات خلق و خو
• کاهش تراکم استخوان‌ها

مهمترین علائم یائسگی دیررس ( سن 55 سالگی به بالا)

یائسگی دیررس بصورت نادر ممکن است در برخی زنان اتفاق افتد، اما می‌تواند همچنان با علائمی مشابه موارد ذکر شده، مانند گرگرفتگی، تغییرات خلق و خو و خشکی واژن همراه باشد. در برخی موارد، زنان ممکن است همچنان قاعدگی ( اما با تغییرات تدریجی در طول زمان) داشته باشند.

راه‌کارهای‌های مدیریت علائم یائسگی در زنان

سازمان غذا و دارو (FDA) توصیه می‌کند که برای بهبود علائم یائسگی، زنان فقط از طریق هورمون درمانی ( فقط استروژن یا استروژن به همراه پروژسترون) با کمترین دوز که برای کوتاه ترین زمان موردنیاز اثربخشی دارد، اقدام کنند. برای شروع درمان حتما با متخصص صحبت کنید تا نسبت به خطرات و مزایای هورمون درمانی یائسگی را بر اساس علائم، سن و عوامل خطر آگاه شوید. همچنین ممکن است برای بهبود علائم یائسگی نیازی به درمان نداشته باشید. اما اگر بدنبال راه بهبود علائم هستید، چندین نوع درمان وجود دارد:

تغییر سبک زندگی

علائم یائسگی را می‌توانید با تغییرات سبک زندگی مدیریت کنید. در اینجا تغییراتی وجود دارد که ممکن است علائم شما را بهبود بخشد:

• اگر گرگرفتگی دارید، لباس ‌های راحت و خنک بپوشید. می‌توانید یک فن قابل حمل همراه داشته باشید تا در هنگام احساس گرگرفتگی از آن استفاده کنید.
• از مصرف الکل، غذاهای تند و کافئین خودداری کنید. این غذاها می‌توانند علائم یائسگی شما را تشدید کنند.
• اگر سیگار می‌کشید، سعی کنید نه تنها برای گرگرفتگی، بلکه برای سلامت کلی خود آن را ترک کنید.
• سعی کنید وزن  خود را در حالت متعادل و مناسبی حفظ کنید. اضافه وزن یا چاقی می‌تواند گرگرفتگی را تشدید کند.
• عادات خواب منظم داشته باشید. محیط اتاق خواب خود را تاریک، ساکت و خنک نگه دارید.
• در برنامه روزانه خود حرکات ورزش منظم انجام دهید. این می‌تواند به شما کمک کند خلق و خوی بهتری داشته باشید و به کاهش خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مرتبط با سن کمک کند.
• استرس را کاهش دهید، به عنوان مثال با استفاده از تکنیک‌های آرامش بخش مانند مدیتیشن، تنفس عمیق و تمرینات آرام سازی عضلانی.

اگر تغییرات سبک زندگی برای بهبود علائم شما کافی نیست، توصیه می‌شود با متخصص مشورت کنید. متخصص در مورد علائم، سابقه خانوادگی و پزشکی و وضعیت سلامت شما صحبت خواهد کرد و  خطرات و مزایای استفاده از روش‌های درمانی بهبود علائم را توضیح می‌دهد.

درمان‌های غیر هورمونی

درمان‌های غیر هورمونی مختلفی برای علائم یائسگی وجود دارد، مانند:

• داروهای گرگرفتگی، از جمله داروهای ضد افسردگی خاص، دارویی فقط برای گرگرفتگی، داروی ضد تشنج و داروی فشار خون. برخی از این داروها ممکن است به بهبود اختلالات خواب نیز کمک کنند.
• داروهای بی اختیاری ادرار. برای مثال: بعد از صبحانه یک عدد قرص سولیفناسین 5 میلی گرم
• داروهایی برای درمان یا کمک به پیشگیری از پوکی استخوان. برای مثال: بعد از ناهار یک عدد قرص کلسیم سوپراکل
• قرص‌های ضدبارداری با دوز پایین برای خونریزی‌های بسیار شدید یا دوره‌های نزدیک به هم. برای مثال قبل از خواب شب یک عدد قرص مارولین
• روان کننده‌های مبتنی بر آب برای درمان خشکی واژن. برای مثال: قبل از خواب شب ژل واژینال واژیهیل
• داروهایی برای مقاربت دردناک که در اثر تغییرات واژن در دوران یائسگی ایجاد می‌شود. برای مثال: قبل از نزدیکی ژل واژینال فمی کر
• درمان شناختی رفتاری (CBT) ( نوعی گفتگو درمانی، برای رفع اختلالات خواب).

درمان‌های هورمونی

روش درمانی دیگر برای بهبود علائم یائسگی، هورمون درمانی یائسگی (MHT) است. همچنین ممکن است درمان جایگزینی هورمونی (HRT) نامیده شود. این درمان معمولاً با استروژن یا استروژن به اضافه پروژستین (نوعی پروژسترون که در آزمایشگاه ساخته می‌شود) است. MHT را می‌توان به صورت قرص، چسب پوستی، حلقه، ایمپلنت، ژل یا کرم تجویز کرد. ممکن است برای درمان علائمی مانند گرگرفتگی و خشکی واژن و کمک به پیشگیری از پوکی استخوان استفاده شود.

مانند همه داروها،  روش درمانی MHT دارای مزایا و خطراتی است. در مورد مناسب بودن این روش درمانی برای شما، با متخصص مشورت کنید. اگر تصمیم به استفاده از روش MHT دارید، ممکن است متخصص شما، مصرف کمترین دوز را برای اثربخشی در کوتاه ترین زمان مورد نیاز، توصیه کند.

هورمون درمانی: برای درمان علائم بسیار شدید یائسگی؛ باید از دکتر زنان کمک بگیرید و هورمون تراپی را شروع کنید. (یعنی  استفاده از داروی حاوی استروژن). برای مثال:

اما از استفاده بی رویه و بدون تجویز پزشک این داروها اجتناب کنید چون استفاده بیش از اندازه از این داروها میتواند خطر ابتلا به سرطان سینه و… را افزایش دهد.

مکمل‌ها، گیاهان دارویی و کرم‌های هورمونی “طبیعی”

محصولات مختلفی برای بهبود علائم یائسگی به بازار عرضه می‌شوند که شامل مکمل‌ها، گیاهان دارویی و کرم‌های هورمونی "طبیعی" بدون نسخه هستند. در مورد بسیاری از این محصولات تحقیقاتی صورت گرفته است. تا کنون، تاثیرات این مکمل‌ها بر کاهش علائم یائسگی بطور قطعی تایید نشده است و همچنین اطلاعات کمی در مورد ایمنی طولانی مدت این محصولات وجود دارد. برخی از مکمل‌ها می‌توانند عوارض جانبی مضری داشته باشند یا با داروها تداخل داشته باشند. قبل از استفاده از هر یک از این مکمل‌ها با متخصص خود مشورت کنید.

برای کنترل علائم خشکی واژن از داروهای واژینال میتوانیم استفاده کنیم. برای مثال:

• کرم واژینال استرومارین= اکویین: هورمونی
• قرص واژینال استرادیول(جیناتی): هورمونی
• ژل واژینال ری نرم
• ژل واژینال فمی کر
• ژل واژینال واژیهیل
• شیاف واژینال فیتورمیل
• شیاف واژینال ایسلیک

داروهای ذکر شده باید به مدت یک هفته هر شب واژینال استفاده شود تا خشکی واژن را برطرف کند و برای جلوگیری از عود مجدد خشکی توصیه میشود که در ادامه،  دو روز در هفته نیز استفاده شوند.

اگر یائسگی اتفاق افتاده باشد برای جلوگیری یا درمان علائم آزارنده آن میتوان از داروهای کمکی استفاده نمود. چندین مثال :

نتیجه گیری

به طور کلی، یائسگی یک مرحله طبیعی در زندگی زنان است که با مجموعه‌ای از تغییرات فیزیکی و روحی همراه است. علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، مشکلات خواب و تغییرات خلق‌وخو می‌توانند تأثیرات قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی زنان در این دوران داشته باشند. با افزایش آگاهی و دستیابی به اطلاعات دقیق و علمی، زنان می‌توانند این مرحله را با آمادگی بیشتری پشت سر بگذارند و راهکارهای مؤثری برای مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی خود پیدا کنند. مراجعه به پزشک و ایجاد تغییرات مناسب در سبک زندگی می‌تواند به طور قابل‌ملاحظه‌ای اثرات منفی این دوره را کاهش دهد. از این رو، اهمیت پرداختن به موضوع یائسگی و ارائه اطلاعات کاربردی برای کمک به زنان در این دوران امری ضروری است.

پرسش و پاسخ

1. مراحل یائسگی چیست؟

یائسگی به چند مرحله اصلی تقسیم می‌شود: قبل از یائسگی، یائسگی و پس از یائسگی. در طی این مدت، تخمدان‌ها شروع به آتروفی می‌کنند که باعث کاهش تولید هورمون‌های ( استروژن و پروژسترون) می‌شود که چرخه قاعدگی را دچار اختلال می‌کند.

2. خطرات یائسگی برای سلامتی چیست؟

 پس از یائسگی، زنان در معرض خطر بیشتری برای بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی عروقی قرار می‌گیرند که عمدتا به دلیل سطوح پایین استروژن است. متخصص شما ممکن است بخواهد میزان استروژن بدن شما را بصورت منظم کنترل کند تا مطمئن شود که سطح  استروژن بدنتان برای این شرایط خیلی بالا و خطرناک نیست.

3. آیا یائسگی باعث چاقی و اضافه وزن می‌شود؟

بله. با شروع دوران یائسگی، تولید هورمون‌های تخمدان مانند استروژن کاهش پیدا می‌کند. با کاهش استروژن، تغییراتی در متابولیسم بدن ایجاد می‌شود که می‌تواند منجر به کاهش متابولیسم و افزایش چربی شود. در نتیجه ممکن ات باعث افزایش وزن و چاقی شود.

منبع

Menopause: Symptoms; Causes and Treatments