افسردگی چیست؟ | آشنایی کامل با علائم و نشانه‌های افسردگی

افسردگی چیست؟

افسردگی یا اختلال افسردگی اساسی (Major Depressive Disorder) که گاهی با عنوان افسردگی بالینی نیز شناخته می‌شود، نوعی اختلال خلقی است که با مجموعه‌ای از علائم مانند غم و اندوه مداوم یا بی‌علاقگی به زندگی همراه است.

همه ما در مقاطعی از زندگی احساس غم، تنهایی یا افسردگی را تجربه کرده‌ایم. این حالت‌ها واکنش‌هایی طبیعی نسبت به از دست دادن عزیزان، مشکلات زندگی یا آسیب‌ دیدن اعتماد به نفس هستند. اما زمانی که این غم و اندوه شدید، که ممکن است با حس ناتوانی، ناامیدی و بی‌ارزشی همراه باشد، برای چندین روز تا چند هفته ادامه پیدا می‌کند و عملکرد روزمره‌تان را مختل می‌سازد، ممکن است با چیزی فراتر از یک ناراحتی ساده روبه‌رو باشید. اینجاست که مشورت با پزشک متخصص ضرورت پیدا می‌کند.

پزشک عمومی می‌تواند نقطه شروع مناسبی باشد. او می‌تواند با انجام تست‌های روانشناختی، افسردگی را تشخیص داده و روند درمان یا کنترل علائم را آغاز کند. اگر افسردگی درمان نشود، ممکن است وضعیت شما بدتر شده و برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه یابد. افسردگی می‌تواند درد جسمی و روانی زیادی به همراه داشته باشد و در برخی موارد به افکار خودکشی منجر شود؛ همان‌طور که متأسفانه برای حدود یک نفر از هر ده فرد مبتلا به افسردگی این اتفاق می‌افتد.

شناخت به‌موقع علائم افسردگی، اولین گام برای شروع درمان مؤثر است. با این حال، متأسفانه نیمی از افراد مبتلا به افسردگی هرگز تشخیص داده نمی‌شوند و درمانی دریافت نمی‌کنند.

علائم افسردگی

افسردگی فقط یک احساس ناراحتی ساده نیست؛ این اختلال می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم روانی و جسمی را در بر بگیرد. برخی از شایع‌ترین علائم افسردگی عبارت‌اند از:

• اختلال در تمرکز، فراموشی جزئیات و ناتوانی در تصمیم‌گیری
• احساس گناه، بی‌ارزشی یا ناتوانی
• دیدگاه منفی و احساس ناامیدی نسبت به آینده
• بی‌خوابی، بیدار شدن زودهنگام یا خواب بیش از حد
• تحریک‌پذیری یا زود رنج شدن غیرعادی
• بی‌قراری و ناتوانی در نشستن آرام
• کاهش علاقه به فعالیت‌های لذت‌بخش گذشته، حتی رابطه جنسی
• پرخوری یا کاهش اشتها
• دردهای مزمن، سردرد یا گرفتگی عضلات بدون دلیل مشخص
• مشکلات گوارشی مداوم که حتی با درمان بهبود نمی‌یابند
• احساس مداوم غم، اضطراب یا خلأ درونی
• افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی
• از دست دادن لذت در زندگی

همه افراد مبتلا به افسردگی، لزوماً تمام این علائم را تجربه نمی‌کنند. شدت، تکرار و مدت زمان علائم افسردگی در هر فرد متفاوت است.

الگوهای خاص بروز افسردگی

علائم افسردگی ممکن است الگودار باشند. برای مثال، برخی افراد با تغییر فصل‌ها دچار افسردگی می‌شوند (وضعیتی که با عنوان اختلال عاطفی فصلی نیز شناخته می‌شود.)

تأثیر افسردگی بر بدن

افسردگی فقط روان را درگیر نمی‌کند؛ این اختلال می‌تواند باعث بروز علائم فیزیکی نیز شود، از جمله:

• درد مفاصل و کمر
• مشکلات گوارشی
• اختلالات خواب
• تغییر در اشتها
• کند شدن گفتار و حرکات

علت این نشانه‌های فیزیکی را باید در عملکرد مواد شیمیایی مغز مثل سروتونین و نوراپی‌نفرین جست‌وجو کرد. این مواد نه‌تنها بر خلق‌وخو بلکه بر درک درد فیزیکی نیز تأثیرگذارند.

افسردگی در کودکان

افسردگی دوران کودکی با ناراحتی‌های روزمره و احساسات معمولی که اکثر کودکان تجربه می‌کنند، تفاوت دارد. اینکه فرزند شما گاهی احساس ناراحتی یا غم داشته باشد، لزوماً به معنای ابتلا به افسردگی نیست. اما اگر این ناراحتی به‌صورت روزانه و مداوم ادامه پیدا کند، ممکن است نشانه‌ای از افسردگی باشد. همچنین، اگر کودک شما دچار رفتارهای اختلال‌آفرین شود که در روند عادی روابط اجتماعی، علایق، عملکرد درسی یا زندگی خانوادگی او اختلال ایجاد کند، این نیز می‌تواند یکی از نشانه‌های مهم افسردگی باشد.

افسردگی در نوجوانان

در دوران نوجوانی، احساساتی مثل ناراحتی، دمدمی مزاجی یا بی‌قراری طبیعی است. اما اگر این احساسات بیش از دو هفته ادامه پیدا کنند و همراه با سایر علائم افسردگی در نوجوانان باشند، باید نگران شوید.

برخی از نشانه‌های هشدار دهنده افسردگی در نوجوانان عبارت‌اند از:

• کناره‌گیری از خانواده و دوستان
• افت عملکرد تحصیلی و افت نمرات در مدرسه
• گرایش به مصرف الکل یا مواد مخدر

در چنین شرایطی، بهتر است با پزشک یا روانشناس کودک و نوجوان مشورت کنید تا بررسی کند که آیا نوجوان شما دچار افسردگی شده است یا نه. خوشبختانه، روش‌های درمانی مؤثری وجود دارند که می‌توانند به نوجوان شما کمک کنند تا از این مرحله عبور کرده و با سلامت روانی وارد بزرگسالی شوند.

چه عواملی باعث بروز افسردگی می‌شوند؟

پزشکان هنوز به یک علت قطعی برای افسردگی نرسیده‌اند، اما باور دارند که این اختلال معمولاً به‌دلیل ترکیبی از عوامل مختلف به‌وجود می‌آید. در ادامه مهم‌ترین دلایل بروز افسردگی را بررسی می‌کنیم.

ساختار مغز

پژوهش‌ها نشان داده‌اند افرادی که به افسردگی مبتلا هستند، در ساختار فیزیکی مغز خود تفاوت‌هایی نسبت به افراد سالم دارند. این تفاوت‌ها ممکن است در نحوه پردازش احساسات و واکنش به استرس نقش داشته باشند.

شیمی مغز

مواد شیمیایی موجود در مغز که با نام نوروترنسمیترها (انتقال دهنده‌های عصبی) شناخته می‌شوند، نقش کلیدی در تنظیم خلق‌وخو و احساسات دارند. وقتی این مواد به‌درستی عمل نکنند، ممکن است زمینه‌ساز افسردگی شوند.

تغییرات هورمونی

تغییر در سطح هورمون‌ها یکی دیگر از علل مهم افسردگی است. این تغییرات ممکن است در اثر شرایطی مانند:

• بارداری و زایمان
• مشکلات تیروئیدی
• یائسگی
• یا سایر اختلالات هورمونی

رخ دهند و منجر به بروز علائم افسردگی شوند.

عوامل ژنتیکی

گرچه دانشمندان هنوز ژن‌های دقیق مرتبط با افسردگی را شناسایی نکرده‌اند، اما تحقیقات نشان می‌دهد اگر یکی از اعضای خانواده به افسردگی مبتلا باشد، احتمال ابتلای شما نیز بیشتر می‌شود. این موضوع نشان دهنده تأثیر وراثت و ژنتیک در بروز افسردگی است.

انواع افسردگی

افسردگی تنها یک نوع ندارد. پزشکان بر اساس مدت زمان، شدت و ویژگی‌های علائم، انواع مختلفی از اختلالات افسردگی را تشخیص می‌دهند. در ادامه با مهم‌ترین انواع افسردگی آشنا می‌شویم.

ویژگی‌های خاص افسردگی

افسردگی ممکن است همراه با ویژگی‌های خاصی بروز کند که در تشخیص و درمان آن تأثیرگذار است:

• اضطراب همراه با افسردگی: نگرانی‌های مفرط، ترس از آینده یا از دست دادن کنترل
• ویژگی‌های ترکیبی (Mixed Features): ترکیبی از افسردگی و مانیا (انرژی زیاد، پرحرفی، خودبزرگ‌بینی)
• ویژگی‌های غیرمعمول (Atypical): بهبود خلق پس از اتفاقات خوشحال کننده، افزایش اشتها، خواب زیاد، حساسیت به طرد شدن
• ویژگی‌های روان‌پریشی (Psychotic Features): باور به چیزهایی که واقعیت ندارند یا دیدن و شنیدن چیزهایی که وجود ندارند
• ویژگی‌های کاتاتونیک (Catatonia): بی‌حرکتی، عدم واکنش یا حرکات غیرارادی شدید
• افسردگی پس از زایمان یا دوران بارداری (Peripartum Depression): شروع علائم در دوران بارداری یا پس از تولد نوزاد
• الگوی فصلی (Seasonal Pattern): تشدید علائم در فصول خاص، معمولاً پاییز و زمستان

شرایطی که ممکن است با علائم افسردگی اشتباه گرفته شوند

برخی بیماری‌های جسمی و روانی می‌توانند علائمی مشابه افسردگی ایجاد کنند. به همین دلیل، دریافت تشخیص درست برای آغاز درمان مؤثر بسیار حیاتی است. در ادامه با برخی از اختلالاتی که می‌توانند باعث بروز علائم افسردگی شوند آشنا می‌شویم.

اختلال دوقطبی نوع I و II

این اختلالات خلقی با نوسانات شدید بین فاز مانیا (سرخوشی بیش از حد) و فاز افسردگی شدید همراه هستند. گاهی تمایز بین افسردگی و اختلال دوقطبی دشوار است، اما تشخیص صحیح تأثیر زیادی در انتخاب نوع درمان دارد.

اختلال سیکلوتایمی (Cyclothymic Disorder)

نوعی اختلال با نوسانات خلقی خفیف‌تر نسبت به اختلال دوقطبی که به‌صورت دوره‌های افسردگی خفیف و سرخوشی خفیف بروز می‌کند.

سایر اختلالات افسردگی

افسردگی ناشی از مصرف مواد مخدر تفننی، برخی داروهای تجویزی یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند مشکلات تیروئید، دیابت یا بیماری‌های نورولوژیکی.

تشخیص افسردگی

برای تشخیص نوع و شدت افسردگی، پزشک معمولاً از چند روش ترکیبی استفاده می‌کند.

معاینه فیزیکی

در این مرحله پزشک وضعیت کلی سلامت شما را بررسی می‌کند تا مشخص شود آیا بیماری جسمی خاصی ممکن است باعث بروز علائم افسردگی شده باشد یا نه.

آزمایش

ممکن است آزمایش خون گرفته شود تا سطح برخی هورمون‌ها مانند تیروئید یا هورمون‌های جنسی بررسی شود.

ارزیابی روان‌پزشکی

پزشک با شما در مورد افکار، احساسات و الگوهای رفتاری‌تان صحبت خواهد کرد. همچنین ممکن است فرم‌هایی شامل سؤالات تشخیصی افسردگی را پر کنید.

استفاده از راهنمای تشخیصی DSM-5

پزشک ممکن است از راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی (DSM-5)که توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا تهیه شده، برای تطبیق علائم شما با معیارهای رسمی تشخیص افسردگی استفاده کند.

آیا افسردگی درمان قطعی دارد؟

واقعیت این است که افسردگی درمان قطعی ندارد، اما می‌توان آن را مدیریت و کنترل کرد. بسیاری از افراد با دریافت مراقبت‌های پزشکی و درمان مناسب، به مرحله بهبود می‌رسند و زندگی طولانی و سالمی را تجربه می‌کنند.

علائم افسردگی ممکن است به مرور زمان کاهش یابند، اما خود اختلال همچنان وجود دارد و ممکن است مجدداً عود کند.

با درمان مستمر، روان‌درمانی، اصلاح سبک زندگی و در صورت لزوم، مصرف داروهای ضدافسردگی، می‌توان کیفیت زندگی را بهبود داد.

بیماری‌ها و اختلالاتی که همزمان با افسردگی دیده می‌شوند

افسردگی اغلب با سایر بیماری‌های روانی یا جسمی همراه است. این اختلالات می‌توانند تشخیص و درمان را پیچیده‌تر کنند، اما شناخت آن‌ها به روند درمان کمک می‌کند:

• اختلال اضطراب (Anxiety Disorders)
• وسواس فکری-عملی (OCD)
• اختلال پانیک یا حمله‌های اضطرابی
• فوبیا یا ترس‌های شدید
• اختلالات سوءمصرف مواد (اعتیاد)
• اختلالات خوردن (بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی)

اگر هم‌زمان با علائم افسردگی، نشانه‌هایی از این اختلالات را دارید، حتماً با پزشک یا روان‌درمانگر مشورت کنید. درمان‌های ترکیبی در این موارد بسیار مؤثرند.

افسردگی در دوران بارداری

بر اساس تحقیقات، حدود 7% از زنان باردار در آمریکا دچار افسردگی می‌شوند. این آمار در کشورهای با درآمد پایین ممکن است حتی بیشتر باشد.

علائمی مانند تغییر در خواب، انرژی، اشتها و میل جنسی در دوران بارداری رایج‌اند و ممکن است باعث شوند پزشک افسردگی را تشخیص ندهد. به همین دلیل آگاهی فرد باردار نقش کلیدی دارد.

عوامل خطر افسردگی در بارداری

• داشتن اضطراب یا استرس شدید
• سابقه قبلی افسردگی یا اختلالات روانی
• حمایت اجتماعی ناکافی
• بارداری ناخواسته
• تجربه خشونت خانگی یا آزار از سوی شریک زندگی

کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG)توصیه می‌کند که هر زن در دوران بارداری حداقل یک‌بار از نظر افسردگی و اضطراب غربالگری شود.

اما اگر احساس می‌کنید افسرده هستید، منتظر زمان معاینه بعدی نمانید؛ حتماً با پزشک مشورت کنید. درمان می‌تواند شامل روان‌درمانی یا ترکیب روان‌درمانی و داروهای ضدافسردگی باشد، بسته به شدت علائم و شرایط شما.

روش‌های درمان افسردگی

اگر دچار علائم افسردگی هستید، قدم اول و مهم، مشورت با پزشک عمومی یا روان‌پزشک است. پزشک با بررسی دقیق وضعیت شما، یکی از روش‌های زیر را برای درمان افسردگی پیشنهاد خواهد کرد:

دارودرمانی

داروهای ضدافسردگی در درمان افسردگی خفیف تا شدید مؤثر هستند. ممکن است پزشک برای شما یکی از داروهای رایج مانند SSRI ،SNRI ،TCA یا MAOI تجویز کند.

گاهی لازم است چند نوع دارو را امتحان کنید تا بهترین گزینه مشخص شود.

در برخی موارد، پزشک برای افزایش اثر داروی ضدافسردگی، داروهای مکملی مانند تثبیت کننده خلق، داروی ضدروان‌ پریشی، ضداضطراب یا محرک نیز تجویز می‌کند.

روان‌درمانی (گفت‌و‌گو درمانی)

صحبت کردن با یک متخصص سلامت روان به صورت منظم می‌تواند به بهبود علائم افسردگی کمک کند. یکی از رایج‌ترین روش‌های روان‌درمانی، رفتاردرمانی شناختی (CBT) است.

در CBT، یاد می‌گیرید چگونه افکار منفی را شناسایی و با آن‌ها مقابله کنید و الگوهای رفتاری سالم‌تری جایگزین کنید.

بستری یا مراقبت در مراکز درمانی

اگر افسردگی به قدری شدید باشد که فرد توانایی رسیدگی به امور روزمره را نداشته باشد یا خطر آسیب به خود یا دیگران وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان روان‌پزشکی یا مرکز درمانی تخصصی باشد.

درمان با شوک الکتریک (ECT)

درمان الکتروشوک مغزی در مواردی تجویز می‌شود که داروهای ضدافسردگی کارایی نداشته باشند یا فرد به دلایل پزشکی نتواند دارو مصرف کند. در این روش، جریان‌های الکتریکی ضعیف به مغز وارد می‌شوند تا عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی را بهبود دهند.

تحریک مغناطیسی مغز (TMS)

تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) نیز در مواردی استفاده می‌شود که سایر روش‌های درمانی بی‌اثر بوده‌اند. در درمان تحریک مغناطیسی مغز (TMS)، از دستگاهی غیرتهاجمی استفاده می‌شود که بالای سر قرار می‌گیرد و با ایجاد میدان مغناطیسی، نواحی خاصی از مغز را تحریک می‌کند. این روش به‌ویژه برای افسردگی مقاوم به درمان بسیار مؤثر گزارش شده است. در این درمان، با استفاده از یک کویل مغناطیسی، پالس‌هایی به بخش‌هایی از مغز ارسال می‌شود که در تنظیم خلق مؤثر هستند.

تحریک عصب واگ (VNS)

در روش تحریک عصب واگ، یک دستگاه مشابه با ضربان‌ساز قلب در زیر استخوان ترقوه کار گذاشته می‌شود. این دستگاه به‌صورت منظم سیگنال‌هایی به مغز ارسال می‌کند تا عملکرد نواحی درگیر در افسردگی را تنظیم کند.

استفاده از کتامین (Ketamine)

کتامین، دارویی که معمولاً به‌صورت تزریقی یا اسپری بینی تجویز می‌شود، برای درمان موارد شدید و مقاوم افسردگی کاربرد دارد. این دارو تأثیر سریعی در کاهش علائم افسردگی دارد و توسط پزشک متخصص تجویز می‌شود.

درمان خانگی افسردگی

علاوه بر درمان‌های پزشکی، تغییر در سبک زندگی نیز می‌تواند به کاهش علائم افسردگی کمک کند. موارد زیر تأثیر زیادی در روند بهبودی افسردگی دارند.

ورزش منظم

فعالیت بدنی مانند پیاده‌روی، شنا، یوگا، تای‌چی و تمرینات قدرتی، ترشح اندورفین را افزایش می‌دهد؛ اندورفینی که به طور طبیعی خلق‌وخو را بهبود می‌بخشد.

تحقیقات نشان داده‌اند که ورزش منظم می‌تواند به‌اندازه داروهای ضدافسردگی مؤثر باشد. ورزش منظم همچنین از بازگشت افسردگی جلوگیری می‌کند.

پرهیز از الکل و کافئین

• الکل یک ماده افسرده کننده است که می‌تواند باعث تشدید افسردگی و اضطراب شود.
• کافئین نیز با افزایش هورمون استرس (کورتیزول)، احساس اضطراب و بی‌قراری را افزایش می‌دهد.

نوشیدن آب کافی

حتی کم‌آبی خفیف هم می‌تواند باعث بدتر شدن خلق و افزایش اضطراب شود.

مردان روزانه حدود ۱۵ لیوان و زنان حدود ۱۱ لیوان آب باید بنوشند (80% از نوشیدنی‌ها و 20% از طریق غذا).

مراقبت از خود و ذهن

• خواب کافی داشته باشید
• در روابط شخصی و کاری، حد و مرز مشخص کنید
• رژیم غذایی سالم داشته باشید
• از تکنیک‌های کاهش استرس مانند ذهن‌آگاهی (Mindfulness) استفاده کنید

مکمل‌ها و داروهای گیاهی

در کنار تغییرات سبک زندگی، می‌توانید با مشورت پزشک از مکمل‌هایی مانند امگا 3، ویتامین D، منیزیم یا داروهای گیاهی استفاده کنید.

چگونه از بازگشت افسردگی جلوگیری کنیم؟

اگرچه همیشه نمی‌توان از ابتلا به افسردگی جلوگیری کرد، اما راهکارهایی وجود دارد که می‌توانند خطر بروز یا بازگشت آن را کاهش دهند.

آیا افسردگی قابل پیشگیری است؟

به طور کامل نمی‌توان از ابتلا به افسردگی جلوگیری کرد، زیرا عوامل ژنتیکی، شیمیایی و محیطی در بروز آن نقش دارند. با این حال، می‌توان خطر ابتلا را کاهش داد یا از بازگشت آن جلوگیری کرد. تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که یک‌بار افسردگی را تجربه کرده‌اند، احتمال بیشتری دارد که دوباره به آن دچار شوند. اما با آگاهی از علائم، شناخت محرک‌ها و ایجاد سبک زندگی سالم، می‌توان احتمال بازگشت افسردگی را به‌طور چشمگیری کاهش داد. در ادامه برخی راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از افسردگی آورده شده است.

بنابراین، گرچه افسردگی به‌طور کامل قابل پیشگیری نیست، اما با رعایت برخی اصول می‌توان احتمال بروز یا عود آن را به‌طور چشمگیری کاهش داد.

افسردگی و خودکشی

افسردگی یکی از اصلی‌ترین دلایل خودکشی در جهان است. شناسایی علائم هشدار دهنده می‌تواند جان یک انسان را نجات دهد. اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائم زیر را دارد، فوراً با روان‌درمانگر، مشاور یا اورژانس روانی تماس بگیرید.

علائم هشدار دهنده خودکشی در مبتلایان به افسردگی

• تغییر ناگهانی از غم شدید به آرامش یا خوشحالی غیرطبیعی
• صحبت مداوم یا فکر کردن درباره مرگ
• افسردگی شدید که روز به روز وخیم‌تر می‌شود
• انجام رفتارهای پرخطر (مثل رد شدن از چراغ قرمز بدون توقف)
• بیان جملاتی مانند: «دیگه فایده‌ای نداره»، «کاش وجود نداشتم»، «می‌خوام تمومش کنم»
• بستن پرونده‌های زندگی: نوشتن وصیت‌نامه، خداحافظی کردن با دیگران
• تماس یا ملاقات ناگهانی با دوستان و خانواده، انگار که می‌خواهد برای همیشه خداحافظی کند

اگر شما یا فردی از نزدیکانتان در معرض خطر است:

• همین حالا با یک مشاور یا مرکز سلامت روان تماس بگیرید.
• مراجعه به روان‌پزشک یا اورژانس روانی در مواقع اورژانسی ضروری است.
• از گفت‌وگو و ابراز احساسات نترسید. صحبت درباره احساسات، نشانه ضعف نیست؛ بلکه اولین قدم به‌سوی درمان است.

چه موقع به متخصص مراجعه کنید؟

اگر علائم افسردگی شما باعث مشکلات در روابط، کار یا خانواده‌تان می‌شود و هیچ راه‌حل واضحی وجود ندارد، بهتر است به یک متخصص مراجعه کنید. صحبت با یک فرد حرفه‌ای می‌تواند کمک کند تا از بدتر شدن وضعیت جلوگیری شود، به ویژه اگر علائم شما ادامه پیدا کنند.

نیاز به کمک اضطراری

هر کسی که به فکر یا صحبت در مورد آسیب رساندن به خود باشد باید جدی گرفته شود. در این مواقع باید فوراً اقدام کنید.

اگر شما به فکر آسیب رساندن به خودتان هستید یا قصد خودکشی دارید، یا اگر می‌دانید کسی در خطر خودکشی است، فوراً با شماره 911 یا شماره اضطراری محلی خود تماس بگیرید.

اگر شما به افکار خودکشی دچار هستید:

• فوراً با خط ملی پیشگیری از خودکشی و بحران (شماره 988) تماس بگیرید یا پیامک ارسال کنید، این خدمات در هر زمان از شبانه‌روز در دسترس هستند.
• با پزشک یا متخصص سلامت روان خود تماس بگیرید.
• با یک دوست نزدیک یا فردی از خانواده صحبت کنید.

نظر سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) درباره افسردگی

سازمان بهداشت جهانی (WHO)؛ افسردگی را یکی از عمده‌ترین علل ناتوانی در سراسر جهان معرفی کرده و آن را یک بیماری شایع می‌داند که تمام جنبه‌های زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بر اساس آمار WHO:

• بیش از 280 میلیون نفر در سراسر جهان به افسردگی مبتلا هستند.
• این بیماری عامل اصلی خودکشی در سطح جهانی به شمار می‌رود.
• افسردگی درمان‌پذیر است، اما بیش از 75٪ افراد مبتلا در کشورهای کم‌درآمد درمان مؤثر دریافت نمی‌کنند.
• WHO بر لزوم دسترسی همگانی به خدمات سلامت روان، آموزش عمومی، حذف برچسب‌های منفی (stigma) و ادغام خدمات روان‌درمانی در نظام سلامت عمومی تأکید دارد.

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)؛ به‌عنوان مرجع اصلی تأیید داروها و درمان‌های روان‌پزشکی، تاکنون چندین داروی ضدافسردگی را تأیید کرده است. همچنین این سازمان، فناوری‌ها و روش‌های نوین درمانی را نیز مورد ارزیابی قرار داده است. مهم‌ترین رویکردهای FDA عبارت‌اند از:

• تأیید داروهای ضدافسردگی رایج مانند SSRIها، SNRIها، TCAها و MAOIها
• تأیید استفاده محدود از کتامین (در قالب اسپری بینی Esketamine) برای درمان افسردگی مقاوم به درمان
• تأیید روش‌های غیردارویی مانند تحریک مغناطیسی مغز (TMS) و درمان الکتروشوک  (ECT) در شرایط خاص
• هشدار درباره مصرف برخی داروها در گروه‌های خاص مانند زنان باردار یا نوجوانان به دلیل افزایش خطر افکار خودکشی

FDAهمواره تأکید می‌کند که درمان افسردگی باید تحت نظر پزشک متخصص و با توجه به ویژگی‌های فردی بیمار انجام شود.

هر دو نهاد معتبر بین‌المللی – WHOو FDA - افسردگی را یک بیماری جدی اما قابل درمان می‌دانند و تأکید دارند که ترکیب درمان‌های دارویی، روان‌درمانی و سبک زندگی سالم بهترین نتایج درمانی را ایجاد می‌کند. همچنین به لزوم دسترسی عادلانه به خدمات سلامت روان، آموزش عمومی و نظارت بر مصرف داروها تأکید دارند.

نتیجه‌گیری

افسردگی یک اختلال پیچیده و چندبُعدی است که می‌تواند هر جنبه‌ای از زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. شناخت علائم افسردگی، درک دلایل احتمالی بروز آن و آگاهی از انواع مختلف این بیماری، نقش بسیار مهمی در تشخیص زودهنگام و آغاز روند درمان دارد. خوشبختانه امروزه روش‌های مؤثر زیادی برای درمان افسردگی وجود دارد؛ از دارودرمانی و روان‌درمانی گرفته تا درمان‌های پیشرفته‌تر مانند تحریک مغناطیسی مغز (TMS) و تحریک عصب واگ (VNS).

تغییر سبک زندگی، بهداشت روانی، انجام فعالیت‌های ورزشی، اجتناب از مصرف الکل و کافئین و داشتن حمایت اجتماعی قوی، همگی می‌توانند در پیشگیری و مدیریت علائم افسردگی مؤثر باشند.

به خاطر داشته باشید که افسردگی قابل درمان است و نباید در برابر آن احساس تنهایی یا درماندگی کنید. اگر احساس می‌کنید به کمک نیاز دارید، بدون تأخیر با یک پزشک یا متخصص سلامت روان مشورت کنید. کمک گرفتن، نشانه ضعف نیست؛ بلکه گامی شجاعانه به سوی بهبود و بازگشت به یک زندگی سالم‌تر و شادتر است.

پرسش و پاسخ

1. چرا افسردگی می‌گیریم؟

افسردگی یک بیماری پیچیده است که علت مشخص و واحدی ندارد. کارشناسان معتقدند که ترکیبی از عوامل زیستی، ژنتیکی، روانی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند. کمبود برخی مواد شیمیایی مغز (مانند سروتونین و دوپامین)، فشارهای روانی مانند شکست‌های عاطفی، تنهایی، سوگ، مشکلات اقتصادی یا شغلی، و حتی سبک زندگی ناسالم (مانند بی‌تحرکی و تغذیه نامناسب) می‌توانند باعث بروز افسردگی شوند. علاوه بر این، سابقه خانوادگی ابتلا به افسردگی نیز احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهد.

2. آیا تغذیه می‌تواند در بهبود افسردگی مؤثر باشد؟

بله، تغذیه نقش بسیار مهمی در سلامت روان و کاهش علائم افسردگی دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که کمبود برخی مواد مغذی مانند امگا-۳، ویتامین D، ویتامین‌های گروه B (به‌ویژه B6و B12)، منیزیم و روی می‌تواند با افزایش خطر افسردگی در ارتباط باشد. مصرف غذاهای فراوری شده، شکر زیاد، و چربی‌های ترانس نیز ممکن است موجب تشدید علائم شود. در مقابل، رژیم غذایی مدیترانه‌ای که سرشار از سبزیجات تازه، میوه‌ها، مغزها، ماهی و غلات کامل است، می‌تواند به کاهش اضطراب و افسردگی کمک کند. بنابراین، یکی از راهکارهای درمان افسردگی، اصلاح سبک تغذیه و دریافت مشاوره تغذیه‌ای تخصصی است.

3. آیا افسردگی با اختلالات هورمونی در بدن ارتباط دارد؟

بله، تغییرات هورمونی یکی از عوامل مهم در بروز و تشدید افسردگی هستند. به‌ویژه در زنان، نوسانات هورمونی در دوره‌های قاعدگی، بارداری، پس از زایمان و یائسگی می‌تواند زمینه‌ساز افسردگی باشد. همچنین اختلالات تیروئید، به‌خصوص کم‌کاری تیروئید، ممکن است علائمی مشابه افسردگی مانند خستگی، بی‌حوصلگی، و کاهش تمرکز ایجاد کند. بنابراین بررسی سطح هورمون‌ها از جمله TSH، استروژن، تستوسترون و کورتیزول در فرآیند تشخیص افسردگی اهمیت دارد. درمان این اختلالات هورمونی می‌تواند موجب بهبود قابل توجه علائم افسردگی شود.

4. افسردگی بارداری از کی شروع می‌شود؟

افسردگی بارداری می‌تواند در هر مرحله‌ای از بارداری شروع شود، اما معمولاً در سه‌ماهه اول یا دوم شایع‌تر است. تغییرات هورمونی شدید، استرس‌های مرتبط با بارداری، نگرانی از زایمان، و مشکلات مالی یا خانوادگی می‌توانند محرک‌های اصلی این نوع افسردگی باشند. علائم شامل خستگی مفرط، بی‌علاقگی، گریه‌های بی‌دلیل، و اضطراب شدید هستند. تشخیص به‌موقع و مراجعه به پزشک برای دریافت مشاوره یا شروع درمان می‌تواند از پیشرفت علائم جلوگیری کند.

5. افسردگی بعد از زایمان تا کی ادامه دارد؟

افسردگی پس از زایمان (Postpartum Depression) معمولاً در چند هفته اول بعد از تولد نوزاد آغاز می‌شود و در اکثر موارد طی ۳ تا ۶ ماه بهبود می‌یابد. با این حال، در برخی زنان ممکن است تا یک سال یا بیشتر ادامه پیدا کند، به‌ویژه اگر درمان نشود. علائم شامل احساس غم عمیق، خستگی مفرط، اضطراب، مشکل در ارتباط با نوزاد، و حتی افکار منفی است. اگر این نشانه‌ها بیش از دو هفته ادامه داشت، حتماً باید با روان‌پزشک یا پزشک زنان مشورت کرد. درمان زودهنگام می‌تواند از تشدید علائم جلوگیری کند.

6. چرا در بهار افسردگی می‌گیریم؟

برخلاف تصور عموم، افسردگی فقط در پاییز و زمستان شایع نیست؛ برخی افراد در فصل بهار دچار افسردگی می‌شوند که به آن افسردگی فصلی بهاری گفته می‌شود. تغییرات ناگهانی در نور و دما، اختلال در ساعت بیولوژیکی بدن (ریتم شبانه‌روزی)، حساسیت‌های فصلی، و فشارهای اجتماعی یا افزایش انتظارات برای شادی و انرژی در بهار می‌تواند باعث تشدید احساس بی‌حوصلگی و افسردگی شود. این نوع افسردگی معمولاً با افزایش اضطراب، بی‌قراری، و اختلال خواب همراه است.

7. برای درمان افسردگی چکار کنیم؟

برای درمان افسردگی راهکارهای مختلفی وجود دارد و بسته به شدت علائم، پزشک می‌تواند یکی یا ترکیبی از روش‌های زیر را پیشنهاد دهد:

• داروهای ضدافسردگی برای متعادل سازی مواد شیمیایی مغز
• روان‌درمانی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT)
• تغییر سبک زندگی شامل ورزش منظم، خواب کافی، و تغذیه سالم
• پرهیز از الکل، مواد مخدر و محرک‌هایی مانند کافئین
• در موارد شدید، درمان‌های پیشرفته مانند TMS یا ECT تجویز می‌شود

مهم‌ترین گام، مراجعه به پزشک متخصص روان‌پزشک یا روان‌شناس و پرهیز از خوددرمانی است. درمان به‌موقع می‌تواند تأثیر چشمگیری در بهبود کیفیت زندگی داشته باشد.

منبع:

What Is Depression