کتوتیفن : آنتی هیستامین قوی [عوارض جانبی + تداخلات دارویی]

ویدئوی توضیحات سرکار خانم دکتر ذنوبی در رابطه با داروی کتوتیفن

معرفی محصول

کتوتیفن به عنوان یک داروی آنتی هیستامین با جلوگیری از انتشار برخی مواد در بدن که به ایجاد واکنش‌های آلرژیک کمک می‌کنند، علائم حساسیت را در بدن کاهش می‌دهد. مواجهه با برخی مواد مانند پشم یا موی حیوانات، گرده‌ گیاهان، گرد و خاک و مصرف بعضی مواد غذایی مختلف می‌تواند منجر به بروز علائم حساسیت یا آلرژی شود. این علائم، ناشی از آزادسازی ماده‌ای به نام هیستامین در بدن می‌باشند. آزادسازی این ماده از سلول‌های بدن، منجر به بروز علائمی مانند آبریزش بینی، عطسه، خارش، آبریزش چشم، التهاب پوستی و در مواردی تنگی نفس و سایر علائم التهابی می‌شود. کتوتیفن، یک داروی ضد حساسیت (آنتی آلرژی) یا آنتی هیستامین (یا آنتاگونیست هیستامین) است که با مهار اثرات هیستامین، علائم حساسیت را تسکین می‌دهد و از تشدید آن‌ها جلوگیری می‌نماید.

بهترین زمان مصرف کتوتیفن

داروی ضد حساسیت کتوتیفن به 3 شکل موجود است: 

* شربت 1 میلی گرم در هر 5 سی سی

* قرص کتوتیفن 1 میلی گرم

 * قطره چشمی کتوتیفن

که به صورت دوبار در روز (صبح و شب) استفاده می‌گردد. برای مثال شربت کتوتیفن برای کودکان صبح و شب، قرص کتوتیفن برای بزرگسالان یک عدد صبح و شب و قطره چشمی برای حساسیت چشمی یک قطره صبح و شب استفاده می‌شود. چنانچه میزان حساسیت اندک باشد به صورت یکبار در روز نیز تجویز می‌گردد و از آنجایی که مقداری خواب آوری دارد، توصیه می‌شود که در این صورت فقط دوز شبانه استفاده گردد. 

نحوه صحیح مصرف کتوتیفن

دارو را دقیقاً طبق توصیه پزشک مصرف نمایید، با این حال به طور معمول

برای شربت و قرص:

• برای 6 ماه تا 3 سال: شربت به میزان 05/ میلی گرم به ازای هر کیلو وزن کودک به صورت 2 بار در روز یا فقط هر شب (تا حداکثر 5 سی سی 2 بار در روز)، تنظیم دوز توسط پزشک ؛
• برای بالای 3 سال: شربت به میزان 5 سی سی به صورت 2 بار در روز یا فقط هر شب، معمولاً تا 5 روز
• برای بزرگسالان: قرص 1 میلی گرم دو بار در روز(هر بار یک عدد) یا فقط هر شب ، معمولاً تا 5 روز

کتوتیفن را می‌توان همراه با میان وعده یا یک وعده غذایی سبک میل کرد.در صورت مشکل بلع می‌توانید یک لیوان آب همراه با دارو مصرف نمایید. 

* به عبارت میلی گرم و میلی لیتر (سی سی) توجه کرده و به تفاوت این دو کلمه دقت فرمایید.

برای قطره چشمی:

• برای کودک 3 سال به بالا و بزرگسالان: هر 12 ساعت یک قطره در چشم (دوبار در روز).

موارد مصرف کتوتیفن

- آسم آتوپیک؛ درمان کمکی در موارد مزمن و خفیف آسم آتوپیک. (کتوتیفن معمولاً برای حمله ناگهانی آسم و حساسیت حاد تجویز نمی‌شود.)

- پیشگیری کننده از سرفه‌های آلرژیک شبانه در کودکان و علائم آسم آتوپیک

- پیشگیری از رینیت (Rhinitis = آبریزش بینی) و کونژکتیویت آلرژیک (Conjunctivitis = التهاب یا قرمزی چشم)

- کاهش خارش، عطسه، گرفتگی بینی و آبریزش، قرمزی و تورم و تنگی نفس، سرفه خلطی، احتقان، التهابات پوستی و …

- پیشگیری و درمان اغلب علائم حساسیت به هر چیز به صورت  مزمن، خفیف تا متوسط
* این دارو در آمریکا تأییدیه ندارد.

مکانیسم اثر کتوتیفن

ماست سل‌ها (mast cells) نوعی از گلبول‌های سفید هستند که هنگام تماس بدن با یک ماده آلرژن یا حساسیت زا، یا بروز هر گونه التهاب، از خود یک سری واسطه‌های شیمیایی مانند هیستامین آزاد می‌کنند و هیستامین تولید شده باعث بروز علائم حساسیتی می‌شود. کتوتیفن آنتاگونیست غیر رقابتی گیرنده H1 بوده و ثببیت کننده و متعادل کننده ماست سل‌ها می‌باشد.  یعنی از آزادسازی هیستامین از ماست سل‌ها جلوگیری می‌کند. بنابراین با جلوگیری از ترشح هیستامین، علائم حساسیتی نیز کنترل می‌شوند.

 مصرف در دوران بارداری و شیردهی

کتوتیفن در رده D قرار داشته و بدلیل بروز عوارض برای جنین یا نوزاد شیرخوار، مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود.

منع مصرف کتوتیفن

- سابقه حساسیت به کتوتیفن، بنزوات (شربت) یا سایر داروهای مشابه

- بارداری و شیردهی

- حملات حاد آسم

هشدار مصرف کتوتیفن

در بیمارانی که به طور همزمان از کتوتیفن خوراکی و داروهای ضد دیابت خوراکی استفاده می‌کنند، موارد نادری از ترومبوسیتوپنی گزارش شده است. کارخانه سازنده توصیه می‌کند که در مصرف طولانی از کتوتیفن، آزمایش شمارش تعداد پلاکت‌ها انجام شود.

موارد احتیاط

- سابقه صرع و اختلالات تشنجی

- اختلال شدید کبدی یا کلیوی، بیماری‌های چشمی نظیر گلوکوم (آب سیاه)، اختلالات پروستات، انسداد روده و بیماری‌ خونی ارثی پورفیری

- دیابت

فارماکوکینتیک کتوتیفن

متابولیسم کبدی: توسط ان-گلوکورونیداسیون به متابولیت غیرفعال ketotifen-N-glucoronide؛ ان-دمتیلاسیون به متابولیت فعال nor-ketotifen؛ و keto-reduction به مشتقات هیدروکسیل
جذب: سریع، بیش از ۶۰درصد
اتصال به پروتئین ۷۵درصد
مدت اثر: ۸ تا ۱۲ ساعت
نیمه عمر حذف: دو فازی، توزیع ۳ تا ۵ساعت و حذف ۲۱ساعت
مدت زمان پیک پلاسمایی: ۲ تا ۴ ساعت
دفع: ادرار (بیش از ۶۰ درصد متابولیت‌ها، ۱ درصد تغییرنیافته)

عوارض جانبی کتوتیفن

عوارض شایع:

خواب‌آلودگی، اختلال در خواب، سردرد، راش پوستی، کهیر، افزایش وزن، درد شکمی، افزایش اشتها، آنفولانزا، ورم پلک، خونریزی بینی، عفونت مجاری تنفسی، خشکی دهان

عوارض جدی:

سیستیت، سرگیجه، اریتم مولتی فرم، تغییر خلق و خو، هپاتیت، افزایش ترانس آمینازهای سرم، بی‌خوابی، تحریک پذیری، عصبی بودن، سندرم استیونز-جانسون، ترومبوسیتوپنی

تداخلات دارویی کتوتیفن

• تداخلات رده X (پرهیز):  آزلاستین (نازال)، ایپراتروپیوم (استنشاق دهانی)، اوکساتومید، پتاسیم کلرید، پتاسیم سیترات، تالیدومید، تیوتروپیوم 


• کاهش اثرات داروها توسط کتوتیفن: 
مهارکننده‌های استیل کولین استراز، بتاهیستین، نیتروگلیسیرین


• کاهش اثرات کتوتیفن توسط داروها: 
مهارکننده‌های استیل کولین استراز، آمفتامین‌ها 


• افزایش اثرات داروها توسط کتوتیفن: 
الکل (اتیل)، داروهای آنتی کولینرژیک، آزلاستین (نازال)، بوپرنورفین، کلوزاپین، تضعیف‌کننده‌های CNS، فلونیترازپام، گلوکاگون، آگونیست های اپیوئید، اکسی کدون، پتاسیم کلرید، پتاسیم سیترات، پرامی‌پکسول، مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین، تالیدوماید، دیورتیک‌های تیازیدی و شبه تیازیدی، تیوتروپیوم، توپیرامات، زولپیدم 


• افزایش اثرات کتوتیفن توسط داروها: آمانتادین، فرآورده‌های سم بوتولینوم، بریمونیدین (موضعی)، کانابیدیول، ماری‌جوانا (شاهدانه)، هیدروکسی‌زین، ایپراتروپیوم (استنشاق دهانی)، ماینوسایکلین (سیستمیک)، کانابیدیول

نکته: به زبان ساده به دلیل تداخل کتوتیفن با داروهای پرمصرفی مانند بوپروپیون، دنپزیل، سایر آنتی هیستامین‌ها، مسکن‌های کدئین دار، داروهای خواب آور مثل آلپرازولام و لورازپام و زواپیدم و …، اینگونه داروها همراه با کتوتیفن باید زیر نظر پزشک استفاده گردند.

توصیه‌های دارویی کتوتیفن

• در موارد آسم، در صورت تحت درمان بودن بیمار با داروی آنتی‌هیستامین دیگر، پس از شروع کتوتیفن تا دوهفته مصرف آنتی هیستامین قبلی، ادامه يابد.
• خواب آلودگي ناشي از مصرف اين دارو ممكن است مهارت‌های فردی از قبيل توانايی رانندگي را تحت تأثير قرار دهد.
• می‌توان براي كاهش تحريك گوارشی، دارو را با غذا مصرف کرد.
• برای پیشگیری در موارد آسم تجویز شود. کتوتیفن در پیشگیری یا درمان حملات حاد آسم مؤثر نیست. درمان با داروهایی که برای پیشگیری یا تسکین علائم مرتبط با آسم استفاده می‌شوند (مثلاً کورتیکواستروئیدها، آگونیست‌های بتا2، مشتقات گزانتین) باید حداقل به مدت ۶ تا ۱۲ هفته ادامه یابد و سپس به‌تدریج طبق علائم بالینی کاهش یابد.

از نظر بالینی تا چند هفته پس از شروع درمان، ممکن است اثرات درمانی مشهود نباشد. معمولاً با طول مدت درمان، حداکثر اثربخشی در آسم، بیشتر از ۱۰ هفته ظاهر می‌شود. درمان باید حداقل 2 تا 3 ماه ادامه یابد تا اثربخشی تعیین شود. اگر نیاز به قطع شدن درمان باشد، به تدریج طی ۲ تا ۴ هفته دوز دارو کاهش داده شود.

داروهای هم‌گروه کتوتیفن

شرایط نگهداری کتوتیفن

• دارو را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
• دارو را به دور از گرما و تابش نور مستقیم و در جایی خنک و خشک نگه دارید.

اشکال دارویی کتوتیفن

- قرص خوراکی کتوتیفن

- شربت کتوتیفن برای کودکان

- قطره چشمی کتوتیفن

شرکت‌های دارویی تولیدکننده کتوتیفن

نتیجه‌گیری

کتوتیفن به عنوان یک داروی آنتی هیستامین با مهار اثرات هیستامین و جلوگیری از آزادسازی آن از ماست سل‌ها، باعث کاهش علائم حساسیتی مانند آبریزش بینی، عطسه، خارش، آبریزش چشم، التهاب پوستی و تنگی نفس می‌شود. این دارو به صورت قرص، شربت و قطره چشمی در دسترس است و معمولاً دوبار در روز مصرف می‌گردد. با این حال، مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود و برخی موارد احتیاط و تداخلات دارویی نیز باید در نظر گرفته شوند.

پرسش و پاسخ

1. اگر یک دوز استفاده از دارو فراموش شود چه کاری باید انجام داد؟
به محض یادآوری، در اسرع وقت از دارو استفاده کنید، اما اگر تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی فرا رسیده است، از دوز فراموش شده صرف نظر کنید. در یک زمان، از دو دوز استفاده نکنید.

2. هنگام استفاده از کتوتیفن چشمی از چه چیزهایی باید اجتناب شود؟
سایر داروهای چشمی استفاده نشود، مگر اینکه با دستور و تجویز پزشک باشد.

3. داروی کتوتیفن را چگونه باید نگهداری کرد؟
کتوتیفن را در دمای اتاق، دور از نور، گرما و رطوبت نگهداری کنید. در صورت عدم استفاده یا تاریخ مصرف گذشته، آن را به درستی دور بریزید.