اسپیرونولاکتون؛ درمان فشار خون بالا و نارسایی قلبی، کنترل سندرم تخمدان پلی کیستیک

اشکال دارویی اسپیرونولاکتون

 قرص : (25 میلی گرم، 50 میلی گرم، 100 میلی گرم؛ نام تجاری آلداکتون، سایرین) برای مصرف خوراکی.

 سوسپانسیون: (25 میلی گرم و5 میلی لیتر؛ نام تجاری Carospir) برای مصرف خوراکی.

اسپیرونولاکتون چیست؟

اسپیرونولاکتون یک آنتاگونیست گیرنده آلدوسترون است که برای درمان "اِدِم Edema"( تجمع مایعات اضافی در بافت‌های بدن و ایجاد ورم)، فشار خون بالا، نارسایی قلبی و آلدوسترونیسم استفاده می‌شود. اسپیرونولاکتون یک دیورتیک نگهدارنده پتاسیم است، به گیرنده‌های معدنی کورتیکوئید متصل می‌شود و به عنوان آنتاگونیست آلدوسترون عمل می‌کند. این دارو باعث دفع سدیم و آب و احتباس پتاسیم می‌شود و این عمل با متوقف کردن آلدوسترون (هورمون ساخته شده توسط غدد فوق کلیوی) در بخشی از کلیه‌ها به نام لوله‌های انتهایی انجام می‌شود. این فرایند باعث تغییر تعادل نمک و آب در بدن شما می‌شود و میزان آب و نمکی  دفع شده را افزایش می‌دهد.

موارد مصرف اسپیرونولاکتون

اسپیرونولاکتون دارویی است که در مدیریت و درمان فشار خون و نارسایی قلبی با برخی نشانه‌ها، به غیر از بیماری‌های قلبی-عروقی، استفاده می‌شود. همچنین اسپیرونولاکتون جزو آنتاگونیست های گیرنده آلدوسترون قرار دارد و باعث می‌شود کلیه‌ها آب و سدیم غیر ضروری را از بدن به ادرار دفع کنند، اما میزان پتاسیم دفع شده از بدن را کاهش می ‌دهد. بصورت کلی موارد مصرف این دارو شامل موارد ذیل می‌باشد:

• درمان فشار خون بالا با کاهش احتباس سدیم و آب.
• کاهش ورم (اِدِم) ناشی از بیماری‌های قلبی، کلیوی و کبدی.
• کنترل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و کاهش علائم مرتبط با آن.
• درمان آکنه و هیرسوتیسم به دلیل خواص ضد آندروژنی.
• مدیریت نارسایی قلبی با کاهش تجمع مایعات در بدن.

تاثیر اسپیرونولاکتون بر اِدِم ( ورم ناشی از بیماری‌های کبدی، کلیوی و ..)

در افرادی که دچار سیروز ( نوعی بیماری کبدی) هستند، تورم می‌تواند در قسمت‌های مختلف بدن مانند ساق پا ایجاد شود. همچنین می‌تواند در قسمت شکم ایجاد شود و باعث ایجاد بیماری به نام آسیت شود. در افراد مبتلا به این شرایط، اسپیرونولاکتون با کمک به بدن برای دفع مایعات اضافی در ادرار، عارضه اِدِم را درمان می‌کند و باعث کاهش تورم می‌شود.

تاثیر اسپیرونولاکتون بر فشار خون

با توجه به اینکه اسپیرونولاکتون یک آنتاگونیست گیرنده آلدوسترون است، باعث می شود کلیه‌ها سدیم و آب بیشتری دفع کنند که منجر به کاهش فشار خون می‌شود.

تاثیر اسپیرونولاکتون بر آکنه

آکنه هورمونی همچنین در صورت افزایش سطح آندروژن یا در شرایطی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک ایجاد می شود. در برخی از زنان، آکنه هورمونی به دلیل حساسیت به پروژسترون ایجاد می شود. اسپیرونولاکتون می تواند به کنترل آکنه هورمونی کمک کند زیرا اثرات آندروژن ها و پروژسترون را بر روی پوست مسدود می کند.

اسپیرونولاکتون در کنترل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

در بیماران PCOS، اسپیرونولاکتون همچنان برای کاهش هیرسوتیسم موثر است. با این حال، برای درمان تظاهرات هورمونی یا متابولیکی مرتبط با PCOS، ممکن است لازم باشد که اسپیرونولاکتون را با یک عامل آنتی‌گنادوتروفیک یا دارویی که حساسیت محیطی به انسولین را  بهبود می‌بخشد، ترکیب کنید.

تاثیر اسپیرونولاکتون بر هورمون‌ها

اسپیرونولاکتون همچنین میزان تستوسترونی که بدن شما تولید می کند را کاهش می دهد. این کار را با تأثیر بر پروتئینی انجام می دهد که در ساخت تستوسترون نقش دارد.

مکانیسم اثر

اسپیرونولاکتون بعنوان یکی از داروهای آنتاگونیست گیرنده آلدوسترون، باعث افزایش مقدار سدیم و آب دفع می‌شود، در حالی که مقدار پتاسیم موجود در بدن حفظ می‌شود. اسپیرونولاکتون با این مکانیسم هم به عنوان یک ادرار آور و هم به عنوان یک داروی ضد فشار خون عمل می‌کند. این دارو ممکن است به تنهایی یا با سایر داروهای ادرارآور که بیشتر در لوله‌های کلیوی عمل می‌کنند تجویز شود.

عوارض جانبی 

اسپیرونولاکتون مانند بسیاری از داروها ممکن است باعث عوارض جانبی شود، که شدت آن‌ها بسته به فرد و دوز مصرفی متفاوت است. برخی از عوارض رایج و جدی این دارو شامل موارد زیر می‌شود:

عوارض رایج

• سرگیجه
• احساس گیجی
• خواب آلودگی
• حالت تهوع و استفراغ
• درد سینه
• گرفتگی عضلانی
• درد شکم
• اسهال
• خستگی
• مشکل در بلعیدن
• ضعف
• سردرد
• کهیر
• ادرار کم یا عدم دفع ادرار
• کهیر
• آریتمی قلبی
• وجود خون در مدفوع
• هماچوری
• درد قفسه سینه
• کاهش میل جنسی و مشکل نعوظ
• بیماری شبه آنفولانزا
• ژنیکوماستی
• پتاسیم خون بالا

عوارض جدی و نادر

• نارسایی کلیوی به دلیل تأثیر بر سطح پتاسیم.
• واکنش‌های آلرژیک شامل خارش، تورم یا بثورات پوستی.
• کاهش سدیم خون که ممکن است موجب ضعف و گیجی شود.
• تغییرات خلق‌وخو مانند افسردگی یا اضطراب

نحوه مصرف

اسپیرونولاکتون به صورت قرص و سوسپانسیون برای مصرف خوراکی عرضه می‌شود. معمولا توصیه می‌شود یک یا دو بار در روز مصرف شود. سوسپانسیون اسپیرونولاکتون را همراه با غذا یا بدون غذا مصرف کنید. توصیه می‌شود این دارو را تقریباً هر روز در یک ساعت مشخص مصرف کنید.

دوز مصرفی

می‌توانید اسپیرونولاکتون را در هر زمانی از روز مصرف کنید. ترکیب اسپیرونولاکتون با اکثر داروهای دیگر بی خطر است، اما حتماً قبل از شروع مصرف، به پزشک خود در مورد سایر داروهایی که مصرف می‌کنید اطلاع دهید. پزشک در مورد دوز دارو با شما صحبت خواهد کرد. دوزهای معمول تجویزی 50 تا 100 میلی گرم، 1 تا 2 بار در روز است.

دوز معمول برای بزرگسالان عبارت است از:

• برای نارسایی قلبی: 25 میلی گرم یک بار در روز به عنوان دوز شروع توصیه می‌شود. بسته به نوع تاثیر دارو بر بیمار، دوز می‌تواند از 25 میلی گرم یک روز در میان تا 50 میلی گرم یک بار در روز باشد. 
• برای فشار خون بالا: دوز طولانی مدت می‌تواند بین 100 تا 400 میلی گرم در روز باشد. برای کنترل فشار خون بالا مقدار دوز مصرفی 25 میلی گرم در روز توصیه می‌شود.
• برای تجمع مایعات ناشی از بیماری کبد (آسیت): بین 100 تا 400 میلی گرم در روز توصیه شده است.
• برای عارضه ادم (Edema) مرتبط با سیروز کبدی یا سندرم نفروتیک: دوز اولیه توصیه شده  اسپیرونولاکتون (به عنوان قرص خوراکی) برای بزرگسالان، 100 میلی گرم در روز به صورت تک دوز یا در دوزهای منقسم است، اما دوز اولیه ممکن است بین 25-200 میلی گرم در روز باشد.
• برای درمان آکنه: برای تعیین دوز و مدت زمان مصرف اسپیرونولاکتون به منظور درمان و بهبود آکنه، توصیه می‌شود دوز را با 25 میلی گرم در روز به مدت 1 هفته شروع کنید و سپس به 50 میلی گرم در روز افزایش دهید. استفاده از دوزهای بیشتر از 100 میلی گرم در روز ضروری نمی‌باشد.

تداخلات

تداخلات دارویی

اسپیرونولاکتون با داروهای مختلف از جمله مهارکننده‌های ACE، هپارین و NSAID ها تداخل دارد. علاوه بر داروهای تجویزی و بدون نسخه (OTC). سایر داروهایی که با اسپیرونولاکتون ممکن است تداخل ایجادکنند عبارتند از:

• لیتیوم
• آسپرین
• داروی ضد التهابی غیر استروئیدی
• مکمل های پتاسیم
• سیکلوسپورین
• لیزینوپریل
• ابیراترون
• آتورواستاتین
• کلستیرامین
• هپارین

تداخلات غذایی

 علاوه بر داروهای تجویزی و بدون نسخه (OTC)، اسپیرونولاکتون ممکن است با الکل، کافئین و غذاها و مکمل‌های حاوی پتاسیم تداخل داشته باشد. از آنجایی که اسپیرونولاکتون سطح پتاسیم را افزایش می‌دهد، ممکن است پزشک توصیه کند از خوردن غذاها یا نوشیدنی هایی که دارای پتاسیم بالا هستند اجتناب کنید. 

نکات مهم در هنگام مصرف

• در حین مصرف اسپیرونولاکتون، تمام تلاش خود را برای پرهیز از مصرف غذاهای حاوی سدیم یا پتاسیم بالا انجام دهید. غذاهای شور دارای مقدار زیادی سدیم هستند که باعث می‌شود بدن آب اضافی را نگه دارد. مقادیر زیاد سدیم ممکن است مکانیسم عمل اسپیرونولاکتون را دشوارتر کند، زیرا این دارو با کاهش آب اضافی عمل می‌کند.
• این دارو را باید با مشاوره پزشک مصرف کنید، زیرا ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد و باعث هیپرکالمی (افزایش پتاسیم خون) شود.
• در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود و در صورت تجویز پزشک باید با احتیاط مصرف شود.
• مصرف همزمان با داروهای فشار خون یا مکمل‌های پتاسیمی ممکن است خطرناک باشد
• قبل از استفاده از هر دارو، مکمل یا جایگزین نمک حاوی پتاسیم از پزشک خود سوال کنید. اسپیرونولاکتون ممکن است عملکرد کلیه را در بیماران با نمک کم یا بدون نمک در بدن آنها یا در افرادی که سایر داروهای فشار خون (مانند ARB، مهارکننده ACE) مصرف می‌کنند، بدتر کند. اگر در این مورد نگرانی دارید با پزشک خود صحبت کنید.
• اسپیرونولاکتون ممکن است با هیپرکالمی (سطح پتاسیم بالا) به خصوص در بیماران مبتلا به بیماری کلیوی مرتبط باشد. لطفا در حین مصرف اسپیرونولاکتون از مکمل‌های پتاسیم استفاده نکنید. اگر دچار ضعف یا فلج عضلانی شدید، لطفاً مصرف دارو را قطع کنید.
• اگر به اسپیرونولاکتون هر داروی دیگری؛ یا هر یک از مواد موجود در قرص اسپیرونولاکتون، حساسیت دارید به پزشک و داروساز خود اطلاع دهید.
• در صورت مصرف داروی eplerenone (Inspra) به پزشک خود اطلاع دهید. 

چه افرادی نباید مصرف کنند

• برای افراد مبتلا به هیپرکالمی: اگر سطح پتاسیم بالایی دارید، نباید اسپیرونولاکتون مصرف کنید، این دارو می‌تواند این وضعیت را بدتر کند. 
• برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی: افرادی که دچار بیماری کلیوی هستند، در معرض خطر عوارض جانبی این دارو هستند. همچنین در معرض خطر افزایش سطح پتاسیم می‌باشند. 

در بیماران مبتلا به این شرایط؛ بیماری آدیسون (مشکل آدرنال) یا.آنوری (عدم دفع ادرار) یا هیپرکالمی (پتاسیم بالا در خون) یا بیماری کلیوی شدید، این دارو نباید استفاده شود. برای اطمینان از بی خطر بودن آن برای شما، اگر قبلاً به اسپیرونولاکتون یا هر داروی دیگری واکنش آلرژیک داشته اید، قبل از شروع مصرف دارو به پزشک خود اطلاع دهید.

مصرف در دوران بارداری

در صورت بارداری یا برنامه‌ریزی برای بارداری، به دلیل خطرات احتمالی برای جنین به‌ویژه در جنین مذکر، مصرف اسپیرونولاکتون باید قطع شود و با پزشک برای جایگزینی داروهای ایمن‌تر مشورت گردد. در صورت مصرف ناخواسته در بارداری، باید فوراً پزشک مطلع شود تا پایش دقیق جنین انجام شود.

مصرف در شیردهی

این دارو به شیر مادر منتقل می‌شود و ممکن است بر تعادل الکترولیت نوزاد تأثیر بگذارد. به‌طور کلی مصرف آن در شیردهی توصیه نمی‌شود.

فراموش کردن دوز مصرفی

در صورت فراموش کردن مصرف دوز این دارو، اگر زمان مصرف دوز بعدی نزدیک است: در صورتی‌که زمان کوتاهی بعد از فراموشی نوبت، به یاد آوردید، دوز فرامو شده را در اسرع وقت مصرف کنید. اگر تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی فرا رسیده است، نوبت فراموش شده را رها کنید و نوبت بعدی را در زمان معمول خود مصرف کنید. برای جبران دوز فراموش شده، دوز را دوبرابر نکنید، زیرا خطر عوارض جانبی (مانند سطوح بالای پتاسیم) را افزایش می‌دهد.

مصرف بیش از حد

مصرف بیش از حد اسپیرونولاکتون ممکن است علائمی از جمله احساس بیماری، اسهال و احساس گیجی یا سرگیجه ایجاد کند. اسپیرونولاکتون بیش از حد می‌تواند باعث شود سطح پتاسیم در خون شما بیش از حد بالا برود. علائم سطوح بالای پتاسیم عبارتند از: ضربان قلب آهسته یا نامنظم. در صورت بروز هرگونه علائمی فورا به پزشک یا مراکز درمانی مراجعه کنید.

شرایط نگهداری

اسپیرونولاکتون در جای خشک و خنک، دور از حرارت و دمای بالا و نور مستقیم نگهداری شود. شرایط نگهداری در دمای اتاق بین 68 تا 77 درجه فارنهایت (20 تا 25 درجه سانتیگراد) توصیه می‌شود. این دارو را فریز نکنید.

نتیجه گیری

اسپیرونولاکتون به عنوان یک داروی چندکاربردی با مکانیسم اثر منحصر به فرد، جایگاه ویژه‌ای در درمان بیماری‌های قلبی-عروقی، اختلالات الکترولیتی و مشکلات اندوکرینی دارد. این دارو با مهار گیرنده‌های آلدوسترون نه تنها در کنترل اِدِم و فشارخون مؤثر است، بلکه با خواص ضدآندروژنی خود گزینه درمانی ارزشمندی برای اختلالات هورمونی محسوب می‌شود. با این حال، بهره‌گیری ایمن از این دارو مستلزم توجه دقیق به عوارض جانبی بالقوه آن، به ویژه هایپرکالمی و تغییرات هورمونی، و نیز پایش منظم وضعیت بیمار است. این مقاله مروری جامع بر فارماکولوژی، کاربردهای بالینی، دوزاژ، عوارض جانبی و ملاحظات درمانی این داروی پرکاربرد ارائه می‌دهد.

پرسش و پاسخ

1. مصرف اسپیرونولاکتون برای بهبودی آکنه چه مدت ایمن است؟

ممکن است روند بهبودی آکنه چند ماه بعد از مصرف دارو مشاهده شود، اما زمانی که ترکیبات دارو بر بدن تاثیر می‌گذارد ، بیماران کاهش چشمگیری در جوش‌های آکنه خود تجربه می‌کنند. علاوه بر این، اسپیرونولاکتون برای استفاده طولانی مدت بی خطر در نظر گرفته می‌شود، بنابراین گزینه مناسبی برای بیمارانی است که سال‌ها دچار آکنه هستند.

2. چرا بیماران قلبی اسپیرونولاکتون مصرف می‌کنند؟

اسپیرونولاکتون در ترکیب با سایر داروها برای درمان فشار خون بالا و نارسایی قلبی استفاده می‌شود. کاهش فشار خون می‌تواند خطر سکته مغزی و حملات قلبی را کاهش دهد. اسپیرونولاکتون همچنین برای کاهش نیاز به بستری شدن در بیمارستان برای بیماران مبتلا به نارسایی قلبی استفاده می‌شود.

3. چه کسانی به اسپیرونولاکتون نیاز دارند؟

اسپیرونولاکتون برای درمان تجمع مایع در بدن (ادم) ناشی از 1-نارسایی قلبی، 2-بیماری کبد، تجمع مایع در شکم شما را که آسیت نامیده می‌شود، 3- بیماری کلیوی استفاده می‌شود. ( بیماری کلیوی: نوعی بیماری کلیوی که باعث می‌شود کلیه‌های شما مقادیر زیادی پروتئین به ادرار شما وارد کند که به آن سندرم نفروتیک می‌گویند.)

منبع

Spironolactone: Uses, Doses , Side Effects and Interactions