انواع بیماری‌های زئونوز | بیماری مشترک انسان و حیوان خانگی و نحوه شیوع آنها

• این بیماری ویروسی از شایع‌ترین انواع بیماری‌های زئونوز است که معمولا از راکون‌ها، خفاش‌ها، روباه‌ها و کایوت‌ها و سگ‌ها و خرگوش ها و… منتقل می‌شود و باعث التهاب مغز میگردد. همچنین اگر گربه‌ها، سگ‌ها، اسب‌ها و دام‌ها واکسینه نشده باشند، نیز می‌توانند به هاری مبتلا شوند و عامل انتقال بیماری باشند.
• علائم هاری معمولاً  بین 3 تا 12 هفته ظاهر می‌شوند، اما ممکن است بعد از چند روز ظاهر شوند یا برای چندین ماه یا سال ظاهر نشوند. 
• مهمترین علائم  هاری عبارتند از: بی حسی  یا گزگز شدن در محل آسیب دیده که توسط حیوان گاز گرفته یا خراشیده شده اید. اگرچه بیشترین علائم مشاهده شده برای بیمای هاری شامل تغییرات رفتاری و فلج شدن می‌باشد، اما شایع‌ترین علائم هاری، مرتبط با موارد بیماری‌های عصبی شناخته شده‌اند. پس از ظاهر شدن علائم بالینی هاری هیچ درمانی وجود ندارد. بنابراین تنها راه مبارزه با این بیماری، درمان سریع است. سایر علائمی که برای بیماری هاری گزارش شده، شامل موارد ذیل می‌باشد:
  • علائم عصبی حاد هاری.
  • تحریک و پرخاشگری.
  • بی قراری.
  • تشنج.
  • توهمات
  • انقباض عضلانی (فاسیکولاسیون).
  • تب.
  • ضربان قلب (تاکی کاردی).
  • تنفس سریع (هیپرونتیلاسیون).
• برای پیشگیری از بروز این  بیماری توصیه می‌شود سگ‌ها و گربه‌ها را در برابر هاری واکسینه کنید. سگ‌ها و گربه‌ها را تحت کنترل داشته باشید تا با سایر حیوانات ارتباط نداشته باشند.
• برای درمان انسان بعد از گازگرفتگی؛ باید واکسن هاری به تعداد 6 عدد در فاصله دو هفته تزریق شود. بدین صورت که:
  • بلافاصله بعد از گازگرفتگی یک عدد واکسن در بازوی راست و یک عدد واکسن در ران چپ
  • و سپس 3 روز بعد یک عدد واکسن در بازوی راست و یک عدد واکسن در ران چپ
  • و سپس 3 روز بعد یک عدد واکسن در بازوی راست و یک عدد واکسن در ران چپ
• لازم به ذکر است؛ 
  • قبل از واکسن باید محل تزریق به خوبی با آب و صابون شسته شود. 
  • حمام از 8 ساعت بعد از تزریق واکسن مجاز میباشد. 
  • در صورت تب، قرص استامینوفن 500 میلی گرم هر 8 ساعت یک عدد با معده پر تجویز میگردد.

• بیماری مشترک انسان و حیوان “چنگ گربه” یک عفونت باکتریایی زیر ناخن گربه است که اگر گربه در فردی خراشیدگی ایجاد کند یا گاز بگیرد ممکن است به آن مبتلا شود. باکتری مسئول این عفونت “Bartonella henselae” نام دارد. این باکتری از طریق خراش یا گاز گرفتن یا حتی از طریق بزاق روی زخم باز از گربه به انسان منتقل می‌شود.
• بچه گربه‌ها بیشتر احتمال دارد ناقل این باکتری باشند.
• برخی از علائم رایج این بیماری  عبارتند از:
  • غدد لنفاوی متورم و دردناک، به ویژه در اطراف ناحیه خراش.
  • تب و خستگی.
  • سردرد و درد مفاصل.
  • پوست قرمز یا ملتهب در محل خراش یا گاز گرفتن.
• در بیشتر موارد، بیماری چنگ گربه خفیف است و طی چند هفته خود به خود برطرف می‌شود. با این حال، در برخی موارد، اگر عفونت شدید باشد یا بهبود نیابد، ممکن است نیاز به آنتی بیوتیک باشد. مانند آزیترومایسین یا سیپروفلوکساسین یا داکسی سایکلین یا کوتریموکسازول و…

• عفونت سالمونلا (سالمونلوز) یک بیماری باکتریایی شایع است که بر دستگاه روده تأثیر می‌گذارد. در برخی مواقع حیوانات با وجود داشتن این بیماری در دستگاه گوارش ، علائمی از خود نشان نمیدهند و از طریق مدفوع به دیگر حیوانات خانگی و انسان ها منتقل میکنند.
•  این بیماری می‌تواند از حیوانات خانگی متعددی منتقل شود، از جمله:
  • سگ‌ها و گربه‌ها: این حیوانات ممکن است از طریق غذاهای آلوده یا تماس با مدفوع حیوانات دیگر به سالمونلا مبتلا شوند و باکتری را به انسان‌ها منتقل کنند.
  • پرندگان خانگی: پرندگان مانند طوطی‌ها و کبوترها می‌توانند ناقلان سالمونلا باشند و از طریق مدفوع آلوده به انسان‌ها منتقل کنند.
  • خزندگان: خزندگان مانند لاک‌پشت‌ها، مارها و سوسمارها یکی از رایج‌ترین ناقلان سالمونلا هستند. این حیوانات اغلب به صورت طبیعی ناقل سالمونلا هستند و از طریق تماس مستقیم با آن‌ها یا محیط زندگی‌شان، بیماری را منتقل می‌کنند.
  • جوندگان: جوندگان مانند همسترها و موش‌ها نیز می‌توانند به سالمونلا مبتلا باشند و باکتری را منتقل کنند.
• علائم عفونت سالمونلا در حیوان: باعث کم آبی در بدن حیوان و کاهش اشتها و کاهش وزن
• علائم عفونت سالمونلا در انسان: معمولاً شامل اسهال، تب، گرفتگی شکم، لرز، سردرد، حالت تهوع یا استفراغ و … بوده ؛ ممکن است نیازی به درمان نباشد مگر اینکه بدن دچار کم آبی شود یا عفونت بهتر نشود؛ که در این صورت تزریق سرم و تجویز آنتی بیوتیک مترونیدازول توصیه میشود.
• برای پیشگیری از انتقال سالمونلا از حیوانات خانگی، بهداشت فردی را رعایت کنید، دست‌های خود را پس از تماس با حیوانات به دقت بشویید و محیط زندگی حیوانات را تمیز نگه دارید.
• راه تشخیص این بیماری در حیوان: آزمایش مدفوع و خون توسط دامپزشک میباشد.
• آگاه باشید که این باکتری از طریق گوشت و تخم مرغ خام نیز قابل انتقال است.

• ژیاردیازیس یک عفونت گوارشی شایع ناشی از یک انگل است که از طریق تماس با فرد آلوده قابل انتقال است و مهم‌ترین راه انتقال آن مصرف غذا یا نوشیدنی آلوده به انگل است. اغلب سگ‌ها و گربه‌های خانگی به این انگل مبتلا می‌شوند، اما نوع انگلی که حیوانات را درگیر می‌کند با انسان، متفاوت است. این انگل وارد روده باریک شده و ممکن است منجر به اسهال و گرفتگی معده شود. 
• انگل ژیاردیا می‌تواند از طریق آب، غذا و سطوح آلوده و از تماس با فردی که به آن مبتلا است، سرایت کند. 
• آنتی بیوتیک‌ها و داروهای ضدانگل (مانند آلبندازول و…)،همچنین روغن کرچک یا دمنوش میخک می‌توانند ژیاردیازیس را درمان کنند. 
• برای افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، علائم و نشانه‌ها معمولاً یک تا سه هفته پس از مواجهه ظاهر می‌شوند و ممکن است به مدت 2 تا 6 هفته ادامه داشته باشند.
• علائم این بیماری شامل مواردی مانند اسهال آبکی و گاهی بدبو و یا همراه با مدفوع نرم و چرب متناوب، خستگی  و گرفتگی و نفخ و گاز معده باشد.
• هیچ دارو یا واکسنی نمی‌تواند از عفونت ژیاردیا جلوگیری کند. اما اقدامات پیشگیرانه می‌تواند تا حد زیادی به کاهش احتمال ابتلا یا سرایت عفونت به دیگران کمک کند. شستن مکرر دست‌ها ساده ترین و بهترین راه برای جلوگیری از اکثر انواع عفونت‌ها است  و دیگر راه‌های پیشگیری از ابتلا عبارتند از:
  • داشتن رابطه جنسی ایمن
  • مصرف آب سالم و تصفیه‌ شده
  • خودداری از خوردن غذاهای خام یا نیم‌ پز 
  • شست‌ و شوی دقیق میوه‌ و سبزیجات 
  • عدم مصرف آب استخر در هنگام شنا کردن
• راه تشخیص این بیماری آزمایش مدفوع و آزمایش PCR(شناسایی DNA انگل در مدفوع) و آزمایش هیدروژن در تنفس میباشد.

• درماتوفیتوز یک عفونت پوستی شایع ناشی از یک قارچ است.بسیاری از حیوانات می‌توانند عامل انتقال قارچ‌های مولد بیماری درماتوفیتوز(Ringworm) باشند. حیوانات خانگی و حیوانات غیراهلی هر دو می‌توانند آلوده شوند و بیماری را انتقال دهند. 
• برخی از حیواناتی که ممکن است عامل انتقال Ringworm باشند عبارتند از:
  • گربه‌ها: به ویژه بچه گربه‌ها، که بیشتر در معرض این قارچ هستند.
  • سگ‌ها: سگ‌ها نیز می‌توانند ناقل قارچ‌های مولد این بیماری باشند.
  • خرگوش‌ها: خرگوش‌ها نیز به عنوان ناقلان بیماری شناخته می‌شوند.
  • موش‌ها و همسترها: این حیوانات کوچک خانگی نیز می‌توانند آلوده شوند.
  • حیوانات وحشی: مانند روباه‌ها، خرگوش‌ها و موش‌های وحشی که می‌توانند ناقل این بیماری باشند.

همچنین لازم به ذکر است که این بیماری از طریق تماس مستقیم پوست به پوست یا تماس با حیوانات آلوده یا اشیاء آلوده‌ای که با آنها در تماس بوده‌اند، منتقل می‌شود.

• علائم بیماری Ringworm  که ممکن است بر روی پوست بدن، کف دست‌ها و پاها، پوست سر و حتی ناخن‌ها ظاهر شود، شامل موارد زیر است:
  • راش قرمز و خارش‌دار به شکل حلقه: این راش معمولاً دارای حاشیه‌های برجسته و پوسته‌پوسته است.
  • خارش: محل عفونت معمولاً با خارش شدید همراه است.
  • پوسته‌پوسته شدن: ممکن است سطح پوست در محل عفونت پوسته‌پوسته شود.
  • ترک خوردن و ترک‌های کوچک در پوست: در برخی موارد، پوست ممکن است دچار ترک خوردگی شود.
  • تاول‌های کوچک: گاهی اوقات ممکن است تاول‌های کوچک در اطراف راش ظاهر شوند
  • ریزش مو: مخصوصا اگر پوست سر را درگیر کند.
• درمان بیماری Ringworm معمولاً شامل استفاده از داروهای ضد قارچ است که می‌توانند به صورت موضعی ضد قارچ(کلوتریمازول یا تربینافین یا سرتاکونازول یا میکونازول و کتوکونازول و…) یا داروهای خوراکی ضدقارچ(کپسول فلوکونازول یا قرص ایتراکونازول یا قرص تربینافین و…) باشند.
• همچنین پس از ابتلا لباس های نخی و گشاد بپوشید و مدام تعویض کنید و با آب داغ البسه را شستشو دهید و از خاراندن ناحیه آسیب دیده بپرهیزید.

• توکسوپلاسما یکی از انواع بیماری‌های زئونوز و عفونت شایع ناشی از یک انگل است. بسیاری از حیوانات می‌توانند به عنوان میزبان‌های انگل توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) عمل کنند، اما گربه‌ها و دیگر اعضای خانواده گربه‌سانان میزبان‌های اصلی این انگل هستند. این بدان معنا است که انگل می‌تواند در روده‌های آنها تکثیر شده و از طریق مدفوع به محیط زیست آزاد شود.
• مصرف آنتی بیوتیک و داروی ضدانگل میتواند یکی از راه های درمان این بیماری باشد.
• بنابراین انتقال از فرد به فرد ندارد. مگر انتقال خون یا پیوند عضو باشد.
•  اکثر افراد دارای سیستم ایمنی سالم که به توکسوپلاسموز مبتلا می‌شوند، علائمی ندارند. کسانی که علائم بیماری را نشان می‌دهند ممکن است علائمی شبیه آنفولانزا، غدد لنفاوی متورم، دردهای عضلانی و درد را تجربه کنند. توکسوپلاسموز شدید باعث آسیب به مغز، چشم یا سایر اندام‌ها می‌شود. مخصوصا کم بینایی و کم شنوایی در نوزادان تازه متولد شده دیده میشود؛ بنابراین به مادران باردار توصیه میشود از حیوان خانگی دوری کرده و حتما با دستکش آنها را لمس نمایند.
• باید بدانید که در افراد با سیستم ایمنی قوی معمولا علائم پس از مدت کوتاهی برطرف شده و از بین می‌روند. اما در افردی که دچار ضعف سیستم ایمنی بدن هستند، ممکن است عواقب غیر قابل جبران رخ دهد.
• جهت مراقبت و پیشگیری از ابتلا به این بیماری:
  • از مصرف آب تصفیه نشده و گوشت خام و شیر غیرپاستوریزه و سبزیجات و تماس با مدفوع گربه دوری کنید.
  • هنگام باغبانی و یا تماس با مواد زیستی حاوی ویروس که ممکن است با مدفوع گربه حاوی توکسوپلاسما آلوده شده باشد، دستکش بپوشید. پس از باغبانی یا تماس با مواد زیستی حاوی ویروس، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید. 
  • سطل‌های شنی موجود در فضای باز را بپوشانید.
  •  تمامی ظروفی که با گوشت خام در ارتباط بوده‌اند را کامل بشویید و ضدعفونی کنید.
• راه تشخیص بیماری، آزمایش خون و آنتی بادی میباشد.

• بیماری مشترک انسان و حیوان لایم یک عفونت باکتریایی شایع ناشی از نیش کنه آلوده است. بیماری Lyme توسط باکتری Borrelia burgdorferi ایجاد می‌شود و عمدتاً از طریق گزش کک‌‌های سیاه‌ پا (که به نام کک‌های گوزن نیز شناخته می‌شوند) انتقال می‌یابد. 
• اصلی‌ترین راه‌های انتقال این بیماری عبارتند از:
  • گزش کک‌ها: زمانی‌که به‌طور معمول مناطقی مانند گردن، پوست، پاها یا دست‌ها توسط کک آلوده دچار گزیدگی می‌شود، باکتری وارد جریان خون می‌شود.
  • انتقال از حیوانات به انسان: حیوانات مانند موش‌ها، گوزن‌ها و حتی پرندگان می‌توانند میزبانان اصلی کک‌ها باشند و بیماری را انتقال دهند.
  • تماس با پوست آلوده: هرگونه تماس مستقیم با پوست آلوده به کک‌ها ممکن است باعث انتقال بیماری شود.
• شایع‌ترین علامت، تجمع مایع در یک یا دو مفصل بزرگ در یک زمان است که ممکن است طی ماه‌ها کم یا زیاد شود. زانوها به ویژه تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند. بیماری لایم نیز می‌تواند باعث نوروپاتی (بی حسی و درد در اعصاب محیطی) شود. همچنین معمولا با علائم شبه آنفولانزا شروع میشود و باعث بروز حلقه های قرمز رنگ روی پوست و علائم تب و سردرد و خستگی و جوش های پوستی میگردد.
• پیشگیری از انتقال بیماری‌  و اقدامات لازم شامل پوشیدن لباس‌های محافظتی، استفاده از مواد دفع‌کننده حشرات و بررسی بدن پس از قرارگیری در محیط‌های آلوده توصیه می‌شود.
• کنه‌های ناقل این باکتری معمولا در مناطق جنگلی  زندگی می‌کنند. هنگامی که انسان در این مناطق قرار می‌گیرد، کنه‌ها ممکن است به بدن او بچسبند و باکتری را به او منتقل کنند. علاوه بر این، احتمال انتقال باکتری از طریق شیر مادر یا روابط جنسی نیز وجود دارد، اگرچه نسبتا نادر هستند.
• راه تشخیص این بیماری، بثورات حلقوی قرمز پوستی و آزمایش خون و ادرار و مایع مغزی نخاعی و… میباشد.
• راه درمان:
  • آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی مانند داکسی‌سیکلین یا آموکسی‌سیلین یا سفوروکسیم  و… برای مراحل اولیه
  • آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی برای موارد پیشرفته‌تر مانند سفتریاکسون یا پنی‌سیلین جی و… به مدت ۴ تا ۶ هفته تا برطرف شدن علائم شدید بیماری

• بیماری کرم قلابدار(hookworms) یک عفونت انگلی یا به واسطه کرم بوده که از طریق تماس مستقیم با مواد زیستی که آلوده هستند، از حیوانات به انسان منتقل می‌شود. مخصوصا از طریق خاک و مدفوع که حاوی کرم هستند، به انسان‌ها منتقل می‌شوند. بنابراین حتی به وسیله راه رفتن با پای برهنه روی خاک آلوده به لارو کرم قلابدار، این کرم ها از پوست وارد بدن شده و در دیواره روده زندگی میکنند.
• این کرم‌ها معمولاً در خاک یا مدفوع حیواناتی مانند سگ‌ها، گربه‌ها، و حیوانات دیگر وجود دارند. در حیوان باعث بروز کم خونی و کاهش هموگلوبین و خونریزی و اسهال مختصر و تورم پوست در اثر نفوذ تعداد زیادی لارو از پوست میگردد. همچنین در انسان و در عفونت های شدید، خون در محوطه داخلی روده جمع میشود. همچنین اسهال و مدفوع قیری و سیاه رنگ و تورم پوست در اثر نفوذ تعداد زیادی لارو از پوست مشاهده میشود.
• بسیاری از افراد هیچ علامتی ندارند، اما علائم عفونت کرم قلابدار شامل بثورات پوستی، تب، درد معده و اسهال است.
• برای درمان بیماری باید به پزشک مراجعه کنید و با مصرف داروی ضد انگل مانند آلبندازول و… می توان عفونت را درمان کرد.
• برای جلوگیری از انتقال این بیماری، مهم است که:
  • از راه رفتن با پای برهنه روی خاک خودداری کنید، چون ممکن است آلوده به لارو کرم قلابدارباشد و این کرم ها از پوست وارد بدن بشوند.
  • از تماس مستقیم با مواد زیستی آلوده خودداری کنید.
  • همچنین بهداشت شخصی مانند شستن دست‌ها پس از تماس با حیوانات خانگی و محیط‌های طبیعی رعایت کنید.
  • حیوان آلوده را با در اتاقک چوبی جداگانه قرار داد چون مدفوع حیوان حاوی لارو های عفونی بوده که در محیط انتشار می یابد.

• بیماری Plague (طاعون) یک عفونت باکتریایی بوده که از طریق حشراتی مانند کک‌ها به انسان منتقل می‌شود. این حشرات از خون حیوانات مبتلا به طاعون تغذیه کرده و سپس این عفونت  را به انسان‌ها منتقل می‌کنند. همچنین تماس مستقیم با حیوانات مبتلا یا بافت‌های آن‌ها نیز می‌تواند عامل انتقال باشد. ناگفته نماند از طریق قطرات تنفسی از انسان به انسان نیز قابل انتقال است.
• این بیماری جزء یکی از خطرناک ترین بیماری‌های مشترک انسان و حیوان به حساب آمده؛  چون عفونت در ترشحات مخاطی حیوانات وجود داشته و قابل انتقال میباشد که البته با واکسن قابل کنترل است.
• طاعون بیشتر در جوندگان مانند موش‌ها مشاهده می‌شود.در خود حیوان موجب اسهال و گود رفتن زیر چشم حیوان در اثر از دست رفتن آب بدن مخصوصا گوسفندان و زخم دهانی و عدم توانایی خوردن غذا و تب و افسردگی و ترشحات چشم و بینی میشود.
• افراد آلوده به طاعون معمولاً پس از یک دوره کمون یک تا هفت روزه به بیماری تب دار حاد با سایر علائم سیستمیک غیر اختصاصی مانند شروع ناگهانی تب، لرز، درد سر و بدن و ضعف، استفراغ و تهوع مبتلا می‌شوند.
• به منظور پیشگیری از بیماری طاعون لازم است اقداماتی را مانند انجام واکسیناسیون، رعایت بهداشت فردی مانند شستن دست‌ها، مراقبت از حیوانات خانگی و دور نگه داشتن آنها از سایر حیوانات پیگیری کنید.
• برای درمان، آنتی بیوتیک و ویتامین ها مخصوصا ویتامین A-D-E و داروهای ضدالتهاب تجویز میشوند.

• بیماری Psittacosis یک عفونت باکتریایی نادر بوده که به عنوان تب طوطی نیز شناخته می‌شود، یک بیماری عفونی است که توسط باکتری کلامیدیوفیلا پسی‌تاسی ایجاد می‌شود.
• این باکتری معمولاً در پرندگان مانند طوطی، کبوتر و بقلمون و طیور وجود دارد و انسان‌ها می‌توانند از طریق استنشاق گرد و غبار آلوده به این باکتری مبتلا شوند.
• علائم بیماری Psittacosis در انسان ها و پرندگان شامل علائم شبه آنفولانزا مانند تب، سردرد، دردهای عضلانی، سرفه، تنگی نفس و خستگی میتواند باشد. در موارد شدیدتر، ممکن است فرد به ذات الریه شدید مبتلا شود. و حتی در پرندگان ممکن است در موارد شدید، کم اشتهایی، تخریب چشم و بینی، اسهال رخ دهد.
• درمان این بیماری معمولاً با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند تتراسایکلین و داکسی سایکلین و…  انجام می‌شود.
• راه تشخیص این بیماری در انسان، آزمایش خون و آزمایش ترشحات تنفسی میباشد.
• راه پیشگیری، تمیز نگه داشتن قفس پرنده سالم و دوری از پرنده آلوده است.