درمان فوری نفخ شکم

نفخ شکم

نفخ شکم (bloating) در بین بزرگسالان و کودکان شایع است و می‌تواند فرد را در انجام فعالیت‌های روزانه دچار مشکل کند. نفخ شکم زمانی رخ می‌دهد که دستگاه گوارش (GI) با هوا یا گاز پر شود و این حالت در واقع انتشار گاز اضافی در روده بزرگ است که معمولا به رژیم غذایی شما مربوط می‌شود. اغلب اوقات، یک یا چند مورد از اختلالات مانند سندرم روده تحریک پذیر، سوء هاضمه یا یبوست مزمن علت گاز معده، نفخ و آروغ زدن هستند. یکی از عوامل اصلی بروز نفخ، بلع هوا در هنگام غذا خوردن می‌باشد. خروج هوایی که معمولا از طریق بلع وارد بدن می‌شود، از طریق آروغ و نفخ صورت می‌گیرد. اگر در عمل تخلیه معده تاخیر ایجاد شود (انتقال کند گاز)، علاوه بر تجمع گاز می‌تواند باعث نفخ و اتساع شکم نیز شود. 

علت نفخ شکم

دلایل مختلفی برای نفخ شکم وجود دارد ولی شایع‌ترین علل آن رشد بیش از حد باکتری روده کوچک (SIBO) و عدم تحمل کربوهیدرات‌ها و سایر گروه‌های غذایی است. برخی شرایط و عوامل  در بروز نفخ شکم تاثیرگذارند، از جمله:

• بلعیدن هوا: تجمع گاز در معده و روده از شایع‌ترین علل نفخ است. هنگام غذا خوردن، نوشیدن یا جویدن آدامس، ممکن است هوا را ببلعید که در روده جمع شده و باعث نفخ می‌شود.
• تغییرات در باکتری‌های روده: تغییرات در نوع و تعداد باکتری‌های روده می‌تواند بر هضم غذا و تولید گاز موثر باشد.
• عدم تحمل برخی غذاها: برخی افراد نست به برخی غذاها مانند لبنیات، گلوتن، حبوبات و سبزیجات خاص دچار حساسیت می‌شوند که می‌تواند باعث تولید گاز معده و نفخ شود. برخی غذاها از جمله نوشابه‌های گازدار، لبنیات، لوبیا، گل کلم، کلم بروکلی جزو مواد غذایی هستند که افراد را دچار نفخ می‌کنند.
• سوء هاضمه: ناراحتی یا درد در معده می‌تواند شامل نفخ باشد.
• اختلالات گوارشی: برخی اختلالات و بیماری‌هایی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، بیماری سلیاک و رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده نیز می‌توانند باعث نفخ شوند.
• داروها: برخی داروها مانند مسهل‌ها و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) می‌توانند عوارض جانبی مانند نفخ ایجاد کنند.
• استرس: اضطراب و داشتن استرس می‌تواند بر دستگاه گوارش تأثیر گذاشته و باعث نفخ شود.

اگرچه اضطراب، افسردگی و شرایط استرس زا زندگی باعث این شرایط نمی شوند، اما ممکن است علائم را وخیم‌تر و روند درمانی آن را سخت‌تر کنند.

علائم نفخ شکم

اکثر مردم نفخ را به عنوان احساس پری، سفت شدن یا ورم شکم توصیف می‌کنند که در این حالت، شکم متورم (متسع)، سفت و دردناک می‌شود و فرد را دچار ناراحتی شکم می‌کند. بدلیل شباهت برخی علائم مشکلات گوارشی بهتر است از علائم هر عارضه آگاه باشید تا بتوانید برای پیگیری روش‌های درمانی اقدام کنید. نفخ اغلب با علائم زیر همراه است:

• درد در ناحیه شکم
• گاز بیش از حد معده (نفخ)
• آروغ زدن مکرر
•  غرغر شکم

آروغ زدن معمولاً در اثر بلع زیاد هوا، خوردن یا نوشیدن سریع، مصرف نوشیدنی‌های گازدار یا کافئین دار، استعمال سیگار یا یک عادت عصبی ایجاد می‌شود. گاز معده، نفخ و آروغ زدن علائم معمول سرطان یا سایر شرایط خطرناک نیستند، حتی اگر درد شکمی، اسهال یا یبوست نیز داشته باشید. با این حال، اگر همراه با علائم نفخ شکم، دچار کاهش وزن، تب یا مشاهده خون در هنگام دفع هستید، باید به پزشک خود اطلاع دهید. این علائم می‌تواند علائم شرایط جدی‌تری باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر احساس می‌کنید نفخ شکم شدید و مزمن است و به مروز زمان یا روش‌های درمان خانگی بهبود پیدا نمی‌کند یا همراه با نفخ شکم، علائم دیگری مانند کاهش وزن، خون در مدفوع یا درد شدید همراه است، حتما برای مراجعه به پزشک اقدام نمائید. پزشک معایناتی بر روی شکم و بررسی دستگاه گوارش انجام داده و در صورت نیاز آزمایش‌های لازم را تجویز می‌کند تا علت اصلی نفخ را تشخیص دهد و درمان مناسب را تجویز خواهد کرد.

درمان نفخ شکم

نفخ شکم وضعیت ناخوشایندی را برای افراد بوجود می‌آورد، فرد احساس ناراحتی دارد و ممکن است در انجام فعالیت‌های روزانه آنها اختلال ایجاد کند. بنابراین با شروع علایم حتما روند درمان را پیگیری کنید. حتی در صورتی‌که علائم شدید نفخ شکم دارید، معمولاً با گذشت زمان با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی بهبود می‌یابند. پیگیری روش‌های درمانی و مراجعه به پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا با روش درمانی مناسب، با رعایت رژیم غذایی و مصرف داروهای تجویزی، علائم را تسکین دهید. رعایت برخی نکات در پیشگیری از بروز این عارضه و همچنین درمان آن موثر می‌باشد:

تغییر رژیم غذایی

•  هنگام صرف غذا، آهسته‌تر غذا بخورید و بنوشید تا هوای کمتری وارد معده شما شود. مصرف غذاهای چرب و تند را محدود کنید. از نوشیدن کافئین، نوشیدنی‌های گازدار و همچنین مصرف شیرینی‌های غیرطبیعی خودداری کنید. از غذاهای که نفخ ایجاد می‌کنند، مانند لوبیا، نخود، عدس، کلم، پیاز، کلم بروکلی، گل کلم و غلات کامل اجتناب کنید. سعی کنید هر بار یک غذا را از رژیم غذایی خود حذف کنید تا ببینید نفخ شکمی بهبود می‌یابد یا خیر.
•  فیبر فواید زیادی دارد. اما مصرف زیاد آن ممکن است در برخی افراد باعث بروز نفخ می‌شود. 
• در صورت حساسیت به لاکتوز، مصرف لبنیات را کاهش دهید.
•  کم آبی بدن می‌تواند منجر به نفخ شود زیرا بدن آب را در خود نگه می دارد. برای مقابله با این، نوشیدن مقدار زیادی مایعات، به ویژه آب ضروری است.

تغییر در عادات غذایی

• هنگام صرف غذا، مواد غذایی را به آرامی و کامل بجوید و از صحبت کردن هنگام غذا خوردن خودداری کنید.
• ورزش: فعالیت بدنی برای حفظ سلامت سیستم گوارش ضروری است. ورزش منظم روزانه اغلب علائم اختلالات معده و روده را کاهش می‌دهد. پس ازصرف غذا پیاده‌روی کنید.

داروها

برای درمان افرادی که دچار نفخ شکم خصوصا با علائم شدید می‌شوند، پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش گاز معده یا درمان اختلالات گوارشی تجویز کند. دقت داشته باشید که هر دارویی را حتما با تجویز پزشک مصرف کنید و قبل از مصرف، دستورالعمل برچسب دارو را مطالعه نمائید. برخی داروهای تجویزی عبارتند از:

• قرص و شربت سایمتیکون بهترین داروی نفخ معده است که به خروج هوای اضافی از معده کمک می‌کند.
• مصرف فاموتیدین برای کاهش نفخ معده بسیار موثر است.
• محتویات داروی کلپرمین شامل ماده‌ شل کننده عضلانی است که با کم کردن اسپاسم عضلات دستگاه گوارش، باعث کاهش نفخ شکم می‌شود.

درمان‌های خانگی

• مصرف چای نعناع، زنجبیل و رازیانه می‌تواند به کاهش نفخ شکم کمک کند.
• استفاده از کمپرس گرم روی شکم در تسکین علائم نفخ بسیار موثر است.
• انجام تمرینات ورزشی سبک می‌تواند در بهبود نفخ و علائم درد آن موثر باشد.
• پروبیوتیک‌ها: گاهی اوقات نفخ شکم ناشی از عدم تعادل در باکتری‌های روده یا ناکافی بودن آنزیم‌های گوارشی است. ترکیب مکمل‌های پروبیوتیک یا غذاهای غنی از پروبیوتیک می‌تواند به تعادل باکتری‌های روده کمک کند. پروبیوتیک‌ها در برخی از مکمل‌ها و ماست‌های پروبیوتیک وجود دارند. انواع پروبیوتیک رایج لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم هستند.

نتیجه گیری

نفخ شکم (bloating) در بین بزرگسالان و کودکان شایع است و می‌تواند فرد را در انجام فعالیت‌های روزانه دچار مشکل کند. بروز نفخ شکم معمولا به رژیم غذایی افراد مربوط می‌شود که با علائمی مانند درد، گاز معده و آروغ زدن مکرر همراه است. برای پیشگیری و درمان نفخ شکم، تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی مانند جویدن آرام و کامل غذا برای کاهش بلعیدن هوا در حین صرف غذا، کاهش مصرف مواد غذایی مانند لوبیا، نخود، عدس، کلم، پیاز، کلم بروکلی و …، کاهش مصرف غذاهای فیبردار و نوشیدن آب به مقدار کافی، انجام ورزش روزانه، مصرف پروبیوتیک‌ها و ….توصیه می‌شود.

پرسش و پاسخ

1. برای نفخ شدید شکم چکار کنیم؟

استفاده از مکمل‌ پروبیوتیک و مکمل نعناع و همچنین دمنوش‌های گیاهی مانند دمنوش رازیانه، زنجبیل، بابونه و نعناع فلفلی برای درمان نفخ شکم موثر است. برخی اوقات مصرف داروهای بدون نسخه مانند سایمتیکون هم می‌تواند مفید باشد.

2. چرا معده نفخ میکند؟

علت بروز گاز معده یا نفخ شکم، جمع شدن گاز در روده‌ها است که به‌طور طبیعی از بدن خارج می‌شود. گاز معده می‌تواند به دلیل بلعیدن هوا، هضم نادرست غذا، خوردن غذاهای پرفیبر و فعالیت باکتری‌های روده باشد. بعضی از انواع بیماری‌های گوارشی مثل سندرم روده تحریک‌پذیر هم ممکن است باعث افزایش تولید گاز معده شوند.

3. نفخ نوزاد تا کی ادامه دارد؟

نفخ شکم نوزاد بلافاصله بعد از تولد یا در عرض چند هفته پس از آن شروع می‌شود. در اکثر موارد این مشکل در سنین چهار تا 6 ماهگی برطرف می‌شود. با این حال، در بعضی موارد ممکن است گاز معده زیاد نوزاد برای مدت طولانی‌تری ادامه داشته باشد.

منبع

Bloating Causes and Treatment